1
00:00:00,539 --> 00:00:02,881
Ne tashmë jemi të gatshëm që të flasim për

2
00:00:02,881 --> 00:00:04,367
një nga ngjarjet më të famshme

3
00:00:04,367 --> 00:00:05,668
në botën e historisë

4
00:00:05,668 --> 00:00:08,593
që në të vërtetë ishte shkaktarë i Luftë së Parë Botërore

5
00:00:08,593 --> 00:00:10,817
apo Luftës së Madhe siq e quanin atëherë.

6
00:00:10,819 --> 00:00:12,749
Pra këtu po paraqesim një sfond të vogël.

7
00:00:12,749 --> 00:00:16,574
Në vitin 1908, perandoria Austro-Hungareze

8
00:00:16,574 --> 00:00:19,470
formalisht e përvetësoi

9
00:00:19,470 --> 00:00:24,894
Bosnjën dhe Hercegovinën.

10
00:00:24,894 --> 00:00:27,422
Ajo tashmë e kishte atë nën okupimin e sajë

11
00:00:27,422 --> 00:00:28,867
që nga fundi i 1800-ës,

12
00:00:28,867 --> 00:00:30,619
që kur osmanët po largoheshin,

13
00:00:30,619 --> 00:00:33,960
por në vitin 1908 ajo formalisht e pëvetësoi atë.

14
00:00:33,960 --> 00:00:36,027
Dhe për ta sqaruar më mirë:

15
00:00:36,027 --> 00:00:40,978
meqë osmanët po i largonin nga Ballkani,

16
00:00:40,980 --> 00:00:44,709
kjo ndihmoi për të sjellë më tepër shpresë

17
00:00:44,709 --> 00:00:48,522
për bashkimin e popujve të Jugosllavisë,

18
00:00:48,522 --> 00:00:50,309
popujve "sllavë të jugut"

19
00:00:50,309 --> 00:00:52,640
Kur njerëzit flasin për Jugosllavë,

20
00:00:52,640 --> 00:00:56,610
ata në fakt po flasin për Sllavët e Jugut.

21
00:00:56,610 --> 00:00:58,249
Kjo fjalë për fjalë do të thotë 'Jugorë'.

22
00:00:58,249 --> 00:00:59,889
Pra ju po i shihni këto shpresa nacionaliste.

23
00:00:59,889 --> 00:01:03,179
Por tani në vitin 1908 tashmë ishte e okupuar;

24
00:01:03,179 --> 00:01:04,233
një shtet i rëndësishë

25
00:01:04,233 --> 00:01:07,634
që do të ishte pjesë e një Jugosllavie të mundshme në të ardhmen,

26
00:01:07,634 --> 00:01:11,350
dhe që tani ishte formalisht e përvetësuar nga austro-hungarezët.

27
00:01:11,350 --> 00:01:14,432
Ju poashtu keni një Mbretëri të pavarur të Serbisë,

28
00:01:14,432 --> 00:01:16,561
-mu këtu- dhe ju mund ta imagjinoni

29
00:01:16,561 --> 00:01:19,405
që kjo ishte shtëpia e lëvizjes nacionaliste:

30
00:01:19,405 --> 00:01:23,107
sikur ata të mundnin ti shtonin edhe shtetet tjera Sllave të Lindjes,

31
00:01:23,107 --> 00:01:26,470
atëherë një ditë do të mund të krijohej një Jugosllavi e Madhe.

32
00:01:26,470 --> 00:01:30,003
Në këtë kontest ne shkojmë në vitin 1914.

33
00:01:30,003 --> 00:01:32,728
Po e vizatoj një vijë këtu.

34
00:01:32,728 --> 00:01:36,493
Ne po shkojmë në vitin 1914, 28 Qershorë,

35
00:01:36,493 --> 00:01:38,623
që është një nga datat më të njohura

36
00:01:38,623 --> 00:01:40,310
në tërë historinë.

37
00:01:40,310 --> 00:01:44,610
Kryeduka Franc Ferdinand dhe gruaja e tij Sofia

38
00:01:44,610 --> 00:01:47,754
po vizitojnë Sarajevën, që tani është

39
00:01:47,754 --> 00:01:50,860
në Bosnjën e përvetësuar.

