WEBVTT

00:00:06.761 --> 00:00:10.560
Genellikle Mark Twain'e atfedilen
bir söz vardır:

00:00:10.560 --> 00:00:14.211
"Gerçek ayakkabılarını giyene kadar


00:00:14.211 --> 00:00:17.269
yalan dünyayı dolaşır."

00:00:17.269 --> 00:00:18.936
Bu işin komik yanı.

00:00:18.936 --> 00:00:22.985
Bunu Mark Twain'in söylediğine dair
şüpheler var,

00:00:22.985 --> 00:00:26.000
ancak bu, ironik bir biçimde 
konuya parmak basıyor.

00:00:26.000 --> 00:00:31.753
Bugünse kim söylemiş olursa olsun bu sözün
hiç olmadığı kadar doğruluk payı var.

00:00:31.753 --> 00:00:35.180
Geçmiş yıllarda global erişimi
olan bir çok medya organı

00:00:35.180 --> 00:00:38.496
doğrudan bilgi toplayan kaynaklara sahip

00:00:38.496 --> 00:00:43.062
birkaç önemli gazete 
ve ağlardan oluşuyordu.

00:00:43.062 --> 00:00:45.722
Reuters ve Associated Press gibi

00:00:45.722 --> 00:00:51.921
haber toplayan ya da dağıtan ajanslar
nispeten günümüzle kıyaslanabilirdi.

00:00:51.921 --> 00:00:54.846
Bugün bilginin yayılma hızı

00:00:54.846 --> 00:01:00.623
döngüsel habercilik olarak bilinen
bir olguya ideal zemin hazırladı.

00:01:00.623 --> 00:01:04.225
Bu, A yayımcısı yanlış bir haber
yayımladığında,

00:01:04.225 --> 00:01:06.916
B yayımcısının onu tekrar
haber yapması

00:01:06.916 --> 00:01:12.807
ve sonra A yayımcısının B'yi 
bilginin kaynağı olarak göstermesidir.

00:01:12.807 --> 00:01:15.433
Bu da bir çeşit döngüsel habercilik;

00:01:15.433 --> 00:01:17.871
çeşitli yayınlar ilk başta verilen

00:01:17.871 --> 00:01:21.122
aynı yanlış bilgiyi haber yaptığında

00:01:21.122 --> 00:01:27.414
daha sonra bu diğer yazara birçok kaynak
tarafından doğrulanmış bilgi olarak gelir.

00:01:27.414 --> 00:01:32.678
Örneğin, 1998 yılında 
çocuklarda rutin aşılanmanın

00:01:32.678 --> 00:01:36.667
otizme neden olacağını iddia eden
sözde bilimsel bir bildirinin yayımlanması

00:01:36.667 --> 00:01:40.584
ilk bildirinin bilim camiası tarafından

00:01:40.584 --> 00:01:44.697
defalarca yalanlamasına rağmen

00:01:44.697 --> 00:01:47.173
aşı karşıtı bir harekete
sebep oldu.

00:01:47.173 --> 00:01:52.157
Bile bile aşılanmayan çocuklar
şimdilerde

00:01:52.157 --> 00:01:56.007
Birleşik Devletler'de aslında 
kökü kazınmış

00:01:56.007 --> 00:01:58.803
ölümcül bulaşıcı hastalıklara yakalanıyor.

00:01:58.803 --> 00:02:00.890
Biraz daha vahim bir örnek ise,

00:02:00.890 --> 00:02:04.676
gerçeğe benzeyen 
hicivsel yazılardaki mizahı

00:02:04.676 --> 00:02:09.236
ajansların gerçek algılayabilmesi.

00:02:09.236 --> 00:02:14.362
Örneğin, British Medical Journal
gibi saygın bir dergideki

00:02:14.362 --> 00:02:19.513
"Yeni Nesil Bilgisayar Oyunları Oynayan
Yetişkinlerin Enerji Harcaması" başlıklı

00:02:19.513 --> 00:02:25.548
mizahi bir yazı bilimsel yayınlarda 400'ün
üzerinde referans olarak gösterilmiştir.

00:02:25.548 --> 00:02:27.999
Ayrıca vikiler gibi 
kullanıcının oluşturduğu içerikli siteler

00:02:27.999 --> 00:02:31.853
döngüsel haberciliğe yaygın olarak
katkıda bulunurlar.

00:02:31.853 --> 00:02:35.869
Daha çok yazarlar hızlı bilgi için
bu gibi sayfalara güvenle eriştiği için,

00:02:35.869 --> 00:02:41.137
bir wiki sayfasındaki doğrulanmamış bilgi
yayımlanan bir makalede yer alabilir,

00:02:41.137 --> 00:02:46.213
bu da çürütülmesini daha da zorlaştırarak

00:02:46.213 --> 00:02:49.038
aynı viki bilgisine 
kaynak olarak gösterilebilir.

00:02:49.038 --> 00:02:51.517
İletişim teknolojisindeki son gelişmeler

00:02:51.517 --> 00:02:53.436
bilgi ve insan arasındaki engelleri

00:02:53.436 --> 00:02:57.518
kaldırmaya sonsuz katkıda bulundu.

00:02:57.518 --> 00:02:59.315
Ancak hızlı cevap alma hevesimiz

00:02:59.315 --> 00:03:03.335
bilginin geçerliliğinden üstün gelebilir.

00:03:03.335 --> 00:03:07.574
Bu etki tüm dünyaya milyarlarca
insan tarafından yayılabiliyorsa,

00:03:07.574 --> 00:03:11.877
çok daha çabuk tedbir almak uygundur.

00:03:11.877 --> 00:03:14.402
Sansasyonel iletişim 
araçlarından kaçınmak,

00:03:14.402 --> 00:03:16.980
güvenilmeyen bilgilerle ilgili
eleştirileri araştırmak

00:03:16.980 --> 00:03:22.088
ve bir bilginin orijinal kaynağının
izini sürmek gerçeğin yola çıkmasına

00:03:22.088 --> 00:03:25.360
zaman tanıyarak bir yalanı yavaşlatabilir.