WEBVTT

00:00:00.998 --> 00:00:03.001
Evren neden var?

00:00:03.001 --> 00:00:06.996
Neden — Tamam. Tamam. (Gülüşmeler)

00:00:06.996 --> 00:00:09.838
Bu kozmik bir gizem. Ciddi olalım.

00:00:09.838 --> 00:00:13.414
Neden bir dünya var,
neden bu dünyanın içindeyiz

00:00:13.414 --> 00:00:15.293
ve neden yok değiliz de varız?

00:00:15.293 --> 00:00:19.939
Yani, bu en uç "neden" sorusu.

NOTE Paragraph

00:00:19.939 --> 00:00:22.174
Bu yüzden varlığın gizemi
hakkında konuşacağım,

00:00:22.174 --> 00:00:23.730
"varlık" bulmacası,

00:00:23.730 --> 00:00:26.644
bulmacayı nereye yönlendiriyoruz

00:00:26.644 --> 00:00:28.894
ve neden önemsemelisiniz

00:00:28.894 --> 00:00:30.810
ve umuyorum önemsiyorsunuzdur.

00:00:30.810 --> 00:00:33.636
Filozof Arthur Schopenhauer demiş ki:

00:00:33.636 --> 00:00:37.416
"Var oluşlarının ihtimalini,
dünyanın varoluşunun

00:00:37.416 --> 00:00:40.273
ihtimalini düşünmemiş olanların

00:00:40.273 --> 00:00:41.936
akıllarında bir noksanlık vardır."

00:00:41.936 --> 00:00:45.883
Bu biraz sert olmuş, ama yine de... (Gülüşmeler)

00:00:45.883 --> 00:00:47.560
Bu bilinen en büyük

00:00:47.560 --> 00:00:49.854
ve en harika gizem;

00:00:49.854 --> 00:00:52.523
en derin ve insanoğlunun cevaplamaya

00:00:52.523 --> 00:00:53.583
en uzak olduğu soru.

00:00:53.583 --> 00:00:55.297
Büyük düşünürleri
takıntılı hale getirmiştir.

00:00:55.297 --> 00:00:56.901
Ludwig Wittgenstein, belki de

00:00:56.901 --> 00:00:59.231
20. yüzyılın en büyük filozofu,

00:00:59.231 --> 00:01:01.714
bir dünyanın var olması
gerekmesine şaşırmıştı.

00:01:01.714 --> 00:01:05.718
"Tractatus"unun 4.66
önermesinde şöyle yazdı:

00:01:05.718 --> 00:01:07.798
"Mistik olan, dünyada

00:01:07.798 --> 00:01:09.760
bir şeylerin var olması değil,

00:01:09.760 --> 00:01:12.095
dünyanın var olmasıdır."

00:01:12.095 --> 00:01:14.313
Eğer bir filozofun nükteli sözlerini

00:01:14.313 --> 00:01:17.224
dinlemek istemiyorsanız,
bir de bilim adamı deneyelim.

00:01:17.224 --> 00:01:19.825
John Archibald Wheeler, 20. yüzyılın

00:01:19.825 --> 00:01:21.051
en iyi fizikçilerinden biri,

00:01:21.051 --> 00:01:22.976
Richard Feynman'ın öğretmeni,

00:01:22.976 --> 00:01:25.636
"kara delik" ifadesinin yaratıcısı,

00:01:25.636 --> 00:01:28.059
şöyle demiştir: "Kuantum nereden geliyor,

00:01:28.059 --> 00:01:29.792
evren nereden geliyor,

00:01:29.792 --> 00:01:32.936
var oluş nereden geliyor
öğrenmek istiyorum."

00:01:32.936 --> 00:01:34.935
Ve benim arkadaşım Martin Amis

00:01:34.935 --> 00:01:37.612
- konuşma sırasında çok fazla
isim verdiğim için kusura bakmayın

00:01:37.612 --> 00:01:39.827
yani alışsanız iyi edersiniz -

00:01:39.827 --> 00:01:43.963
değerli dostum Martin Amis bir keresinde

00:01:43.963 --> 00:01:47.183
evrenin nereden geldiği gizemini çözmeye

00:01:47.183 --> 00:01:49.219
yaklaşık beş Einstein uzaklıkta
olduğumuzu söylemişti.

00:01:49.219 --> 00:01:51.200
Ve bu gece seyirciler arasında,

00:01:51.200 --> 00:01:53.387
beş Einstein olmadığına adım gibi eminim.

00:01:53.387 --> 00:01:55.330
Einstein olan? Elleri göreyim? Hayır mı?

00:01:55.330 --> 00:01:57.232
Einstein yok yani? Tamam.

NOTE Paragraph

00:01:57.232 --> 00:02:00.274
Şu soru: neden bir şeyler yok değil de var?

00:02:00.274 --> 00:02:02.242
Bu yüce soru, entellektüel tarihte

00:02:02.242 --> 00:02:04.552
kısmen geç çıkmıştır ortaya.

