WEBVTT

00:00:06.761 --> 00:00:10.560
ကမ္ဘာကျော် စာရေးဆရာကြီး Mark Twain
တခါက ပြောဖူးတဲ့ စကားတစ်ခွန်းရှိပါတယ်။

00:00:10.560 --> 00:00:14.211
“အမှန်တရားက ဖိနပ်စီးနေတုန်း
လောက်ပဲရှိဦးမယ်

00:00:14.211 --> 00:00:17.269
အလိမ်ညာတစ်ခုကတော့ ကမ္ဘာတစ်ခြမ်းကိုတောင်
ရောက်နေလောက်ပြီ” တဲ့။

00:00:17.269 --> 00:00:18.936
ရယ်ဖို့ကောင်းတာကတော့

00:00:18.936 --> 00:00:22.985
Mark Twain က တကယ်ပဲ ဒါကို ပြောသလားဆိုတာကို
သံသယဖြစ်စရာ အကြောင်းပြချက်ဖြစ်နေလို့ပါပဲ။

00:00:22.985 --> 00:00:26.000
သူ့ဘာသူ ပြန်ထောက်ပြီးရွဲ့နေသလိုပါပဲ

00:00:26.000 --> 00:00:31.753
ဘယ်သူပဲပြောခဲ့ပြောခဲ့ ဒီနေ့ ဒီစကားက
အရင်တုန်းကထက်ကို ပိုမှန်လွန်းနေပါတယ်။

00:00:31.753 --> 00:00:35.180
လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တုန်းက
တစ်ကမ္ဘာလုံးရောက်နိုင်တဲ့ မီဒီယာတဲ့ထဲမှာ

00:00:35.180 --> 00:00:38.496
သတင်းဌာနအကြီးကြီးတွေ နဲ့
သူတို့ရဲ့ ကွန်ယက်တွေလောက်ပဲ ရှိတာပါ။

00:00:38.496 --> 00:00:43.062
သူတို့က သတင်းနဲ့အချက်အလက်တွေကို
စုဆောင်းဖို့ အင်အားရှိတယ်လေ။

00:00:43.062 --> 00:00:45.722
သတင်းတွေကိုစုဆောင်းတင်ဆက်တဲ့
Reutersတို့Associated Press

00:00:45.722 --> 00:00:51.921
တို့လို သတင်းဌာနတွေက ယနေ့ခေတ်နဲ့ယှဉ်ရင်
နည်းနေသေးတယ်လေ။

00:00:51.921 --> 00:00:54.846
အခုခေတ်မှာ သတင်းအချက်အလက်တွေ
ပျံ့နှံ့တဲ့ အရှိန်က

00:00:54.846 --> 00:01:00.623
သတင်းပတ်လည်ရိုက်တဲ့ဖြစ်စဉ်တစ်ခုကို
ကောင်းကောင်း ဖန်တီးပေးလိုက်ပါတယ်။

00:01:00.623 --> 00:01:04.225
အဲ့ဒါက ဘယ်လိုလဲဆိုတော့ သတင်းဌာန (A) က
သတင်းမှားတစ်ခုကို ထုတ်ဝေလိုက်တယ်၊

00:01:04.225 --> 00:01:06.916
သတင်းဌာန (B) က အဲ့ဒါကို ထပ်ထုတ်ဝေပြန်တယ်၊

00:01:06.916 --> 00:01:12.807
ပြီးလည်းပြီးရော ဌာန (A) က ဌာန (B) ကို
သူ့ရဲ့ သတင်းရင်းမြစ်အဖြစ် ပြန်ကိုးကားမိရော

00:01:12.807 --> 00:01:15.433
အဲ့ဒါကို သတင်းပတ်လည်ရိုက်တယ်လို့
သတ်မှတ်တာပေါ့။

00:01:15.433 --> 00:01:17.871
သတင်းဌာန အများကြီးတွေက

00:01:17.871 --> 00:01:21.122
မှားနေတဲ့ သတင်းတစ်ပုဒ်ကိုပဲ ပတ်ပြီး
အချင်းချင်းပြန်တင်ဆက်ကြနေတော့

00:01:21.122 --> 00:01:27.414
တခြား သတင်းရေးသူအတွက်ကသတင်းဌာနတွေက 
အမှန်စစ်ပြီးပြီပဲ ထင်သွားတော့တာပေါ့။

00:01:27.414 --> 00:01:32.678
ဥပမာပေးရရင် သိပ္ပံသုတေသနယောင်ယောင်
စာနယ်ဇင်းတိုက်တစ်ခုက၁၉၉၈ ခုနှစ် စာစောင်မှာ

00:01:32.678 --> 00:01:36.667
ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်းက ကလေးတွေကို
Autism ဖြစ်စေတယ်လို့ ရည်ညွန်းလိုက်ရာကနေ

00:01:36.667 --> 00:01:40.584
ကာကွယ်ဆေးဆန့်ကျင်ရေး လူထုလှုပ်ရှားမှုကြီး
ကို လှုံ့ဆော်လိုက်သလို ဖြစ်သွားပါတယ်။

00:01:40.584 --> 00:01:44.697
အဲ့အကြောင်းကို စထုတ်ဝေတဲ့ စာစောင်ကို
သိပ္ပံပညာရှင်အသိုင်းအဝိုင်းက လက်မခံကြောင်း

00:01:44.697 --> 00:01:47.173
အကြိမ်ကြိမ်ခါအခါ ပြောနေတဲ့ကြားထဲက
ဖြစ်သွားတာပါ။

00:01:47.173 --> 00:01:52.157
အခုဆိုရင် တမင် ကာကွယ်ဆေးမထိုးပဲထားတဲ့ 
ကလေးတွေဟာ အမေရိကမှာ

