1
00:00:05,504 --> 00:00:07,398
Kur isha fëmijë,

2
00:00:07,398 --> 00:00:10,959
rreziku më i madh të cilit i druheshim
ishte një luftë bërthamore.

3
00:00:11,819 --> 00:00:15,085
Ja pse mbanim në bodrum
një fuçi si kjo,

4
00:00:15,085 --> 00:00:17,656
të mbushur me ushqime dhe ujë.

5
00:00:18,256 --> 00:00:19,901
Kur të ndodhte sulmi bërthamor

6
00:00:19,901 --> 00:00:24,637
do të shkonim në bodrum, do të uleshim 
poshtë, e do të ushqeheshim nga ajo fuçi.

7
00:00:25,877 --> 00:00:29,597
Sot, rreziku më i madh 
i një katastrofe globale

8
00:00:29,597 --> 00:00:32,457
nuk duket kështu.

9
00:00:32,457 --> 00:00:35,238
Por, duket kështu

10
00:00:36,438 --> 00:00:41,929
Nëse do të ketë ndonjë shkak për vdekjen 
e 10 milion njerëzve në dekadat e ardhshme

11
00:00:41,929 --> 00:00:45,314
me shumë mundësi do të jetë
një virus shumë infektiv

12
00:00:45,314 --> 00:00:47,792
e jo një luftë.

13
00:00:47,792 --> 00:00:51,679
Jo raketa, por mikrobe.

14
00:00:51,679 --> 00:00:53,878
Një nga arsyet pse kjo ndodh është

15
00:00:53,878 --> 00:00:58,081
se ne kemi investuar një shumë të madhe
në parandalimin e sulmeve bërthamore.

16
00:00:58,081 --> 00:01:03,179
Por kemi investuar shumë pak në sisteme 
për parandalimin e epidemive.

17
00:01:04,129 --> 00:01:07,093
Nuk jemi gati për epideminë e rradhës.

18
00:01:08,023 --> 00:01:09,758
Le të shohim Ebolën.

19
00:01:09,758 --> 00:01:13,615
Jam i sigurt se të gjithë ju
keni lexuar për të nëpër gazeta,

20
00:01:13,615 --> 00:01:15,221
shumë sfida të vështira.

21
00:01:15,221 --> 00:01:18,876
E kam ndjekur me kujdes duke përdorur 
mjete për analiza të rasteve

22
00:01:18,876 --> 00:01:23,721
të cilat i përdorim për 
çrrënjosjen e polios.

23
00:01:23,721 --> 00:01:25,573
Dhe kur e shihni se si eci procesi,

24
00:01:25,573 --> 00:01:30,081
problemi nuk ishte që nuk kishte sistem
që nuk funksionoi mjaft mirë,

25
00:01:30,081 --> 00:01:33,649
problemi ishte që ne
nuk kishim fare sistem.

26
00:01:34,589 --> 00:01:39,028
Në fakt, mungonin disa gjëra themelore.

27
00:01:39,028 --> 00:01:43,940
Ne nuk kishim një grup epidemiologësh
të gatshëm, të cilët do të shkonin,

28
00:01:43,940 --> 00:01:47,696
të shihnin çfarë sëmundje ishte,
sa ishte zgjeruar.

29
00:01:47,696 --> 00:01:50,452
Raportet e rastit vinin në letra.

30
00:01:50,452 --> 00:01:52,808
Vonoheshin shumë para se të
dilnin online

31
00:01:52,808 --> 00:01:54,782
dhe ishin tejet të pasakta.

32
00:01:55,492 --> 00:01:57,858
Ne nuk kishim një ekip mjekësor gati.

33
00:01:57,858 --> 00:02:00,453
Ne nuk kishim ndonjë mënyrë
të përgatitnim njerëzit.

34
00:02:00,453 --> 00:02:05,784
Tani, Mjekët Pa Kufij bënë një punë të
shkëlqyeshme me renditjen e vullnetarëve.