00:02:04.552 --> 00:02:07.031
17. yüzyılın sonlarına doğru

00:02:07.031 --> 00:02:09.993
bunu soran filozof Leibniz,

00:02:09.993 --> 00:02:11.736
oldukça zeki adam, Liebniz

00:02:11.736 --> 00:02:13.886
neredeyse aynı zamanlarda

00:02:13.886 --> 00:02:16.740
Isaac Newton'dan habersiz
Calculus'ü icat etmiştir.

00:02:16.740 --> 00:02:19.342
Neden bir şeyler yok değil de var
diye soran Liebniz için

00:02:19.342 --> 00:02:21.535
bu büyük bir gizem değildi.

00:02:21.535 --> 00:02:23.931
Liebniz metafiziksel dış görünüşüyle,

00:02:23.931 --> 00:02:26.687
bir Ortodoks Hristiyandı
ya da öyle davranıyordu

00:02:26.687 --> 00:02:29.702
ve dünyanın neden var olduğunu
şöyle belirtmiştir:

00:02:29.702 --> 00:02:32.164
Çünkü onu Tanrı yarattı.

00:02:32.164 --> 00:02:35.449
Ve Tanrı yarattı, yoktan var etti.

00:02:35.449 --> 00:02:36.960
Tanrı işte bu kadar güçlü.

00:02:36.960 --> 00:02:40.602
Bir dünya üretmek için hiçbir önceden
var olan malzemeye ihtiyaç duymaz.

00:02:40.602 --> 00:02:42.762
Tam bir hiçlikten bunu çıkartabilir,

00:02:42.762 --> 00:02:44.236
yoktan var edebilir.

00:02:44.236 --> 00:02:45.611
Bu arada, bugün

00:02:45.611 --> 00:02:48.020
çoğu Amerikalı'nın inandığı şey bu.

00:02:48.020 --> 00:02:49.734
Var oluşun hiçbir gizemi yok onların için.

00:02:49.734 --> 00:02:51.302
Tanrı yarattı.

NOTE Paragraph

00:02:51.302 --> 00:02:53.888
Hadi bunu bir denkleme koyalım.

00:02:53.888 --> 00:02:56.515
Sunum hazırlamadım o yüzden
görsellerimi taklitle anlatacağım,

00:02:56.515 --> 00:02:57.950
hayal gücünüzü kullanın.

00:02:57.950 --> 00:03:03.804
Tanrı + Hiçlik = Dünya

00:03:03.804 --> 00:03:07.118
Tamam mı? Denklemimiz bu.

00:03:07.118 --> 00:03:08.851
Belki de Tanrı'ya inanmıyorsunuzdur.

00:03:08.851 --> 00:03:10.681
Belki bilimsel bir ateistsiniz

00:03:10.681 --> 00:03:14.015
ya da bilimsel olmayan bir ateistsinizdir
ve Tanrı'ya inanmıyorsunuzdur.

00:03:14.015 --> 00:03:15.433
Bu durumdan da hoşnut değilsinizdir.

00:03:15.433 --> 00:03:18.137
Bu arada, elimizde bu denklem olsa dahi,

00:03:18.137 --> 00:03:20.039
Tanrı + Hiçlik = Dünya,

00:03:20.039 --> 00:03:21.725
şimdiden bir sorun var:

00:03:21.725 --> 00:03:24.759
Neden Tanrı var ki?

00:03:24.759 --> 00:03:26.962
Tanrı sadece mantıkla var olamaz,

00:03:26.962 --> 00:03:28.775
tabi ontolojik argümanlara inanmıyorsanız

00:03:28.775 --> 00:03:31.102
ve umarım inanmıyorsunuzdur,
çünkü pek de iyi değiller.

00:03:31.102 --> 00:03:34.263
Kavranabilir bir şey,
eğer Tanrı var ise,

00:03:34.263 --> 00:03:37.413
düşünmüş olmalı,
ben sonsuzum, sonsuz güçteyim,

00:03:37.413 --> 00:03:39.843
ama ben nereden geldim ki?

00:03:39.843 --> 00:03:42.013
(Gülüşler)

00:03:42.013 --> 00:03:43.432
Nereden geliyorum ben?

00:03:43.432 --> 00:03:46.640
Tanrı daha resmi bir İngilizce konuşurdu.

00:03:46.640 --> 00:03:48.629
(Gülüşmeler)

00:03:48.629 --> 00:03:51.677
Evet, bir teori de Tanrı kendi
varlığı ile ilgili bulmacayı

00:03:51.677 --> 00:03:53.466
düşünmekten çok sıkılmıştı, bu yüzden

00:03:53.466 --> 00:03:56.388
Dünya'yı yarattı,
sırf dikkatini dağıtmak için.

00:03:56.388 --> 00:03:58.500
Ama her neyse,
hadi Tanrı'yı bir unutalım.

00:03:58.500 --> 00:03:59.857
Tanrı'yı denklemden çıkaralım: Elimizden

00:03:59.857 --> 00:04:02.980
_____ + Hiçlik = Dünya kalıyor.

