WEBVTT

00:00:00.539 --> 00:00:02.881
ကြ်န္ေတာ္တုိ႔အခု ေျပာဖို႔အဆင္သင့္

00:00:02.881 --> 00:00:04.367
အေက်ာ္ၾကားဆံုးအျဖစ္အပ်က္တစ္ခုအေၾကာင္း

00:00:04.367 --> 00:00:05.668
ကမၻာ့သမိုင္းတစ္ခုလံုုးမွာ

00:00:05.668 --> 00:00:08.593
ပထမကမၻာစစ္အစပ်ိဳးေစတဲဲ့ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခု

00:00:08.593 --> 00:00:10.817
ဒါမွမဟုတ္ ေနာက္ပိုင္းအဲ့ဒါကို ေခၚတာက စစ္ပြဲႀကီး။

00:00:10.819 --> 00:00:12.749
ဒီေတာ့ ေနာက္ေၾကာင္းနဲနဲျပန္ၾကည့္ရေအာင္။

00:00:12.749 --> 00:00:16.574
၁၉၀၈ မွာ ေအာ္စတို ဟန္ေဂရီယမ္အင္ပါယာ

00:00:16.574 --> 00:00:19.470
ပံုစံတက်တိုးခ်ဲ႕

00:00:19.470 --> 00:00:24.894
ေဘာ္စနီးယား နဲ႕ ဟာဇီဂိုဗီးနား။

00:00:24.894 --> 00:00:27.422
အဲ့ဒါကို ၁၈၀၀ ေနာက္ပိုင္းတည္းက

00:00:27.422 --> 00:00:28.867
သိမ္းပိုက္ၿပီးၿပီ၊

00:00:28.867 --> 00:00:30.619
ေအာ္တုိမန္းေတြကို တြန္းထုတ္ၿပီးတည္းက

00:00:30.619 --> 00:00:33.960
ဒါေပမယ့္ ၁၉၀၈ မွာ ၎ကို ပံုစံတက် တိုးခဲ့တယ္။

00:00:33.960 --> 00:00:36.027
ဒီထက္ေနာက္နည္းနည္းပိုက်ရရင္:

00:00:36.027 --> 00:00:40.978
ေအာ္တိုမန္းေတြကို ဘဲလ္ကန္ကေနတြန္းထုတ္လိုက္ေတာ့

00:00:40.980 --> 00:00:44.709
ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ပိုရလာတယ္

00:00:44.709 --> 00:00:48.522
ယူဂိုစလပ္ဗစ္လူမ်ိဳးေတြ တစ္စည္းတစ္လံုးတည္းျဖစ္ဖို႔

00:00:48.522 --> 00:00:50.309
ေတာင္ဘက္ စလပ္ဗစ္ လူေတြ။

00:00:50.309 --> 00:00:52.640
လူေတြက ယူရိုစလပ္အေၾကာင္းေျပာရင္

00:00:52.640 --> 00:00:56.610
ေတာင္စလပ္ဗစ္ေတြအေၾကာင္းပဲေျပာတယ္။

00:00:56.610 --> 00:00:58.249
စာအရေတာ့ ေတာင္ဘက္။

00:00:58.249 --> 00:00:59.889
ဒီေတာ့ မင္းမွာ ဒီအမ်ိဳးသားေရး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြရွိတယ္။

00:00:59.889 --> 00:01:03.179
ဒါေပမယ္ အခု ၁၉၀၈မွာ ၎ကို သိမ္းပိုက္ၿပီးၿပီ

00:01:03.179 --> 00:01:04.233
သင့္ေလ်ာ္တဲ့နယ္ေျမတစ္ခု

00:01:04.233 --> 00:01:07.634
ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အနာဂတ္ ယူဂိုစလပ္တစ္ခု၏ အစိတ္အပိုင္း

00:01:07.634 --> 00:01:11.350
ေအာ္စတို ဟန္ေဂရီယမ္ေတါက ယခု တိုးခ်ဲ႕ခဲတယ္။

00:01:11.350 --> 00:01:14.432
အခု မင္းမွာ လြတ္လပ္တဲ့ ဆာဘီးယား ဘုရင္ပိုင္နယ္ေျမတစ္ခုလဲ

