WEBVTT

00:00:00.539 --> 00:00:02.881
Ne tashmë jemi të gatshëm që të flasim për

00:00:02.881 --> 00:00:04.367
një nga ngjarjet më të famshme

00:00:04.367 --> 00:00:05.668
në botën e historisë

00:00:05.668 --> 00:00:08.593
që në të vërtetë ishte shkaktarë i Luftë së Parë Botërore

00:00:08.593 --> 00:00:10.817
apo Luftës së Madhe siq e quanin atëherë.

00:00:10.819 --> 00:00:12.749
Pra këtu po paraqesim një sfond të vogël.

00:00:12.749 --> 00:00:16.574
Në vitin 1908, perandoria Austro-Hungareze

00:00:16.574 --> 00:00:19.470
formalisht e përvetësoi

00:00:19.470 --> 00:00:24.894
Bosnjën dhe Hercegovinën.

00:00:24.894 --> 00:00:27.422
Ajo tashmë e kishte atë nën okupimin e sajë

00:00:27.422 --> 00:00:28.867
që nga fundi i 1800-ës,

00:00:28.867 --> 00:00:30.619
që kur osmanët po largoheshin,

00:00:30.619 --> 00:00:33.960
por në vitin 1908 ajo formalisht e pëvetësoi atë.

00:00:33.960 --> 00:00:36.027
Dhe për ta sqaruar më mirë:

00:00:36.027 --> 00:00:40.978
meqë osmanët po i largonin nga Ballkani,

00:00:40.980 --> 00:00:44.709
kjo ndihmoi për të sjellë më tepër shpresë

00:00:44.709 --> 00:00:48.522
për bashkimin e popujve të Jugosllavisë,

00:00:48.522 --> 00:00:50.309
popujve "sllavë të jugut"

00:00:50.309 --> 00:00:52.640
Kur njerëzit flasin për Jugosllavë,

00:00:52.640 --> 00:00:56.610
ata në fakt po flasin për Sllavët e Jugut.

00:00:56.610 --> 00:00:58.249
Kjo fjalë për fjalë do të thotë 'Jugorë'.

00:00:58.249 --> 00:00:59.889
Pra ju po i shihni këto shpresa nacionaliste.

00:00:59.889 --> 00:01:03.179
Por tani në vitin 1908 tashmë ishte e okupuar;

00:01:03.179 --> 00:01:04.233
një shtet i rëndësishë

00:01:04.233 --> 00:01:07.634
që do të ishte pjesë e një Jugosllavie të mundshme në të ardhmen,

00:01:07.634 --> 00:01:11.350
dhe që tani ishte formalisht e përvetësuar nga austro-hungarezët.

00:01:11.350 --> 00:01:14.432
Ju poashtu keni një Mbretëri të pavarur të Serbisë,

00:01:14.432 --> 00:01:16.561
-mu këtu- dhe ju mund ta imagjinoni

00:01:16.561 --> 00:01:19.405
që kjo ishte shtëpia e lëvizjes nacionaliste:

00:01:19.405 --> 00:01:23.107
sikur ata të mundnin ti shtonin edhe shtetet tjera Sllave të Lindjes,

00:01:23.107 --> 00:01:26.470
atëherë një ditë do të mund të krijohej një Jugosllavi e Madhe.

00:01:26.470 --> 00:01:30.003
Në këtë kontest ne shkojmë në vitin 1914.

00:01:30.003 --> 00:01:32.728
Po e vizatoj një vijë këtu.

00:01:32.728 --> 00:01:36.493
Ne po shkojmë në vitin 1914, 28 Qershorë,

00:01:36.493 --> 00:01:38.623
që është një nga datat më të njohura

00:01:38.623 --> 00:01:40.310
në tërë historinë.

00:01:40.310 --> 00:01:44.610
Kryeduka Franc Ferdinand dhe gruaja e tij Sofia

00:01:44.610 --> 00:01:47.754
po vizitojnë Sarajevën, që tani është

00:01:47.754 --> 00:01:50.860
në Bosnjën e përvetësuar.