00:04:02.980 --> 00:04:04.761
Eğer Budist'seniz,

00:04:04.761 --> 00:04:06.505
burada bir durmak isteyebilirsiniz

00:04:06.505 --> 00:04:08.474
çünkü aslında elinizde kalan

00:04:08.474 --> 00:04:10.050
Hiçlik = Dünya

00:04:10.050 --> 00:04:11.563
ve denklemin simetriği olan

00:04:11.563 --> 00:04:13.918
Dünya = Hiçlik. Tamam?

00:04:13.918 --> 00:04:16.337
Bir Budist'e göre de,
Dünya sadece bir hiçliktir.

00:04:16.337 --> 00:04:19.443
Sadece büyük, kozmik bir anlamsızlıktır.

00:04:19.443 --> 00:04:21.995
Bizse, dışarıda çok şey
olduğunu düşünüyoruz,

00:04:21.995 --> 00:04:24.560
ama bu sadece arzularımızın
esiri olduğumuz için.

00:04:24.560 --> 00:04:27.271
Eğer arzularımızın
yok olmasına izin verirsek,

00:04:27.271 --> 00:04:30.151
dünyanın gerçekte
ne olduğunu göreceğiz.

00:04:30.151 --> 00:04:32.131
Bir anlamsızlık, hiçlik

00:04:32.131 --> 00:04:34.313
ve bunu başarınca
ölmekten keyif alacak kadar

00:04:34.313 --> 00:04:36.136
yaşamış olmak şeklinde tanımlanan

00:04:36.136 --> 00:04:39.454
mutluluk seviyesi
nirvanaya ulaşacağız. (Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:39.454 --> 00:04:41.333
Evet, Budist düşüncesi böyle.

00:04:41.333 --> 00:04:44.832
Ama ben bir Batılıyım ve hâlâ varoluş

00:04:44.832 --> 00:04:46.815
bulmacasını düşünüyorum ve elimde

00:04:46.815 --> 00:04:48.423
________ +

00:04:48.423 --> 00:04:50.581
- bir dakikaya işler
ciddileşecek, o yüzden -

00:04:50.581 --> 00:04:53.607
_______ + Hiçlik = Dünya

00:04:53.607 --> 00:04:54.830
Bu boşluğa ne koyacağız?

00:04:54.830 --> 00:04:56.678
Bilime ne dersiniz?

00:04:56.678 --> 00:05:00.229
Gerçekliğin doğasının
en büyük rehberi bilimdir

00:05:00.229 --> 00:05:03.244
ve en temel bilim de fiziktir.

00:05:03.244 --> 00:05:06.214
Bu bize çıplak gerçeğin
aslında ne olduğunu gösterir,

00:05:06.214 --> 00:05:08.840
EGEÜV dediğim şeyi açığa kavuşturur:

00:05:08.840 --> 00:05:11.830
Evrenin Gerçek ve Esas Demirbaşı.

00:05:11.830 --> 00:05:14.482
Belki fizik bu boşluğu doldurur

00:05:14.482 --> 00:05:19.544
ve gerçekten, 60'ların sonu veya 70'lerden beri

00:05:19.544 --> 00:05:23.207
fizikçilerin bizimki gibi bir evrenin

00:05:23.207 --> 00:05:26.327
tam bir hiçlikten nasıl varolduğunu,

00:05:26.327 --> 00:05:29.322
hiçbir şey yokken evrenin oluşmasına

00:05:29.322 --> 00:05:31.201
sebep olan kuantum
dalgalanmasını açıklayacak

00:05:31.201 --> 00:05:34.281
saf bir bilimsel temel
bulacaklarına dair iddiaları vardı.

00:05:34.281 --> 00:05:36.339
Stephen Hawking, bu fizikçilerden biri.

00:05:36.339 --> 00:05:38.645
Yakın zamanlardan da Alex Vilenkin var.

00:05:38.645 --> 00:05:40.378
Tüm bunlar

00:05:40.378 --> 00:05:42.571
"Hiçlikten Oluşmuş Evren"
kitabının yazarı ve

00:05:42.571 --> 00:05:45.103
arkadaşım olan başka iyi bir
fizikçi Lawrence Krauss tarafından

00:05:45.103 --> 00:05:47.229
halk seviyesine indirildi.

00:05:47.229 --> 00:05:49.445
Ve Lawrence

00:05:49.445 --> 00:05:51.526
- bu arada kendisi koyu bir ateisttir -

00:05:51.526 --> 00:05:53.150
Tanrı'yı devre dışı bıraktı.

00:05:53.150 --> 00:05:55.531
Kuantum alan teorisi kanunları,

00:05:55.531 --> 00:05:57.432
fiziğin geldiği son nokta, bizlere

00:05:57.432 --> 00:05:58.750
saf bir yokluktan,

00:05:58.750 --> 00:06:00.975
uzay, zaman, madde olmadan, bir hiçlikten

00:06:00.975 --> 00:06:04.420
sadece küçük bir yanlış vakumun

00:06:04.420 --> 00:06:06.393
varoluş için bir dalgalanma
oluşturabildiğini gösteriyor.

00:06:06.393 --> 00:06:08.375
Sonra da, genişleme denilen mucize

00:06:08.375 --> 00:06:11.460
etrafımızda gördüğümüz bu büyüklük ve

00:06:11.460 --> 00:06:13.215
çeşitliliğe sahip evreni oluşturuyor.