35
00:02:05,784 --> 00:02:08,880
Por edhe ashtu, ishim shumë më të ngadaltë
se që guxonim

36
00:02:08,880 --> 00:02:12,022
duke dërguar mijëra punëtorë
në këto vende.

37
00:02:12,022 --> 00:02:19,007
Dhe një epidemi e gjerë do na kërkonte
qindra e mijëra punëtorë.

38
00:02:20,752 --> 00:02:25,155
Nuk kishte njeri të kontrollonte
ofrimin e tretmaneve.

39
00:02:25,155 --> 00:02:26,946
Askush për diagnozat.

40
00:02:26,946 --> 00:02:30,243
Askush nuk e dinte çfarë
veglash duhej të përdoreshin.

41
00:02:30,243 --> 00:02:33,723
Për shembull, mund të kishim
marrë gjakun e të mbijetuarëve,

42
00:02:33,723 --> 00:02:39,158
ta procedonim, dhe ta kthenim atë plazmë
tek njerëzit për t'i mbrojtur ata.

43
00:02:39,158 --> 00:02:41,764
Por kurrë as nuk ishte provuar kjo.

44
00:02:41,764 --> 00:02:43,520
Kështu që shumëçka mungonte.

45
00:02:43,520 --> 00:02:47,415
Dhe këto gjëra janë në fakt
dështim global.

46
00:02:48,305 --> 00:02:53,873
OBSH-ja financohet për të monitoruar
epidemitë, jo për të bërë këto që thashë.

47
00:02:55,049 --> 00:02:57,842
Në filma është ndryshe.

48
00:02:57,842 --> 00:03:02,674
Janë disa epidemiologë të bukur
gati për aksion,

49
00:03:02,674 --> 00:03:08,446
shkojnë, i shpëtojnë, por
ky është Hollivudi.

50
00:03:10,177 --> 00:03:13,887
Dështimi për tu përgatitur
mund ta lë epideminë e radhës

51
00:03:13,887 --> 00:03:17,695
të jetë shumë më shkatërruese
se Ebola.

52
00:03:18,735 --> 00:03:23,531
Të shohim progresin e Ebolës
gjatë këtij viti.

53
00:03:24,311 --> 00:03:27,149
Rreth 10 mijë të vdekur,

54
00:03:27,149 --> 00:03:31,846
dhe gati të gjithë vetëm në tri
vende të Afrikës Perëndimore.

55
00:03:31,846 --> 00:03:34,433
Janë tri arsye pse nuk u zgjerua
më shumë.

56
00:03:34,433 --> 00:03:38,874
E para - sepse kishte mjaft
punëtorë heroik në shëndetësi.

57
00:03:38,874 --> 00:03:42,136
Ata gjetën njerëzit dhe parandaluan
infektime më të shumta.

58
00:03:42,136 --> 00:03:44,621
E dyta është natyra e virusit.

59
00:03:44,621 --> 00:03:47,697
Ebola nuk shpërndahet nëpërmjet ajrit.

60
00:03:47,697 --> 00:03:49,810
Dhe kur njeriu infektohet me të,

61
00:03:49,810 --> 00:03:52,550
shumica e të prekurëve janë
në shtretër.

62
00:03:54,220 --> 00:03:58,411
E treta, nuk u përhap shumë në qytete.

63
00:03:58,411 --> 00:04:00,115
Dhe kjo ishte vetëm falë fatit.

64
00:04:00,115 --> 00:04:02,355
Po të ishte përhapur nëpër qytete,

65
00:04:02,355 --> 00:04:05,877
numri i të prekurëve do të kishte qenë
shumë më i madh.

66
00:04:05,877 --> 00:04:09,466
Kështu që herën tjetër,
mund të mos jemi kaq fatlum.

67
00:04:09,466 --> 00:04:14,530
Mund të ketë virus ku njerëzit ndjehen
mirë derisa janë të infektuar sa që

68
00:04:14,530 --> 00:04:17,842
hipin në aeroplan ose shkojnë në treg.

69
00:04:17,842 --> 00:04:20,846
Burimi i virusit mund të jetë
një epidemi natyrore si Ebola,

70
00:04:20,846 --> 00:04:22,826
ose mund të jetë bio-terrorizëm.