00:01:50.860 --> 00:01:52.450
Dhe derisa ata janë aty,

00:01:52.450 --> 00:01:56.919
ekzistonte një skemë për vrasjen e tyre

00:01:56.919 --> 00:02:00.488
nga një grup i quajtur "boshnjakët e rinjë"

00:02:00.488 --> 00:02:03.355
që kishin lidhje me "dorën e zezë"

00:02:03.355 --> 00:02:06.423
që është një lloj grupi nacionalist

00:02:06.423 --> 00:02:09.016
që kishte lidhje me

00:02:09.016 --> 00:02:12.710
-këto gjëra janë ca të errëta-

00:02:12.710 --> 00:02:15.080
por kishte lidhje me

00:02:15.080 --> 00:02:17.449
disa elementë në Mbretërinë Serbe.

00:02:17.449 --> 00:02:19.676
Ata tentuan ta vrasin

00:02:19.676 --> 00:02:21.670
kryedukën Franc Ferdinand.

00:02:21.670 --> 00:02:24.790
Është në fakt një tregim fascinant, sepse

00:02:24.790 --> 00:02:26.751
tentativa e parë e vrasjes

00:02:26.751 --> 00:02:29.073
dështoi tërësisht.

00:02:29.073 --> 00:02:30.459
Është rasti i një djali

00:02:30.459 --> 00:02:33.200
që provoi të kryente vrasjen;

00:02:33.200 --> 00:02:34.321
por kur dështoi, ai provoi

00:02:34.321 --> 00:02:35.900
të kapërdinte një pilulë cianidi

00:02:35.900 --> 00:02:37.664
dhe pastaj kërceu në lum,

00:02:37.664 --> 00:02:39.336
por pilula e cianidit shkoi keq

00:02:39.336 --> 00:02:40.966
dhe lumi ishte vetëm 10 inç i thellë,

00:02:40.966 --> 00:02:43.099
prandaj ata arritën ta kapin atë.

00:02:43.099 --> 00:02:46.079
Një nga konspiratorët, Gavrillo Principi,

00:02:46.079 --> 00:02:48.392
kur dështoi e gjitha,

00:02:48.392 --> 00:02:50.839
ai hoqi dorë nga etentativa për ta vrasë

00:02:50.839 --> 00:02:55.499
dhe ai në fakt po hante një sanduiç në një kafiteri në Sarajevë

00:02:55.499 --> 00:02:58.519
duke menduar se si dështoi përpjekja e tyre,

00:02:58.519 --> 00:03:00.652
dhe derisa po ndodhte kjo,

00:03:00.652 --> 00:03:03.099
një gabim nga ana e atyre që kishin planifikuar

00:03:03.099 --> 00:03:05.969
rrugëtimin e kryedukës Franc Ferdinand

00:03:05.969 --> 00:03:08.760
meqë ai po udhëtonte brenda Sarajevës

00:03:08.760 --> 00:03:12.076
bëri që ata të kalonin afër Gavrillo Principit.

00:03:12.076 --> 00:03:14.440
Pra ai rastësisht e kupton që ata kanë marrë rrugën e gabuar

00:03:14.440 --> 00:03:16.290
dhe që ata po kalonin prap afer tij.

00:03:16.290 --> 00:03:17.974
Mos harroni: këta njerëz tashmë e dinin

00:03:17.974 --> 00:03:19.766
që kishte ndodhur një tentativë vrasjeje kundër tijë,

00:03:19.766 --> 00:03:20.993
më herët po atë ditë,

00:03:20.993 --> 00:03:23.315
prandaj ata është dashur të jenë më të kujdesshëm.

00:03:23.315 --> 00:03:25.879
Gavrillo Principi ngritet, e ul sanduiçin poshtë,

00:03:25.879 --> 00:03:28.330
dhe fillon të ecë andej nga shihej

00:03:28.330 --> 00:03:31.669
që po shkonte makina e kryedukës Franc Ferdinand dhe Sofias.

00:03:31.669 --> 00:03:35.079
Shoferët posa e kuptuan që kanë bërë një gabim,

00:03:35.079 --> 00:03:36.899
që kanë marrë një rrugë të pasigurtë,

00:03:36.899 --> 00:03:38.408
ata u munduan të kthehen

00:03:38.408 --> 00:03:39.432
gjë që i keqësoi gjërat edhe më shumë

00:03:39.432 --> 00:03:41.032
sepse makina filloi të ngecë.