NOTE Paragraph

00:06:13.215 --> 00:06:16.769
Evet, bu gerçekten dahice bir senaryo.

00:06:16.769 --> 00:06:19.537
Çok kuramsal. Büyüleyici.

00:06:19.537 --> 00:06:21.865
Ama bu teoriyle büyük bir sorunum var

00:06:21.865 --> 00:06:23.750
ve sorun şu:

00:06:23.750 --> 00:06:25.221
Bu sahte-dinci bakış açısı.

00:06:25.221 --> 00:06:27.217
Şimdi, Lawrence bir ateist olduğunu düşünüyor,

00:06:27.217 --> 00:06:29.965
ama hâlâ dini bir dünya görüşünün kölesi.

00:06:29.965 --> 00:06:34.734
O fiziksel kanunları ilâhi emirler gibi görüyor.

00:06:34.734 --> 00:06:36.784
Kuantum Alan Teorisi'nin kanunları onun için

00:06:36.784 --> 00:06:39.395
"Fiat lux" gibi, "Işık olsun!"

00:06:39.395 --> 00:06:43.464
Yasaların sanki boşluğu biçimlendirecek,

00:06:43.464 --> 00:06:45.941
varoluşa gebe olmasını sağlayacak

00:06:45.941 --> 00:06:47.781
bir ontolojik gücü ya da etkisi var.

00:06:47.781 --> 00:06:50.688
Sanki hiçlikten, bir dünyayı çağırabilirler.

00:06:50.688 --> 00:06:52.635
Ama bu fiziksel yasanın ne olduğuna

00:06:52.635 --> 00:06:54.108
çok ilkel bir bakış değil mi?

00:06:54.108 --> 00:06:57.363
Fiziksel yasaların aslında dünyadaki

00:06:57.363 --> 00:07:00.037
kalıp ve standartların
genelleştirilmiş hâli

00:07:00.037 --> 00:07:01.612
olduğunu biliyoruz.

00:07:01.612 --> 00:07:03.985
Dünya'nın dışında geçerli değiller.

00:07:03.985 --> 00:07:05.965
Kendilerini var eden bir özleri yoktur.

00:07:05.965 --> 00:07:07.960
Dünyanın hiçlikten var olmasını

00:07:07.960 --> 00:07:09.278
sağlayamazlar.

00:07:09.278 --> 00:07:10.809
Bu bilimsel yasanın ne olduğuna

00:07:10.809 --> 00:07:12.993
çok ilkel bakış.

00:07:12.993 --> 00:07:14.988
Eğer bu konuda bana inanmıyorsanız,

00:07:14.988 --> 00:07:16.790
Stephen Hawking'i dinleyin.

00:07:16.790 --> 00:07:20.155
Kendisi müstakil, dışarıdan bir etkiyi ve

00:07:20.155 --> 00:07:22.821
bir yaratıcıyı gerektirmeyen

00:07:22.821 --> 00:07:25.539
kozmos modeli üretmiştir.

00:07:25.539 --> 00:07:27.267
Bunu öne sürdükten sonra da,

00:07:27.267 --> 00:07:29.681
Hawking kafasının hâlâ
karışık olduğunu kabul etmiştir.

00:07:29.681 --> 00:07:32.993
Dediğine göre, bu model
sadece bir denklemdi.

00:07:32.993 --> 00:07:35.852
Peki denklemlere ateş püsküren

00:07:35.852 --> 00:07:38.774
ve tarif edebilecekleri dünyayı yaratan neydi?

00:07:38.774 --> 00:07:39.907
Kafasını karıştıran buydu.

00:07:39.907 --> 00:07:43.712
Denklemler büyüyü gerçekleştiremezler;

00:07:43.712 --> 00:07:45.850
varoluş bulmacasını çözemezler.

00:07:45.850 --> 00:07:48.763
Kaldı ki, yasalar bunu yapıyor olsa bile,

00:07:48.763 --> 00:07:50.586
bu kadar yasa neden var?

00:07:50.586 --> 00:07:53.000
Evrendeki belli sayıda
kuvvveti ve parçacıkları vb.

00:07:53.000 --> 00:07:54.850
tanımlayan Kuantum Alan Teorisi

00:07:54.850 --> 00:07:55.899
neden var?

00:07:55.899 --> 00:07:58.190
Neden tamamen farklı yasalar yok?

00:07:58.190 --> 00:08:01.478
Ortada çok ama çok sayıda matematiksel
olarak tutarlı yasalar var.

00:08:01.478 --> 00:08:04.917
Yasalar olmasa ne olur?
Neden tam bir hiçlik yok?

NOTE Paragraph

00:08:04.917 --> 00:08:06.649
Yani bu bir sorun,
ister inanın ister inanmayın,

00:08:06.649 --> 00:08:09.647
düşünceli fizikçiler bu konuda
kafa patlatıyorlar

00:08:09.647 --> 00:08:12.755
ve bu noktada metafiziğe kayma eğilimindeler.