00:01:14.432 --> 00:01:16.561
ဒီမွာရွိတယ္ ၿပီးေတာ့ မင္းပံုေဖာ္ၾကည့္

00:01:16.561 --> 00:01:19.405
ဒါဟာအမ်ိဳးသားေရးလွုပ္ရွားမွုရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္:

00:01:19.405 --> 00:01:23.107
သူတုိ႔ အျခား ေတာင္ဘက္ စလပ္ဗစ္ နယ္ေျမေတါကို ထပ္ထည့္ႏိုင္ဦးမယ္ဆုိရင္

00:01:23.107 --> 00:01:26.470
တစ္ေန႕ ပိုႀကီးတဲ့ ယူဂိုစလားဗီးယားျဖစ္လာႏိုင္တယ္။

00:01:26.470 --> 00:01:30.003
ဒီေတာ့ ဒီမွာ ၁၉၁၄ ကို ေရာက္မယ္

00:01:30.003 --> 00:01:32.728
ဒီမွာ က်ြန္ေတာ္ လိုင္းတစ္ေၾကာင္းဆြဲၽြယ္

00:01:32.728 --> 00:01:36.493
၁၉၁၄ ဂြ်န္ ၂၈ ကို ေရာက္ေနၿပီ၊

00:01:36.493 --> 00:01:38.623
အေက်ာ္ၾကားဆံုး ေန႔စြဲေတြထဲက တစ္ခု

00:01:38.623 --> 00:01:40.310
သမိုင္းမွာေပါ့။

00:01:40.310 --> 00:01:44.610
အာ့ခ်္ဒူကီ ဖရန့္ ဖာဒီနန္ နဲ႔ သူ႔မိန္းမ ဆိုဖီ တုိ႔က

00:01:44.610 --> 00:01:47.754
ဆာရာဂ်ီဗိုကို အလည္သြားတယ္ အဲ့ဒါက အခု

00:01:47.754 --> 00:01:50.860
ခ်ဲ႕ထြင္ ေဘာ္စနီယာမွာ။

00:01:50.860 --> 00:01:52.450
သူတုိ႔ အဲ့ကို ေရာက္ေတာ့

00:01:52.450 --> 00:01:56.919
ေဘာ္စနီယမ္းလူငယ္လုိ႔ ေခၚတဲ့ အဖြဲ႔က

00:01:56.919 --> 00:02:00.488
သူတို႔ကို ေထာက္ပ့ံမဲ့ အစီအစဥ္တစ္ခုရွိတယ္

00:02:00.488 --> 00:02:03.355
လူငယ္အဖြဲ႔က အမ်ိဳးသားေရး အုပ္စုတစ္ခုျဖစ္တဲ့

00:02:03.355 --> 00:02:06.423
ဘလပ္ဟန္းနဲ႔ ခ်ိတ္ထားတယ္

00:02:06.423 --> 00:02:09.016
ခ်ိတ္ထားတဲ့အရာေတြအားလံုးဟာ

00:02:09.016 --> 00:02:12.710
အားေကာင္းတယ္

00:02:12.710 --> 00:02:15.080
ခ်ိတ္ထားတဲ့အရာေတြဟာ

00:02:15.080 --> 00:02:17.449
ဆာဘီးယား ဘုရင္ႏုိင္ငံက လိုအပ္ခ်က္ေတြ။

00:02:17.449 --> 00:02:19.676
သူတို႔က

00:02:19.676 --> 00:02:21.670
အာ့ခ်္ဒူကီ ဖရန့္ ဖာဒီနန္ ကို ေထာက္ခံဖုိ႔ ႀကိဳးစားတယ္။

00:02:21.670 --> 00:02:24.790
ဒါက အမွန္တကယ္ေတာ့ စြဲမက္ဖို႕ေကာင္းတဲ့ ပံုျပင္ ဘာလုိ႔လဲဆိုေတာ့

