0:00:00.539,0:00:02.881
Ne tashmë jemi të gatshëm që të flasim për

0:00:02.881,0:00:04.367
një nga ngjarjet më të famshme

0:00:04.367,0:00:05.668
në botën e historisë

0:00:05.668,0:00:08.593
që në të vërtetë ishte shkaktarë i Luftë së Parë Botërore

0:00:08.593,0:00:10.817
apo Luftës së Madhe siq e quanin atëherë.

0:00:10.819,0:00:12.749
Pra këtu po paraqesim një sfond të vogël.

0:00:12.749,0:00:16.574
Në vitin 1908, perandoria Austro-Hungareze

0:00:16.574,0:00:19.470
formalisht e përvetësoi

0:00:19.470,0:00:24.894
Bosnjën dhe Hercegovinën.

0:00:24.894,0:00:27.422
Ajo tashmë e kishte atë nën okupimin e sajë

0:00:27.422,0:00:28.867
që nga fundi i 1800-ës,

0:00:28.867,0:00:30.619
që kur osmanët po largoheshin,

0:00:30.619,0:00:33.960
por në vitin 1908 ajo formalisht e pëvetësoi atë.

0:00:33.960,0:00:36.027
Dhe për ta sqaruar më mirë:

0:00:36.027,0:00:40.978
meqë osmanët po i largonin nga Ballkani,

0:00:40.980,0:00:44.709
kjo ndihmoi për të sjellë më tepër shpresë

0:00:44.709,0:00:48.522
për bashkimin e popujve të Jugosllavisë,

0:00:48.522,0:00:50.309
popujve "sllavë të jugut"

0:00:50.309,0:00:52.640
Kur njerëzit flasin për Jugosllavë,

0:00:52.640,0:00:56.610
ata në fakt po flasin për Sllavët e Jugut.

0:00:56.610,0:00:58.249
Kjo fjalë për fjalë do të thotë 'Jugorë'.

0:00:58.249,0:00:59.889
Pra ju po i shihni këto shpresa nacionaliste.

0:00:59.889,0:01:03.179
Por tani në vitin 1908 tashmë ishte e okupuar;

0:01:03.179,0:01:04.233
një shtet i rëndësishë

0:01:04.233,0:01:07.634
që do të ishte pjesë e një Jugosllavie të mundshme në të ardhmen,

0:01:07.634,0:01:11.350
dhe që tani ishte formalisht e përvetësuar nga austro-hungarezët.

0:01:11.350,0:01:14.432
Ju poashtu keni një Mbretëri të pavarur të Serbisë,

0:01:14.432,0:01:16.561
-mu këtu- dhe ju mund ta imagjinoni

0:01:16.561,0:01:19.405
që kjo ishte shtëpia e lëvizjes nacionaliste:

0:01:19.405,0:01:23.107
sikur ata të mundnin ti shtonin edhe shtetet tjera Sllave të Lindjes,

0:01:23.107,0:01:26.470
atëherë një ditë do të mund të krijohej një Jugosllavi e Madhe.

0:01:26.470,0:01:30.003
Në këtë kontest ne shkojmë në vitin 1914.

0:01:30.003,0:01:32.728
Po e vizatoj një vijë këtu.

0:01:32.728,0:01:36.493
Ne po shkojmë në vitin 1914, 28 Qershorë,

0:01:36.493,0:01:38.623
që është një nga datat më të njohura

0:01:38.623,0:01:40.310
në tërë historinë.

0:01:40.310,0:01:44.610
Kryeduka Franc Ferdinand dhe gruaja e tij Sofia

0:01:44.610,0:01:47.754
po vizitojnë Sarajevën, që tani është

0:01:47.754,0:01:50.860
në Bosnjën e përvetësuar.

0:01:50.860,0:01:52.450
Dhe derisa ata janë aty,

0:01:52.450,0:01:56.919
ekzistonte një skemë për vrasjen e tyre

0:01:56.919,0:02:00.488
nga një grup i quajtur "boshnjakët e rinjë"

0:02:00.488,0:02:03.355
që kishin lidhje me "dorën e zezë"

0:02:03.355,0:02:06.423
që është një lloj grupi nacionalist

0:02:06.423,0:02:09.016
që kishte lidhje me

0:02:09.016,0:02:12.710
-këto gjëra janë ca të errëta-

0:02:12.710,0:02:15.080
por kishte lidhje me

0:02:15.080,0:02:17.449
disa elementë në Mbretërinë Serbe.

0:02:17.449,0:02:19.676
Ata tentuan ta vrasin

0:02:19.676,0:02:21.670
kryedukën Franc Ferdinand.

0:02:21.670,0:02:24.790
Është në fakt një tregim fascinant, sepse

0:02:24.790,0:02:26.751
tentativa e parë e vrasjes

0:02:26.751,0:02:29.073
dështoi tërësisht.

0:02:29.073,0:02:30.459
Është rasti i një djali

0:02:30.459,0:02:33.200
që provoi të kryente vrasjen;

0:02:33.200,0:02:34.321
por kur dështoi, ai provoi

0:02:34.321,0:02:35.900
të kapërdinte një pilulë cianidi

0:02:35.900,0:02:37.664
dhe pastaj kërceu në lum,

0:02:37.664,0:02:39.336
por pilula e cianidit shkoi keq

0:02:39.336,0:02:40.966
dhe lumi ishte vetëm 10 inç i thellë,

0:02:40.966,0:02:43.099
prandaj ata arritën ta kapin atë.