00:08:12.755 --> 00:08:14.060
Diyelim ki, belki de

00:08:14.060 --> 00:08:16.217
evrenimizi betimleyen yasalar

00:08:16.217 --> 00:08:17.952
sadece bir grup yasa

00:08:17.952 --> 00:08:19.988
ve bunlar gerçeğin bir kısmını açıklıyor,

00:08:19.988 --> 00:08:22.784
fakat belki de her tutarlı yasalar grubu

00:08:22.784 --> 00:08:24.570
gerçeğin başka
kısımlarını açıklıyordur

00:08:24.570 --> 00:08:28.503
ve aslında tüm olası fiziksel dünyalar

00:08:28.503 --> 00:08:30.954
gerçekten varlar, hepsi orada.

00:08:30.954 --> 00:08:33.237
Bizler, kuantum alan teorisi
ile tanımlanan gerçeğin

00:08:33.237 --> 00:08:35.780
çok küçük bir kısmını görüyoruz,

00:08:35.780 --> 00:08:37.512
fakat çok ama çok başka dünyalar var.

00:08:37.512 --> 00:08:39.718
Bizimkinden hayal
edemeyeceğimiz kadar farklı,

00:08:39.718 --> 00:08:41.235
anlaşılmaz şekilde tuhaf olan

00:08:41.235 --> 00:08:44.251
çok farklı teorilerle tanımlanan

00:08:44.251 --> 00:08:47.996
gerçeklikten bölümler.

00:08:47.996 --> 00:08:49.343
Steven Weinberg,

00:08:49.343 --> 00:08:52.174
standart model parçacık fiziğinin babası,

00:08:52.174 --> 00:08:55.000
tüm olası gerçekliklerin aslında

00:08:55.000 --> 00:08:59.243
var olduğu fikri ile
bizzat flört etmiştir.

00:08:59.243 --> 00:09:02.332
Ayrıca, genç bir fizikçi olan Max Tegmark,

00:09:02.332 --> 00:09:06.708
tüm matematiksel yapıların var olduğuna

00:09:06.708 --> 00:09:08.845
ve matematiksel var oluşun
fiziksel var oluşla

00:09:08.845 --> 00:09:10.612
aynı şey olduğuna inanırdı.

00:09:10.612 --> 00:09:12.930
Yani elimizde her mantıksal
olasılığı kapsayan

00:09:12.930 --> 00:09:16.371
bu son derece zengin çoklu evren var.

NOTE Paragraph

00:09:16.371 --> 00:09:19.531
Bu metafizik yolu çıkarmak için

00:09:19.531 --> 00:09:22.153
bu fizikçiler ve felsefeciler aslında

00:09:22.153 --> 00:09:24.675
Eflatun'a uzanan çok eski bir fikre

00:09:24.675 --> 00:09:26.132
dayanıyorlar.

00:09:26.132 --> 00:09:28.790
Bolluk veya verimlilik prensibi

00:09:28.790 --> 00:09:31.243
veya büyük var oluş zincirine göre

00:09:31.243 --> 00:09:35.110
gerçeklik mümkün olduğunca doludur.

00:09:35.110 --> 00:09:36.811
Hiçlikten uzaklaştırıldığı kadar

00:09:36.811 --> 00:09:38.606
yakın da olabilir.

NOTE Paragraph

00:09:39.706 --> 00:09:42.200
Yani elimizde bu iki aşırı uç var.

00:09:42.200 --> 00:09:45.499
Bir tarafta tam bir hiçlik var

00:09:45.499 --> 00:09:47.997
ve öbür tarafta ise, diğer aşırı uçtaki

00:09:47.997 --> 00:09:51.927
her akla yatkın dünyayı
kapsayan gerçeklik görüşü:

00:09:51.937 --> 00:09:53.909
En üst olası gerçeklik.

00:09:53.909 --> 00:09:56.802
Hiçlik: en basit olası gerçeklik.

00:09:56.802 --> 00:09:59.681
Peki bu iki aşırı uç arasında ne var?

00:09:59.681 --> 00:10:01.708
Ortada bir şeyleri içeren ve
diğerlerini dışarıda bırakan

00:10:01.708 --> 00:10:04.655
her türden orta derece gerçekler vardır.

00:10:04.655 --> 00:10:06.251
Ve bu orta derece gerçeklerden birisi,

00:10:06.251 --> 00:10:11.276
diyelim ki, zarif olmayan
parçaları, çirkin asimetrileri vb.

00:10:11.276 --> 00:10:13.481
dışarıda bırakan

00:10:13.481 --> 00:10:16.267
matematiksel olarak en zarif gerçek olsun.

00:10:16.267 --> 00:10:18.593
Şimdi, bazı fizikçiler var ki size

00:10:18.593 --> 00:10:22.227
bizim aslında en zarif
gerçeklikte yaşadığımızı söyler.

00:10:22.227 --> 00:10:25.174
Sanırım Brian Green dinleyenler arasında.

00:10:25.174 --> 00:10:28.787
Kendisi "Zarif Evren"
adında bir kitap yazdı.

00:10:28.787 --> 00:10:31.058
Kendisi yaşadığımız evrenin
matematiksel olarak çok zarif

00:10:31.058 --> 00:10:32.767
olduğunu iddia ediyor.