40
00:01:50,860 --> 00:01:52,450
Dhe derisa ata janë aty,

41
00:01:52,450 --> 00:01:56,919
ekzistonte një skemë për vrasjen e tyre

42
00:01:56,919 --> 00:02:00,488
nga një grup i quajtur "boshnjakët e rinjë"

43
00:02:00,488 --> 00:02:03,355
që kishin lidhje me "dorën e zezë"

44
00:02:03,355 --> 00:02:06,423
që është një lloj grupi nacionalist

45
00:02:06,423 --> 00:02:09,016
që kishte lidhje me

46
00:02:09,016 --> 00:02:12,710
-këto gjëra janë ca të errëta-

47
00:02:12,710 --> 00:02:15,080
por kishte lidhje me

48
00:02:15,080 --> 00:02:17,449
disa elementë në Mbretërinë Serbe.

49
00:02:17,449 --> 00:02:19,676
Ata tentuan ta vrasin

50
00:02:19,676 --> 00:02:21,670
kryedukën Franc Ferdinand.

51
00:02:21,670 --> 00:02:24,790
Është në fakt një tregim fascinant, sepse

52
00:02:24,790 --> 00:02:26,751
tentativa e parë e vrasjes

53
00:02:26,751 --> 00:02:29,073
dështoi tërësisht.

54
00:02:29,073 --> 00:02:30,459
Është rasti i një djali

55
00:02:30,459 --> 00:02:33,200
që provoi të kryente vrasjen;

56
00:02:33,200 --> 00:02:34,321
por kur dështoi, ai provoi

57
00:02:34,321 --> 00:02:35,900
të kapërdinte një pilulë cianidi

58
00:02:35,900 --> 00:02:37,664
dhe pastaj kërceu në lum,

59
00:02:37,664 --> 00:02:39,336
por pilula e cianidit shkoi keq

60
00:02:39,336 --> 00:02:40,966
dhe lumi ishte vetëm 10 inç i thellë,

61
00:02:40,966 --> 00:02:43,099
prandaj ata arritën ta kapin atë.

62
00:02:43,099 --> 00:02:46,079
Një nga konspiratorët, Gavrillo Principi,

63
00:02:46,079 --> 00:02:48,392
kur dështoi e gjitha,

64
00:02:48,392 --> 00:02:50,839
ai hoqi dorë nga etentativa për ta vrasë

65
00:02:50,839 --> 00:02:55,499
dhe ai në fakt po hante një sanduiç në një kafiteri në Sarajevë

66
00:02:55,499 --> 00:02:58,519
duke menduar se si dështoi përpjekja e tyre,

67
00:02:58,519 --> 00:03:00,652
dhe derisa po ndodhte kjo,

68
00:03:00,652 --> 00:03:03,099
një gabim nga ana e atyre që kishin planifikuar

69
00:03:03,099 --> 00:03:05,969
rrugëtimin e kryedukës Franc Ferdinand

70
00:03:05,969 --> 00:03:08,760
meqë ai po udhëtonte brenda Sarajevës

71
00:03:08,760 --> 00:03:12,076
bëri që ata të kalonin afër Gavrillo Principit.

72
00:03:12,076 --> 00:03:14,440
Pra ai rastësisht e kupton që ata kanë marrë rrugën e gabuar

73
00:03:14,440 --> 00:03:16,290
dhe që ata po kalonin prap afer tij.

74
00:03:16,290 --> 00:03:17,974
Mos harroni: këta njerëz tashmë e dinin

75
00:03:17,974 --> 00:03:19,766
që kishte ndodhur një tentativë vrasjeje kundër tijë,

76
00:03:19,766 --> 00:03:20,993
më herët po atë ditë,

77
00:03:20,993 --> 00:03:23,315
prandaj ata është dashur të jenë më të kujdesshëm.

78
00:03:23,315 --> 00:03:25,879
Gavrillo Principi ngritet, e ul sanduiçin poshtë,

79
00:03:25,879 --> 00:03:28,330
dhe fillon të ecë andej nga shihej

80
00:03:28,330 --> 00:03:31,669
që po shkonte makina e kryedukës Franc Ferdinand dhe Sofias.

81
00:03:31,669 --> 00:03:35,079
Shoferët posa e kuptuan që kanë bërë një gabim,

82
00:03:35,079 --> 00:03:36,899
që kanë marrë një rrugë të pasigurtë,

83
00:03:36,899 --> 00:03:38,408
ata u munduan të kthehen

84
00:03:38,408 --> 00:03:39,432
gjë që i keqësoi gjërat edhe më shumë

85
00:03:39,432 --> 00:03:41,032
sepse makina filloi të ngecë.