71
00:04:22,826 --> 00:04:27,474
Kështu që ka gjëra që do të përkeqësonin 
situatën një mijë herë më shumë.

72
00:04:27,474 --> 00:04:33,475
Në fakt, le të shohim si shpërndahet
virusi nëpër ajër,

73
00:04:33,475 --> 00:04:37,070
siç ishte Gripi Spanjoll në vitin 1918.

74
00:04:37,630 --> 00:04:39,560
Pra, ja çfarë do të ndodhë:

75
00:04:39,560 --> 00:04:43,558
Do të shpërndahet anembanë botës
shumë, shumë shpejt.

76
00:04:43,558 --> 00:04:48,683
Dhe mund të shihni mbi 30 milion
veta të vdekur nga kjo epidemi.

77
00:04:48,683 --> 00:04:50,496
Pra, është një problem serioz.

78
00:04:50,496 --> 00:04:52,257
Duhet të brengosemi.

79
00:04:52,257 --> 00:04:56,692
Por në fakt, ne mund të ndërtojmë
një sistem menaxhimi shumë të mirë.

80
00:04:56,692 --> 00:05:01,836
Kemi benefitet e shkencës dhe teknologjisë
për të cilat flasim këtu.

81
00:05:01,836 --> 00:05:02,883
Kemi telefona mobil

82
00:05:02,883 --> 00:05:06,140
për tu informuar nga publiku
dhe të informuar publikun.

83
00:05:06,140 --> 00:05:10,319
Kemi hartat satelitore ku mund të
shohim njerëzit ku janë e kah po shkojnë.

84
00:05:10,319 --> 00:05:12,627
Kemi përparime në biologji

85
00:05:12,627 --> 00:05:16,453
të cilat dramatikisht ndryshojnë kohën
e hulumtimit të shkaktarit të sëmundjes

86
00:05:16,453 --> 00:05:21,322
dhe bërjen e ilaçeve e vaksinave
kundër atij shkaktari.

87
00:05:21,322 --> 00:05:22,888
Pra, kemi veglat,

88
00:05:22,888 --> 00:05:27,500
por këto vegla duhet të vihen
në sistemin shëndetësor global.

89
00:05:27,500 --> 00:05:29,793
Dhe duhet të jemi të gatshëm.

90
00:05:29,793 --> 00:05:32,257
Mësimet më të mira se 
si të përgatitemi, mendoj që

91
00:05:32,257 --> 00:05:34,758
megjithatë janë ato që
bëjmë për luftë.

92
00:05:34,758 --> 00:05:39,005
Ushtarët, i kemi të rregullt,
gjithmonë të gatshëm për luftë.

93
00:05:39,005 --> 00:05:42,316
Kemi rezerva në numra të mëdhenj.

94
00:05:42,316 --> 00:05:46,005
NATO ka një njësi mobile që
mund të aktivizohet shumë shpejt.

95
00:05:46,005 --> 00:05:49,455
NATO bën shumë lojëra lufte për
të kontrolluar të stërviturit?

96
00:05:49,455 --> 00:05:51,883
A dinë mjaft për karburantet
dhe logjistikën, dhe

97
00:05:51,883 --> 00:05:54,241
radio frekuencat e njëjta?

98
00:05:54,241 --> 00:05:56,779
Kështu që ata janë gati për aksion.

99
00:05:56,779 --> 00:06:01,134
Këto janë gjëra me të cilat duhet
të përballemi ndaj një epidemie.

100
00:06:01,134 --> 00:06:03,301
Cilat janë gjërat kryesore?

101
00:06:03,301 --> 00:06:08,591
Së pari, na duhet një sistem shëndetësor
i fuqishëm në vendet e varfra.

102
00:06:08,591 --> 00:06:11,778
Sistem ku nënat mund të lindin të sigurta,

103
00:06:11,778 --> 00:06:13,295
ku fëmijët mund të vaksionohen.

104
00:06:13,295 --> 00:06:17,634
Por, gjithashtu ku mund të vërejmë
një shpërthim epidemie shumë herët.