00:10:32.767 --> 00:10:34.450
Ona inanmayın. (Gülüşler)

00:10:34.450 --> 00:10:37.537
Göstermelik bir umut, keşke gerçek olsaydı.

00:10:37.537 --> 00:10:39.450
Fakat sanırım geçen gün,
kendisi evrenin

00:10:39.450 --> 00:10:42.514
çok çirkin olduğunu kabul etti.

00:10:42.514 --> 00:10:43.890
Aptalca yapılmış,

00:10:43.890 --> 00:10:47.144
çok fazla keyfi çiftlenme sabiti

00:10:47.144 --> 00:10:48.810
ve büyük oranlar

00:10:48.810 --> 00:10:51.588
ve gereksiz temel parçacık aileleri var.

00:10:51.588 --> 00:10:53.736
Hem karanlık enerji de ne oluyor?

00:10:53.736 --> 00:10:57.135
Bir çubuk ve ciklet mekanizması.

00:10:57.135 --> 00:11:01.138
Hiç de zarif bir evren değil. (Gülüşmeler)

00:11:01.138 --> 00:11:03.881
Bir de, ortada etik anlamda tüm olası dünyaların

00:11:03.881 --> 00:11:05.471
en iyisi var.

00:11:05.471 --> 00:11:07.100
Şimdi ciddi olmalısınız,

00:11:07.100 --> 00:11:09.845
çünkü bu dünyada duyarlı insanlar

00:11:09.845 --> 00:11:11.465
boş yere acı çekmiyor,

00:11:11.465 --> 00:11:13.334
burada çocuk kanseri veya

00:11:13.334 --> 00:11:15.549
soykırım gibi şeyler yok.

00:11:15.549 --> 00:11:16.800
Bu ahlaki bir anlayış.

00:11:16.800 --> 00:11:18.865
Neyse, yani hiçlik ve

00:11:18.865 --> 00:11:20.498
olası en üst gerçeklik arasında

00:11:20.498 --> 00:11:22.043
çeşitli özel gerçekler var.

00:11:22.043 --> 00:11:24.323
Hiçlik özeldir. En basitidir.

00:11:24.323 --> 00:11:27.833
Sonra en zarif muhtemel gerçeklik var.

00:11:27.833 --> 00:11:29.197
Bu özeldir.

00:11:29.197 --> 00:11:31.849
Olası en üst gerçeklik, bu özeldir.

NOTE Paragraph

00:11:31.849 --> 00:11:33.365
Peki neyi hesaba katmadık?

00:11:33.365 --> 00:11:36.101
Ortada ayrıca kötü,

00:11:36.101 --> 00:11:37.856
genel gerçekler var.

00:11:37.856 --> 00:11:40.477
Hiçbir şekilde özel değiller,

00:11:40.477 --> 00:11:42.029
oldukça sıradanlar.

00:11:42.029 --> 00:11:44.756
Bunlar hiçlikten sonsuz uzaktır,

00:11:44.756 --> 00:11:48.682
fakat tam bir doluluktan da sonsuz eksiktir.

00:11:48.682 --> 00:11:51.202
Bunlar kaos ve düzenin,

00:11:51.202 --> 00:11:55.400
matematiksel zariflik
ve çirkinliğin karışımıdır.

00:11:55.400 --> 00:11:57.185
Bu gerçeklikleri şöyle tanımlıyorum:

00:11:57.185 --> 00:12:01.312
Sonsuz, vasat, eksik bir karışıklık.

00:12:01.312 --> 00:12:04.692
Jenerik bir gerçeklik,
bir tür kozmik çöp tıkama.

00:12:04.692 --> 00:12:06.876
Ve bu gerçeklikler,

00:12:06.876 --> 00:12:09.142
acaba bu gerçekliklerde tanrı var mı?

00:12:09.142 --> 00:12:11.553
Belki var fakat Yahudi-Hristiyan

00:12:11.553 --> 00:12:13.889
tanrısı gibi mükemmel değil.

00:12:13.889 --> 00:12:17.196
Bu tanrı çok merhametli
ve her şeye kadir değil.

00:12:17.196 --> 00:12:20.527
%100 kötü kalpli olmasa da

00:12:20.527 --> 00:12:22.630
%80 verimli olabilir,

00:12:22.630 --> 00:12:28.767
ki sanırım bu durum etrafımızdaki
dünyayı az buçuk tarif ediyor. (Gülüşmeler)

00:12:28.767 --> 00:12:31.499
Varlık gizemine çözüm olarak

00:12:31.499 --> 00:12:33.335
teklifim şöyle:

00:12:33.335 --> 00:12:37.425
İçinde var olduğumuz gerçeklik

00:12:37.425 --> 00:12:39.481
bu genel gerçekliklerden birisidir.

00:12:39.481 --> 00:12:42.136
Hakikat bir şekilde ortaya çıkmalı.

00:12:42.136 --> 00:12:44.206
Ya hiçbir şey olduğu veya

00:12:44.206 --> 00:12:47.887
her şey veya arada bir şey
olduğu ortaya çıkabilir.