86
00:03:41,032 --> 00:03:43,841
Gavrillo Principi eci deri te makina

87
00:03:43,841 --> 00:03:45,432
dhe tani është në gjendje të qëllojë

88
00:03:45,432 --> 00:03:47,299
kryedukën Franc Ferdinand dhe Sofian.

89
00:03:47,299 --> 00:03:49,350
Vetëm për të ju dhënë një ide se sa e rëndësishme është kjo:

90
00:03:49,350 --> 00:03:52,939
kryeduka Franc Ferdinand i Austrisë është trashëgimtari,

91
00:03:52,939 --> 00:03:56,156
ai është nipi i Franc Jozefit,

92
00:03:56,156 --> 00:04:00,610
që ishte sundimtari i Austro-Hungarisë,

93
00:04:00,610 --> 00:04:02,810
pra ai ishte trashëgimtari i perandoris së tijë.

94
00:04:02,810 --> 00:04:06,759
Dhe ai vritet nga Gavrillo Principi.

95
00:04:06,759 --> 00:04:18,241
pra... Franc Ferdinandi i vrarë

96
00:04:18,241 --> 00:04:20,332
nga Gavrillo Principi.

97
00:04:20,332 --> 00:04:21,780
Dhe ne e kemi mu këtu

98
00:04:21,780 --> 00:04:24,659
një fotografi të Gavrillo Principit menjëherë

99
00:04:24,659 --> 00:04:27,047
- besoj që është ky këtu -

100
00:04:27,047 --> 00:04:30,969
menjëherë pas arrestimit të tijë.

101
00:04:30,969 --> 00:04:33,690
Dhe sa për t'iu sqaruar se si ishte e lidhur kjo

102
00:04:33,690 --> 00:04:36,966
me këtë lëvizjen

103
00:04:36,966 --> 00:04:38,479
nacionaliste jugosllave,

104
00:04:38,479 --> 00:04:40,949
ja se çfar tha ai pasiqë u arrestua:

105
00:04:40,949 --> 00:04:43,232
"Unë jamë një nacionalist jugosllav..."

106
00:04:43,232 --> 00:04:46,566
"...që synon bashkimin e të gjithë jugosllavëve,..."

107
00:04:46,566 --> 00:04:48,729
"...dhe nuk më intereson forma e shtetit..."

108
00:04:48,729 --> 00:04:52,159
"...por duhet të jetë i lirë nga Austria."

109
00:04:52,159 --> 00:04:55,520
Pra ky veprim, kjo vrasje,

110
00:04:55,520 --> 00:04:57,966
e motivuar nga një lëvizje nacionaliste,

111
00:04:57,966 --> 00:05:00,299
e motivuar nga një dëshirë ndoshta pët tu shkrirë

112
00:05:00,299 --> 00:05:02,566
Bosnja e Hercegovina me Serbinë,

113
00:05:02,566 --> 00:05:06,234
ndoshta eventualisht Kroacia me Bosnjën e Hercegovinën dhe Serbinë,

114
00:05:06,234 --> 00:05:08,039
kjo vrasje siq do ta shohim në videon e rradhës

115
00:05:08,039 --> 00:05:12,123
është shkaktari i Luftës së Parë Botërore.

116
00:05:12,123 --> 00:05:14,299
Dhe arsyeja pse e shkakton është sepse...

117
00:05:14,299 --> 00:05:16,232
--ka shumë gjëra që mund ti citoni;

118
00:05:16,232 --> 00:05:18,560
ju mund të argumentoni se shumë perandori në Evropë

119
00:05:18,560 --> 00:05:22,930
tashmë janë militarizuar, tashmë e kanë dëshirën për konflikt.

120
00:05:22,930 --> 00:05:26,150
Por poashtu keni tërë këto aleanca

121
00:05:26,150 --> 00:05:27,894
që në fakt lejuan rrëzimin e dominove

122
00:05:27,894 --> 00:05:28,766
në tërë Evropën

123
00:05:28,766 --> 00:05:29,639
dhe meqë i kishin këto perandori

124
00:05:29,639 --> 00:05:31,100
në thelb pjesa më e madhe e botës

125
00:05:31,100 --> 00:05:32,320
ishte në luftë me njëri tjetrin.