00:01:52.157 --> 00:01:56.007
အရင်တုန်းက လုံးဝနီးပါးချေမှုန်းပြီးဖြစ်တဲ့
ကူးစက်ရောဂါတွေကို ခံစားနေရပါတယ်။

00:01:56.007 --> 00:01:58.803
တချို့ကူးစက်ရောဂါတွေကဆို
အသက်ပါသေစေနိုင်ပါတယ်။

00:01:58.803 --> 00:02:00.890
ဒီလောက်မဆိုးတဲ့ 
ဥပမာတစ်ခုကို ပြောရမယ်ဆိုရင်

00:02:00.890 --> 00:02:04.676
သတင်းအစစ်နဲ့ တူအောင် ရေးထားတဲ့
သရော်စာတွေကိုလည်း

00:02:04.676 --> 00:02:09.236
အတည်ရေးတဲ့ သတင်းဌာနတွေက
ကောက်ယူသွားနိုင်ပါတယ်။

00:02:09.236 --> 00:02:14.362
ဥပမာ၊ နာမည်ရ ဗြိတိသျှ ဆေးဂျာနယ်တစ်ခုမှာ
လှောင်ပြောင်ရေးထားတဲ့

00:02:14.362 --> 00:02:19.513
“မျိုးဆက်သစ်ကွန်ပြူတာဂိမ်းများကိုကစားနေသော
ဆက်ကျော်သက်လူငယ်များတွင် အင်အားသုံးစွဲမှု"

00:02:19.513 --> 00:02:25.548
ဆောင်းပါးကို အတည်ရေးတဲ့သိပ္ပံစာနယ်ဇင်းတွေက
အကြိမ်၄၀၀ကျော်လောက်ပြန်လည်ကိုးကားဖူးပါတယ်။

00:02:25.548 --> 00:02:27.999
လူတိုင်းရေးနိုင်တဲ့Wikiလို
စွယ်စုံကျမ်းလိုမျိုးကလည်း

00:02:27.999 --> 00:02:31.853
သတင်းပတ်လည်ရိုက်တာကို
ပါဝင်ထောက်ပံ့သူများ ဖြစ်သွားလေ့ရှိပါတယ်။

00:02:31.853 --> 00:02:35.869
သတင်းရေးတဲ့သူတွေက အဲ့လိုနေရာမျိုးက 
အမြန်ရတဲ့အချက်အလက်တွေကို မှီခိုတာများတော့

00:02:35.869 --> 00:02:41.137
Wiki စာမျက်နှာက မစီစစ်ရသေးတဲ့ အချက်တစ်ခုက
ထုတ်ဝေတဲ့ ဆောင်းပါးထဲပါဝင်သွားနိုင်ပါတယ်။

00:02:41.137 --> 00:02:46.213
နောက်ကျတော့ အဲ့ဒီသတင်းဌာနကဆောင်ပါးကို
စောစောက wiki စာမျက်နှာကကိုးကားရေးပြန်ရော

00:02:46.213 --> 00:02:49.038
အဲ့တော့ မှန်မမှန်ပြန်လိုက်စစ်ဖို့အတွက်
ခက်ခဲတော့တာပေါ့။

00:02:49.038 --> 00:02:51.517
ဆက်သွယ်ရေးနည်းပညာမှာ
လတ်တလော တိုးတက်ပြောင်းလဲမှုတွေက

00:02:51.517 --> 00:02:53.436
သတင်းအချက်အလက်နဲ့ လူတွေကြားမှာရှိတဲ့

00:02:53.436 --> 00:02:57.518
အတားအဆီးကို ဖယ်ရှားပြီး
နှိုင်းမရတဲ့ ကောင်းကျိုးတွေပေးပါတယ်။

00:02:57.518 --> 00:02:59.315
အဖြေမြန်ကိုလိုချင်တဲ့ တို့ရဲ့ဆန္ဒက

00:02:59.315 --> 00:03:03.335
ကျိုးကြောင်းခိုင်လုံမှုကို သေချာအောင်
လုပ်ချင်တဲ့ဆန္ဒကိုလွှမ်းမိုးသွားနိုင်ပါတယ်

00:03:03.335 --> 00:03:07.574
အဲ့တော့ ဒီဘက်လိုက်မှုကို ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက
လူသန်းပေါင်းများစွာပွားလိုက်တဲ့အခါမှာတော့

00:03:07.574 --> 00:03:11.877
ချက်ချင်းဆိုသလို၊ပိုသတိရှိဖို့ကလိုနေပါပြီ

00:03:11.877 --> 00:03:13.832
ဂျင်းမီဒီယာတွေကို ရှောင်ရှားကာ

00:03:13.832 --> 00:03:16.980
မသင်္ကာစရာအချက်မျိုးကို
ဝေဖန်ထာတာကို လိုက်ရှာတတ်အောင်လုပ်ပြီး

00:03:16.980 --> 00:03:22.088
သတင်းတစ်ခုရဲ့ ရင်းမြစ်အစကို လိုက်တာက
မုသားတွေကို အရှိန်နှေးဖို့ ကူညီရာရောက်ပြီး

00:03:22.088 --> 00:03:25.360
အမှန်တရားကို ဖိနပ်စီးဖို့
အချိန်လေးနည်းနည်းပိုပေးနိုင်မှာပဲဖြစ်ပါတယ်