00:12:47.887 --> 00:12:51.578
Yani eğer çok zarif olmak gibi

00:12:51.578 --> 00:12:53.768
bir özelliği varsa veya

00:12:53.768 --> 00:12:55.376
hiçlik gibi çok dolu
veya çok basit ise

00:12:55.376 --> 00:12:57.177
bu bir açıklama gerektirir.

00:12:57.177 --> 00:13:00.336
Fakat eğer sıradan,
genel gerçekliklerden biri ise

00:13:00.336 --> 00:13:02.486
bunun için başka bir açıklama yok.

00:13:02.486 --> 00:13:03.870
Ve hakikaten, diyorum ki

00:13:03.870 --> 00:13:05.850
içinde yaşadığımız gerçeklik bu.

00:13:05.850 --> 00:13:08.107
İşte bilim bize bunu anlatıyor.

00:13:08.107 --> 00:13:09.438
Hafta başında aldığımız

00:13:09.438 --> 00:13:12.554
heyecan verici bir bilgiye göre

00:13:12.554 --> 00:13:15.693
enflasyon teorisi, ki bu teori büyük,

00:13:15.693 --> 00:13:19.663
sonsuz, karmaşık, keyfi,
anlamsız bir gerçeği öngörür.

00:13:19.663 --> 00:13:23.488
Bu, şişeden hiç durmadan fışkıran

00:13:23.488 --> 00:13:26.172
büyük bir şampanyaya benzer.

00:13:26.172 --> 00:13:28.764
Biraz albeni, düzen ve barış olan

00:13:28.764 --> 00:13:32.530
geniş ve daha çok çorak bir evren.

00:13:32.530 --> 00:13:34.895
Bu enflasyon senaryosu,

00:13:34.895 --> 00:13:37.797
Büyük Patlamanın hemen öncesinden

00:13:37.797 --> 00:13:39.890
yerçekimsel dalga işaretlerinin

00:13:39.890 --> 00:13:42.724
Antartika'daki radyo teleskoplar ile

00:13:42.724 --> 00:13:44.637
gözlemlenmesi sonucu onaylandı.

00:13:44.637 --> 00:13:46.482
Eminim bunu hepiniz biliyorsunuzdur.

00:13:46.482 --> 00:13:49.306
Her neyse, yani bence,
saplanıp kaldığımızın

00:13:49.306 --> 00:13:52.793
bu gerçek olduğuna dair
bazı kanıtlar olduğunu düşünüyorum.

NOTE Paragraph

00:13:52.793 --> 00:13:55.900
Peki, neden umrunuzda olmalı?

00:13:55.900 --> 00:13:57.136
Evet — (Gülüşmeler) —

00:13:57.136 --> 00:14:00.240
"Dünya neden var?" sorusu

00:14:00.240 --> 00:14:02.239
kozmik bir soru, daha yakın

00:14:02.239 --> 00:14:03.903
bir soru ile kafiyeli gibi:

00:14:03.903 --> 00:14:06.776
Neden varım? Neden varsın?

00:14:06.776 --> 00:14:10.036
Varlığımız şaşırtıcı şekilde
olasılıksız görünüyor.

00:14:10.036 --> 00:14:14.035
Çünkü ortada genetik olarak
çok büyük sayıda muhtemel insan var.

00:14:14.035 --> 00:14:16.099
Eğer bunu genlerin sayısına

00:14:16.099 --> 00:14:18.441
ve alellere vb. bakarak
hesaplayabilirseniz

00:14:18.441 --> 00:14:20.737
ve yuvarlak bir hesap size

00:14:20.737 --> 00:14:22.892
genetik olarak 10 üzeri 10.000

00:14:22.892 --> 00:14:24.552
muhtemel insan olduğunu söyleyecektir.

00:14:24.552 --> 00:14:28.020
Bu googol (10^100) ve
googolplex(10^10^100) arasındadır.

00:14:28.020 --> 00:14:29.636
Ve yaşamış asıl insan sayısı

00:14:29.636 --> 00:14:32.130
100 milyar, belki de 50 milyar,

00:14:32.130 --> 00:14:34.195
son derece küçük bir kesir, yani hepimiz

00:14:34.195 --> 00:14:36.125
bu şaşırtıcı kozmik piyangonun kazananıyız.

00:14:36.125 --> 00:14:38.244
Buradayız. Tamam.

NOTE Paragraph

00:14:38.244 --> 00:14:41.165
Peki nasıl bir gerçeklikte
yaşamak istiyoruz?

00:14:41.165 --> 00:14:43.415
Özel bir gerçeklikte mi yaşamak istiyoruz?

00:14:43.415 --> 00:14:47.644
Ya en zarif olası
gerçeklikte yaşıyor olsaydık?

00:14:47.644 --> 00:14:50.153
Üzerimizdeki varoluşsal baskıyı hayal edin,

00:14:50.153 --> 00:14:51.992
ayak uydurmak, zarif olmak için,

00:14:51.992 --> 00:14:53.858
ahengi bozmamak için.

00:14:53.858 --> 00:14:56.939
Veya, ya en üst olası
gerçeklikte yaşasaydık?