105
00:06:18,154 --> 00:06:19,935
Na duhen trupa mjekësor rezervë:

106
00:06:19,935 --> 00:06:22,501
shumë njerëz të cilat janë stërvitur
dhe informuar,

107
00:06:22,501 --> 00:06:25,853
të gatshëm për veprim, me përvojë.

108
00:06:25,853 --> 00:06:30,266
Dhe pastaj duhet të lidhim 
mjekët me ushtrinë,

109
00:06:30,266 --> 00:06:34,417
shfrytëzimin e ushtrisë për të lëvizur
shpejt, vendosjen e logjistikës

110
00:06:34,417 --> 00:06:36,220
dhe sigurimin e zonave.

111
00:06:36,220 --> 00:06:39,129
Na duhen simulimet,

112
00:06:39,129 --> 00:06:43,927
lojërat e mikrobeve, jo të luftës,
ashtu që të shohim ku janë mangësitë.

113
00:06:43,927 --> 00:06:46,723
Hera e fundit që një stërvitjen e tillë
ishte bërë në SHBA

114
00:06:46,723 --> 00:06:50,443
ishte më 2001, dhe nuk kaloi aq mirë.

115
00:06:50,453 --> 00:06:55,490
Deri tani rezultati është 
mikrobet: 1, njerëzit: 0.

116
00:06:55,490 --> 00:07:01,609
Në fund, duhet shumë Hulumtim e Zhvillim
i avancuar për vaksina e diagnoza në zona.

117
00:07:01,609 --> 00:07:05,246
Ka ca viruse shumë të përparuara,
si virusi i ndërlidhur me gjëndra,

118
00:07:05,246 --> 00:07:09,229
që mund të funksionoj shumë,
shumë shpejt.

119
00:07:09,229 --> 00:07:12,599
Tani nuk e kam buxhetin e saktë
për koston e tij, por

120
00:07:12,599 --> 00:07:17,095
jam shumë i sigurt se është shumë 
modest krahasuar me dëmin potencial.

121
00:07:17,095 --> 00:07:21,740
Banka Botërore vlerëson që nëse kemi
një grip epidemik global,

122
00:07:21,740 --> 00:07:25,465
pasuria globale do të bjere për më
shumë se tre trilion dollarë

123
00:07:25,465 --> 00:07:29,332
dhe do të kemi miliona 
e miliona vdekjesh.

124
00:07:29,332 --> 00:07:32,317
Këto investime ofrojnë
benefite të theksuara

125
00:07:32,317 --> 00:07:34,518
më shumë se një gatishmëri
për një epidemi.

126
00:07:34,518 --> 00:07:36,982
Kujdesi shëndetësor themelor,
Hulumtimi & Zhvillimi,

127
00:07:36,982 --> 00:07:39,812
do të mund të reduktonte
pabarazinë shëndetësore globale

128
00:07:39,812 --> 00:07:43,502
dhe do ta bënin botën edhe më të sigurt.

129
00:07:43,502 --> 00:07:46,864
Kështu që, mendoj se kjo duhet
të jetë një prioritet absolut.

130
00:07:47,514 --> 00:07:48,980
Nuk ka nevojë për panik.

131
00:07:48,980 --> 00:07:53,469
Nuk kemi nevojë të grumbullojmë
shpageta dhe të strukemi në bodrum.

132
00:07:53,469 --> 00:07:57,309
Por, duhet t'ia nisim,
sepse koha nuk është në anën tonë.

133
00:07:57,309 --> 00:08:03,524
Në fatk, nëse ka diçka pozitive
nga epidemia e Ebolas, është

134
00:08:03,524 --> 00:08:09,330
që mund të shërbejë si një paralajmërim,
një thirrje e fundit, për tu bërë gati.

135
00:08:09,330 --> 00:08:14,978
Nëse ia nisim tani, do të jemi gati
për epideminë e radhës.

136
00:08:14,978 --> 00:08:16,574
Faleminderit.

137
00:08:16,574 --> 00:08:19,868
(Duatrokitje)