00:03:41.032 --> 00:03:43.841
Gavrillo Principi eci deri te makina

00:03:43.841 --> 00:03:45.432
dhe tani është në gjendje të qëllojë

00:03:45.432 --> 00:03:47.299
kryedukën Franc Ferdinand dhe Sofian.

00:03:47.299 --> 00:03:49.350
Vetëm për të ju dhënë një ide se sa e rëndësishme është kjo:

00:03:49.350 --> 00:03:52.939
kryeduka Franc Ferdinand i Austrisë është trashëgimtari,

00:03:52.939 --> 00:03:56.156
ai është nipi i Franc Jozefit,

00:03:56.156 --> 00:04:00.610
që ishte sundimtari i Austro-Hungarisë,

00:04:00.610 --> 00:04:02.810
pra ai ishte trashëgimtari i perandoris së tijë.

00:04:02.810 --> 00:04:06.759
Dhe ai vritet nga Gavrillo Principi.

00:04:06.759 --> 00:04:18.241
pra... Franc Ferdinandi i vrarë

00:04:18.241 --> 00:04:20.332
nga Gavrillo Principi.

00:04:20.332 --> 00:04:21.780
Dhe ne e kemi mu këtu

00:04:21.780 --> 00:04:24.659
një fotografi të Gavrillo Principit menjëherë

00:04:24.659 --> 00:04:27.047
- besoj që është ky këtu -

00:04:27.047 --> 00:04:30.969
menjëherë pas arrestimit të tijë.

00:04:30.969 --> 00:04:33.690
Dhe sa për t'iu sqaruar se si ishte e lidhur kjo

00:04:33.690 --> 00:04:36.966
me këtë lëvizjen

00:04:36.966 --> 00:04:38.479
nacionaliste jugosllave,

00:04:38.479 --> 00:04:40.949
ja se çfar tha ai pasiqë u arrestua:

00:04:40.949 --> 00:04:43.232
"Unë jamë një nacionalist jugosllav..."

00:04:43.232 --> 00:04:46.566
"...që synon bashkimin e të gjithë jugosllavëve,..."

00:04:46.566 --> 00:04:48.729
"...dhe nuk më intereson forma e shtetit..."

00:04:48.729 --> 00:04:52.159
"...por duhet të jetë i lirë nga Austria."

00:04:52.159 --> 00:04:55.520
Pra ky veprim, kjo vrasje,

00:04:55.520 --> 00:04:57.966
e motivuar nga një lëvizje nacionaliste,

00:04:57.966 --> 00:05:00.299
e motivuar nga një dëshirë ndoshta pët tu shkrirë

00:05:00.299 --> 00:05:02.566
Bosnja e Hercegovina me Serbinë,

00:05:02.566 --> 00:05:06.234
ndoshta eventualisht Kroacia me Bosnjën e Hercegovinën dhe Serbinë,

00:05:06.234 --> 00:05:08.039
kjo vrasje siq do ta shohim në videon e rradhës

00:05:08.039 --> 00:05:12.123
është shkaktari i Luftës së Parë Botërore.

00:05:12.123 --> 00:05:14.299
Dhe arsyeja pse e shkakton është sepse...

00:05:14.299 --> 00:05:16.232
--ka shumë gjëra që mund ti citoni;

00:05:16.232 --> 00:05:18.560
ju mund të argumentoni se shumë perandori në Evropë

00:05:18.560 --> 00:05:22.930
tashmë janë militarizuar, tashmë e kanë dëshirën për konflikt.

00:05:22.930 --> 00:05:26.150
Por poashtu keni tërë këto aleanca

00:05:26.150 --> 00:05:27.894
që në fakt lejuan rrëzimin e dominove

00:05:27.894 --> 00:05:28.766
në tërë Evropën

00:05:28.766 --> 00:05:29.639
dhe meqë i kishin këto perandori

00:05:29.639 --> 00:05:31.100
në thelb pjesa më e madhe e botës

00:05:31.100 --> 00:05:32.320
ishte në luftë me njëri tjetrin.