00:02:24.790 --> 00:02:26.751
စဦး လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားမွု

00:02:26.751 --> 00:02:29.073
ဟာ လံုး၀မေရရာလုိ႔ပဲ

00:02:29.073 --> 00:02:30.459
ဒီမွာ လူတစ္ေယာက္က

00:02:30.459 --> 00:02:33.200
လုပ္ႀကံဖုိ႔ႀကိဳးစားခဲ့တယ္

00:02:33.200 --> 00:02:34.321
မေအာင္ျမင္တဲ့အခါ သူႀကိဳးစားတယ္

00:02:34.321 --> 00:02:35.900
အဆိပ္ေဆးေတာင့္သာက္ဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္

00:02:35.900 --> 00:02:37.664
ၿပီးေတာ့ ျမစ္ထဲ ခုန္ခ်တယ္၊

00:02:37.664 --> 00:02:39.336
ဒါေပမယ့္ အဆိပ္ေဆးေတာင့္က မေကာင္းဘူး

00:02:39.336 --> 00:02:40.966
ျမစ္ကလဲ ၁၀လက္မပဲ နက္တယ္

00:02:40.966 --> 00:02:43.099
ဒီေတာ့ သူ႔ကို သူတုိ႔လက္နဲ႔ပဲ သတ္ႏုိင္ခဲ့တယ္။

00:02:43.099 --> 00:02:46.079
မေကာင္းမွုပူးေပါင္းသူထဲက တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ ဂါဗရီလို ပရင္စစ္

00:02:46.079 --> 00:02:48.392
ဒီအရာေတြအကုန္ လြဲေခ်ာ္သြားတာနဲ႔

00:02:48.392 --> 00:02:50.839
သူက လုပ္ႀကံမွုႀကိဳးစားခ်က္တစ္ခုလံုးကို အရွုံးေပးလုိကတယ္

00:02:50.839 --> 00:02:55.499
ၿပီးေတာ့ ဆာရာဂ်ီဗိုက ကေဖးတစ္ခုမွာ ဆန္းဒ၀စ္ခ်္စာ ေနတယ္

00:02:55.499 --> 00:02:58.519
သူတို႔ႀကိဳးစားမွု ဘယ္ေလာက္ေတာင္လြဲေခ်ာ္ခဲ့လဲဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကို စဥ္းစားတယ္

00:02:58.519 --> 00:03:00.652
ၿပိးေတာ့ ျဖစ္ပ်က္ေနစဥ္မွာ

00:03:00.652 --> 00:03:03.099
အာ့ခ်္ဒူကီ ဖရန့္ ဖာဒီနန္ရဲ႕ လမ္းေၾကာင္းစီစဥ္မွုအပိုင္းက

00:03:03.099 --> 00:03:05.969
အမွားတစ္ခု

00:03:05.969 --> 00:03:08.760
သူက ဆာရာဂ်ီဗို အတြင္း ခရီးသြားေနခဲ့တယ္

00:03:08.760 --> 00:03:12.076
ဂါဗရီလို ပရင္စစ္နားမွာ ကားေမာင္းခဲ့တယ္။

00:03:12.076 --> 00:03:14.440
ဒီေတာ့ ရုတ္တရက္ လမ္းေၾကာင္းမွားယူလိုက္ၿပီးဆုိတာ သူသိလိုက္တယ္