0:02:43.099,0:02:46.079
Një nga konspiratorët, Gavrillo Principi,

0:02:46.079,0:02:48.392
kur dështoi e gjitha,

0:02:48.392,0:02:50.839
ai hoqi dorë nga etentativa për ta vrasë

0:02:50.839,0:02:55.499
dhe ai në fakt po hante një sanduiç në një kafiteri në Sarajevë

0:02:55.499,0:02:58.519
duke menduar se si dështoi përpjekja e tyre,

0:02:58.519,0:03:00.652
dhe derisa po ndodhte kjo,

0:03:00.652,0:03:03.099
një gabim nga ana e atyre që kishin planifikuar

0:03:03.099,0:03:05.969
rrugëtimin e kryedukës Franc Ferdinand

0:03:05.969,0:03:08.760
meqë ai po udhëtonte brenda Sarajevës

0:03:08.760,0:03:12.076
bëri që ata të kalonin afër Gavrillo Principit.

0:03:12.076,0:03:14.440
Pra ai rastësisht e kupton që ata kanë marrë rrugën e gabuar

0:03:14.440,0:03:16.290
dhe që ata po kalonin prap afer tij.

0:03:16.290,0:03:17.974
Mos harroni: këta njerëz tashmë e dinin

0:03:17.974,0:03:19.766
që kishte ndodhur një tentativë vrasjeje kundër tijë,

0:03:19.766,0:03:20.993
më herët po atë ditë,

0:03:20.993,0:03:23.315
prandaj ata është dashur të jenë më të kujdesshëm.

0:03:23.315,0:03:25.879
Gavrillo Principi ngritet, e ul sanduiçin poshtë,

0:03:25.879,0:03:28.330
dhe fillon të ecë andej nga shihej

0:03:28.330,0:03:31.669
që po shkonte makina e kryedukës Franc Ferdinand dhe Sofias.

0:03:31.669,0:03:35.079
Shoferët posa e kuptuan që kanë bërë një gabim,

0:03:35.079,0:03:36.899
që kanë marrë një rrugë të pasigurtë,

0:03:36.899,0:03:38.408
ata u munduan të kthehen

0:03:38.408,0:03:39.432
gjë që i keqësoi gjërat edhe më shumë

0:03:39.432,0:03:41.032
sepse makina filloi të ngecë.

0:03:41.032,0:03:43.841
Gavrillo Principi eci deri te makina

0:03:43.841,0:03:45.432
dhe tani është në gjendje të qëllojë

0:03:45.432,0:03:47.299
kryedukën Franc Ferdinand dhe Sofian.

0:03:47.299,0:03:49.350
Vetëm për të ju dhënë një ide se sa e rëndësishme është kjo:

0:03:49.350,0:03:52.939
kryeduka Franc Ferdinand i Austrisë është trashëgimtari,

0:03:52.939,0:03:56.156
ai është nipi i Franc Jozefit,

0:03:56.156,0:04:00.610
që ishte sundimtari i Austro-Hungarisë,

0:04:00.610,0:04:02.810
pra ai ishte trashëgimtari i perandoris së tijë.

0:04:02.810,0:04:06.759
Dhe ai vritet nga Gavrillo Principi.

0:04:06.759,0:04:18.241
pra... Franc Ferdinandi i vrarë

0:04:18.241,0:04:20.332
nga Gavrillo Principi.

0:04:20.332,0:04:21.780
Dhe ne e kemi mu këtu

0:04:21.780,0:04:24.659
një fotografi të Gavrillo Principit menjëherë

0:04:24.659,0:04:27.047
- besoj që është ky këtu -

0:04:27.047,0:04:30.969
menjëherë pas arrestimit të tijë.

0:04:30.969,0:04:33.690
Dhe sa për t'iu sqaruar se si ishte e lidhur kjo

0:04:33.690,0:04:36.966
me këtë lëvizjen

0:04:36.966,0:04:38.479
nacionaliste jugosllave,

0:04:38.479,0:04:40.949
ja se çfar tha ai pasiqë u arrestua:

0:04:40.949,0:04:43.232
"Unë jamë një nacionalist jugosllav..."

0:04:43.232,0:04:46.566
"...që synon bashkimin e të gjithë jugosllavëve,..."

0:04:46.566,0:04:48.729
"...dhe nuk më intereson forma e shtetit..."

0:04:48.729,0:04:52.159
"...por duhet të jetë i lirë nga Austria."

0:04:52.159,0:04:55.520
Pra ky veprim, kjo vrasje,

0:04:55.520,0:04:57.966
e motivuar nga një lëvizje nacionaliste,

0:04:57.966,0:05:00.299
e motivuar nga një dëshirë ndoshta pët tu shkrirë

0:05:00.299,0:05:02.566
Bosnja e Hercegovina me Serbinë,

0:05:02.566,0:05:06.234
ndoshta eventualisht Kroacia me Bosnjën e Hercegovinën dhe Serbinë,

0:05:06.234,0:05:08.039
kjo vrasje siq do ta shohim në videon e rradhës

0:05:08.039,0:05:12.123
është shkaktari i Luftës së Parë Botërore.

0:05:12.123,0:05:14.299
Dhe arsyeja pse e shkakton është sepse...

0:05:14.299,0:05:16.232
--ka shumë gjëra që mund ti citoni;

0:05:16.232,0:05:18.560
ju mund të argumentoni se shumë perandori në Evropë

0:05:18.560,0:05:22.930
tashmë janë militarizuar, tashmë e kanë dëshirën për konflikt.

0:05:22.930,0:05:26.150
Por poashtu keni tërë këto aleanca

0:05:26.150,0:05:27.894
që në fakt lejuan rrëzimin e dominove

0:05:27.894,0:05:28.766
në tërë Evropën

0:05:28.766,0:05:29.639
dhe meqë i kishin këto perandori

0:05:29.639,0:05:31.100
në thelb pjesa më e madhe e botës

0:05:31.100,0:05:32.320
ishte në luftë me njëri tjetrin.