00:14:56.939 --> 00:14:58.950
Yani o zaman varlığımız
garanti altında olacak,

00:14:58.950 --> 00:15:00.728
çünkü her olası şey

00:15:00.728 --> 00:15:02.094
o gerçeklikte mevcuttur

00:15:02.094 --> 00:15:04.255
fakat seçimlerimiz anlamsız olacaktır.

00:15:04.255 --> 00:15:07.250
Eğer ahlaken gerçekten
mücadele eder ve acı çekersem

00:15:07.250 --> 00:15:09.330
ve doğru olanı yapmaya karar verirsem,

00:15:09.330 --> 00:15:10.525
ne fark eder ki?

00:15:10.525 --> 00:15:12.550
Çünkü benim versiyonlarımdan

00:15:12.550 --> 00:15:13.564
sonsuz sayıda var

00:15:13.564 --> 00:15:14.961
ve onlar da doğru olanı yapıyor

00:15:14.961 --> 00:15:16.616
ve sonsuz sayıda da yanlış yapanı var.

00:15:16.616 --> 00:15:18.456
Yani seçimlerim anlamsız.

00:15:18.456 --> 00:15:20.740
Yani biz bu özel gerçeklikte
yaşamak istemiyoruz.

00:15:20.740 --> 00:15:23.327
Hiçlik özel gerçekliği söz konusu olsaydı da,

00:15:23.327 --> 00:15:25.554
bu konuşmayı yapıyor olmazdık.

00:15:25.554 --> 00:15:31.769
Bence sıradan olan üretken
bir gerçeklikte yaşamanın

00:15:31.769 --> 00:15:34.385
iyi ve kötü tarafları var.

00:15:34.385 --> 00:15:35.927
İyi taraflarını büyütüp

00:15:35.927 --> 00:15:38.266
kötü taraflarını küçültmek de

00:15:38.266 --> 00:15:41.157
bize hayatta bir amaç verir.

00:15:41.157 --> 00:15:42.563
Evren saçmadır,

00:15:42.563 --> 00:15:44.290
fakat yine de bizler
bir amaç oluşturabiliriz,

00:15:44.290 --> 00:15:45.230
ki bu oldukça iyi bir amaç

00:15:45.230 --> 00:15:47.895
ve gerçekliğin bütün sıradanlığı

00:15:47.895 --> 00:15:50.500
kendi varlığımızın temelinde

00:15:50.500 --> 00:15:52.812
hissettiğimiz sıradanlıkla hoşça yankılanyor.

00:15:52.812 --> 00:15:54.446
Bunu hissettiğinizi biliyorum.

00:15:54.446 --> 00:15:55.550
Hepiniz özelsiniz, biliyorum,

00:15:55.550 --> 00:15:57.872
fakat yine de biraz gizlice vasatsınız,

00:15:57.872 --> 00:15:59.261
sizce de öyle değil mi?

00:15:59.261 --> 00:16:01.198
(Gülüşmeler) (Alkış)

NOTE Paragraph

00:16:01.198 --> 00:16:04.670
Neyse, diyebilirsiniz ki,
bu bulmaca, varlık gizemi,

00:16:04.670 --> 00:16:06.668
sadece aptalca gizem tellallığıdır.

00:16:06.668 --> 00:16:10.165
Evrenin var olması sizi şaşırtmadı

00:16:10.165 --> 00:16:12.170
ve bu konuda yalnız değilsiniz.

00:16:12.170 --> 00:16:14.386
Bertrand Russell demiş ki,

00:16:14.386 --> 00:16:18.041
"Evrenin var olduğunu söylemeliyim, o kadar."

00:16:18.041 --> 00:16:19.442
Anlaşılmaz bir gerçek.

00:16:19.442 --> 00:16:22.276
Columbia'daki profesörüm Sidney Morgenbesser,

00:16:22.276 --> 00:16:23.985
- harika felsefi bir mizaha sahiptir -

00:16:23.985 --> 00:16:25.602
ona dedim ki, "Profesör Morgenbesser,

00:16:25.602 --> 00:16:28.098
neden bir şeyler yok değil de var?"

00:16:28.098 --> 00:16:30.248
O da dedi ki, "Bir şey olmasaydı,

00:16:30.248 --> 00:16:32.244
yine de tatmin olmazdın."

NOTE Paragraph

00:16:32.244 --> 00:16:35.993
Yani - (Gülüşmeler) - tamam.

00:16:35.993 --> 00:16:38.355
Yani şaşırmadınız. Umrumda değil.

00:16:38.355 --> 00:16:41.328
Fakat size son olarak anlatacağım şeyin

00:16:41.328 --> 00:16:43.606
sizi şaşırtacağını garanti ederim.

00:16:43.606 --> 00:16:46.273
Çünkü TED konferansında tanıştığım

00:16:46.273 --> 00:16:48.586
zeki, harika insanların hepsi

00:16:48.586 --> 00:16:50.800
bunu söylediğimde şaşırdı.

00:16:50.800 --> 00:16:55.302
Hayatımda hiç cep telefonum olmadı

00:16:55.302 --> 00:16:57.179
Teşekkür ederim.

00:16:57.179 --> 00:17:01.179
(Gülüşmeler) (Alkışlar)