00:03:14.440 --> 00:03:16.290
ၿပီးေတာ့ တခါ သူ႕နားမွာ ေမာင္းေနတယ္။

00:03:16.290 --> 00:03:17.974
မွတ္ထားပါ: အဲ့ဒီလူေတြက သိၿပီးသား

00:03:17.974 --> 00:03:19.766
သူ႔ကို လုပ္ႀကံဖုိ႔ ႀကိဳးစားတယ္ဆုိတာ

00:03:19.766 --> 00:03:20.993
အေစာပိုင္းရက္ေတြထဲက

00:03:20.993 --> 00:03:23.315
ဒီေတာ့ သူတုိ႔ ပိုဂရုစိုက္သင့္တယ္

00:03:23.315 --> 00:03:25.879
ဂါဗရီလို ထလိုက္တယ္၊ သူ႔ ဆန္းဒ၀စ္ခ်္ ျပဳတ္က်ၿပီး

00:03:25.879 --> 00:03:28.330
အာ့ခ်္ဒူကီ ဖရန့္ ဖာဒီနန္ နဲ႔ ဆိုဖီရဲ႕ ကားသြားတာ

00:03:28.330 --> 00:03:31.669
ျမင္တဲ့ ေနရာကို လမ္းစေလွ်ာက္လိုက္တယ္

00:03:31.669 --> 00:03:35.079
ကားဆရာေတြက သူတို႔ အမွားတစ္ခု လုပ္ၿပီဆိုတာသိလိုက္တယ္၊

00:03:35.079 --> 00:03:36.899
သူတုိ႕က လံုျခံဳမွုနဲတဲ့ လမ္းကို ေရြးလိုက္ၿပီး

00:03:36.899 --> 00:03:38.408
ေနာက္ျပန္ဆုတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္

00:03:38.408 --> 00:03:39.432
အဲ့ဒါက ပိုေတာင္ဆိုးေစတယ္

00:03:39.432 --> 00:03:41.032
ဘာလုိ႔လဲဆိုေတာ့ ကားကႏြာတင္းကုတ္ကေနစထြကရတာ

00:03:41.032 --> 00:03:43.841
ဂရာဗီလို ပရင္စစ္က ကားဆီကို ေလွ်ာက္လာတယ္

00:03:43.841 --> 00:03:45.432
ၿပီးေတာ့ အာ့ခ်္ဒူကီ ဖရန့္ ဖာဒီနန္ နဲ႔ ဆိုဖီကို

00:03:45.432 --> 00:03:47.299
ပစ္လိုက္ႏုိင္တယ္။

00:03:47.299 --> 00:03:49.350
ဒါက ဘယ္ေလာက္အေရးႀကီးတယ္ဆိုတာကို အသိတစ္ခုေပးရံုပဲ

00:03:49.350 --> 00:03:52.939
ၾသစေတးလ်ရဲ႕ အာ့ခ်္ဒူကီ ဖရန့္ ဖာဒီနန္ဟာ အေမြဆက္ခံသူပဲ၊

00:03:52.939 --> 00:03:56.156
သူက ဖရန္႕ဂ်ိဳးဇက္ရဲ႕ တူ

00:03:56.156 --> 00:04:00.610
ေအာ္စေတးရီးယား ဟန္ေဂရီရဲ႕ စည္းမ််ဥ္းျဖစ္ခဲ့တယ္၊

00:04:00.610 --> 00:04:02.810
ၿပီးေတာ့ သူက အင္ပါယာရဲ႕ အေမြဆက္ခံသူ။

00:04:02.810 --> 00:04:06.759
ၿပီးေတာ့ ဂါဗရီလို ပရင္စစ္ရဲ႕ လုပ္ႀကံမွုကိုရတယ္။

00:04:06.759 --> 00:04:18.241
ဒါေၾကာင့္ အာ့ခ်္ဒူကီ ဖာဒီနန္က ဂါဗရီလို ပရင္စစ္အားျဖင့္

00:04:18.241 --> 00:04:20.332
လုပ္ႀကံခဲ့တယ္။

00:04:20.332 --> 00:04:21.780
ၿပီးေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ဒီမွာ

00:04:21.780 --> 00:04:24.659
ဂါဗရီလို ပရင္စစ္ ရဲ႕ ပံုတစ္ပံု

00:04:24.659 --> 00:04:27.047
ဟိုနားကဟာက သူ႔ပံုလုိ႔ ကြ်န္ေတာ္ယံုတယ္

00:04:27.047 --> 00:04:30.969
သူအဖမ္းခံရၿပီးေတာ့

00:04:30.969 --> 00:04:33.690
ဒီ ယူဂိုစလားဗီးယမ္ တစ္ခုလံုးကို

00:04:33.690 --> 00:04:36.966
ဘယ္လိုခ်ဳပ္ေနွာင္လဲဆိုတဲ့ အသိနဲနဲေလးရယံုပဲ

00:04:36.966 --> 00:04:38.479
အမ်ိဳးသားေရး လွုပ္ရွားမွု၊

00:04:38.479 --> 00:04:40.949
ဒါက သူအဖမ္းခံရၿပီး ေျပာတဲ့ဟာ

00:04:40.949 --> 00:04:43.232
ငါက ယူဂိုဆလပ္ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓါတ္ရွိသူ

00:04:43.232 --> 00:04:46.566
ယူဂိုဆလပ္အကုန္လံုးရဲ႕ စည္းလံုးမွုအတြက္ ရည္ရြယ္တယ္

00:04:46.566 --> 00:04:48.729
ၿပီးေတာ့ ျပည္နယ္ ဘယ္လိုဖြဲ႔စည္းတယ္ဆိုတာ ဂရုမစိုက္ဘူး

00:04:48.729 --> 00:04:52.159
ဒါေပမယ့္ဒါက ၾသစေၾတးလ်ရဲ႕ လြတ္ေျမာက္မွု ျဖစ္ရမယ္။

00:04:52.159 --> 00:04:55.520
ဒီအျပဳအမူ ၊ ဒီလုပ္ႀကံမွု၊

00:04:55.520 --> 00:04:57.966
အမိ်ဳးသားေရးလွုပ္ရွားမွုတစ္ခုကေန လွဳံ႕ေဆာ္

00:04:57.966 --> 00:05:00.299
ဆႏၵတစ္ခုကို ေပါင္းစည္းျခင္းျဖင့္ လွဳံ႕ေဆာ္

00:05:00.299 --> 00:05:02.566
ဆာဘီယား ႏွင့္အတူ ေဘာစ္နီယာ ဟာဇီေဂၚဗီနာ

00:05:02.566 --> 00:05:06.234
ဆာဘီယား ႏွင့္ ေဘာစ္နီယာ ဟာဇီေဂၚဗီနာတုိ႔ႏွင့္အတူ တျဖည္းျဖည္း ခရိုရွား ျဖစ္ႏုိင္

00:05:06.234 --> 00:05:08.039
ေနာက္ဗြီဒီယိုမွာေတြ႕႔ရမယ္ ဒီလုပ္ၾကံမွဳဟာ

00:05:08.039 --> 00:05:12.123
ပထမကမၻာစစ္ အစပ်ိဳးမွု တစ္ခု ျဖစ္တယ္။

00:05:12.123 --> 00:05:14.299
ၿပီးေတာ့ ဒီအစပ်ိဳးျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းျပခ်က္က

00:05:14.299 --> 00:05:16.232
သင္သက္ေသျပႏုိင္တဲ့ အရာမ်ားစြာရွိတယ္

00:05:16.232 --> 00:05:18.560
ဥေရာပရဲ႕ အင္ပါယာမ်ားစြာကို ျငင္းႏိုင္တယ္

00:05:18.560 --> 00:05:22.930
စစ္ပံုသြင္းၿပီး၊ ပဋိပကၡျဖစ္ေအာင္လုပ္ေစျခင္း။

00:05:22.930 --> 00:05:26.150
သုိ႔ေသာ္ ၿပီးေတာ့ ဒီပူးေပါင္းျခင္းအားလံုး သင့္မွာရွိတယ္

00:05:26.150 --> 00:05:27.894
က်ရွံဳးမွုကို စိုးမိုးဖို႔ အဓိက ခြင့္ျပဳတယ္

00:05:27.894 --> 00:05:28.766
ဥေရာပ တစ္ခြင္လံုးမွာ

00:05:28.766 --> 00:05:29.639
ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔မွာ အင္ပါယာေတြ ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္

00:05:29.639 --> 00:05:31.100
ကမၻာႀကီးရဲ႕ အေျခခံအားျဖင့္ အမ်ားအျပားဟာ

00:05:31.100 --> 00:05:32.320
တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု စစ္ျဖစ္ေစတယ္