WEBVTT

00:00:06.651 --> 00:00:08.422
شۆڕشی فەڕەنسا چی پەیوەندی هەیە

00:00:08.422 --> 00:00:14.460
بەوکاتەی ناسا بەڕێکەوت ٢٠٠
ملیۆن دۆلاری لە مانگێکی دەستکرد بەفیڕۆچوو

00:00:14.460 --> 00:00:17.452
بۆ ناردنی بۆسەر مەریخ؟

00:00:17.452 --> 00:00:19.781
لەڕاستیدا، هەمووشتێک.

00:00:19.781 --> 00:00:21.622
ئەوەی ڕوویدا بەهۆی هەڵەیەک بوو

00:00:21.622 --> 00:00:24.657
بەگۆڕینی نێوان دوو سیستەمی پێوانەی،

00:00:24.657 --> 00:00:26.163
یەکەی ولایەتە یەگرتووەکان

00:00:26.163 --> 00:00:29.324
و s.l ، یان سیستەمی مەتری ، هاوتای.

00:00:29.324 --> 00:00:31.936
کەواتە پەیوەندی چییە بە شۆڕشی فەڕەنساوە؟

00:00:31.936 --> 00:00:33.453
ڕێگەم بدە ڕوونی بکەمەوە.

00:00:33.453 --> 00:00:35.672
بەگوێرەی زۆرینەی سەرچاوە مێژوویەکانی مرۆڤ،

00:00:35.672 --> 00:00:40.493
یەکەکان وەکو کێشی دەنکێک یان 
درێژی دەستێک وەک یەک نیە

00:00:40.493 --> 00:00:42.693
وهەمەجۆره‌ لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر.

00:00:42.693 --> 00:00:45.682
و جیاوازی ئاینەکان تەنها لەپێوانەی 
جیاواز بەکارنایەت.

00:00:45.682 --> 00:00:49.173
ئەوان بەتەواوی سیستەمی ژمارەی 
جیاوازیان هەبووە هەروەها.

00:00:49.173 --> 00:00:52.304
لە کۆتای سەدەی ناوەڕاست ، سیستەمی 
هیندی -عەرەبی دەیەکان

00:00:52.304 --> 00:00:56.773
بەزۆری جێگای ژمارەیەکانی ڕۆمانی گرتەوە 
و بەش بوو لە ئەوڕوپا،

00:00:59.192 --> 00:01:01.592
بۆبەرزکردنەوەی دەیەکی بنچینەی پێوانەی

00:01:01.592 --> 00:01:03.383
کەمتر سەرکەوتوو بوو.

00:01:03.383 --> 00:01:06.683
لەگەڵ چارەگێک ملیۆن یەکەی جیاواز 
لەفەڕەنسا بەتەنها،

00:01:06.683 --> 00:01:11.256
هەموو گۆڕانێکی گەورە
گۆڕانکاری گەورەی بەدواوە دێت.

00:01:11.256 --> 00:01:14.837
و لە ١٧٨٩، ئەو گۆڕانکاریە هات.

00:01:14.837 --> 00:01:19.264
سەرکردەکانی شۆڕشی فەڕەنسا
تەنها پاشایان نەبەزاند.

00:01:19.264 --> 00:01:22.223
ئەوان بەتەواوەتی خواستیان 
گۆڕینی کۆمەڵگابوو

00:01:22.223 --> 00:01:25.703
بەگوێرەی یاسای ئەقلانی ڕووناکبیران..

00:01:25.703 --> 00:01:27.343
کاتێک حکومەتی نوێ دەسەڵاتی وەرگرت،

00:01:27.343 --> 00:01:32.574
ئەکادیمیا زانستیەکان کۆبوونەوە بۆگۆڕینی 
سیستەمی پێوانەیەکان.

00:01:32.574 --> 00:01:37.095
سیستەمە کۆنەکانی پەیڕەوی دەسەڵاتی ناڕەوا
ونەریتی خۆجێیان

00:01:37.095 --> 00:01:41.343
گۆڕا بەپەیوەندی سرووشتی
و بیرکاریانە.

00:01:41.343 --> 00:01:44.695
بۆ نموونە مەتر لەوشەی یۆنانی
پێوانە هاتووە،

00:01:44.695 --> 00:01:49.853
پێناسەدەکرا وەکو ١/١٠،٠٠٠،٠٠٠ لەنێوان 
هێڵی یەکسانبوون وجەمسەری باکوور.

00:01:49.853 --> 00:01:53.955
و سیستەمە نوێیە پێوانەیەکە لەوشەکانی 
مارکیوس دیکندۆرسێتەوە،

00:01:53.955 --> 00:01:57.846
"بۆ هەمووخەڵک ، لەهەمووکاتێک دا".

00:01:57.846 --> 00:02:00.664
بوونی یەک سیستەمی پێوانەیی
سوودی سیاسی هەبوو

00:02:00.664 --> 00:02:03.045
بۆ شۆڕشەکە هەروەها.

00:02:03.045 --> 00:02:08.285
پیاوە خانەدانەکان چیتر نەیانتوانی
باج وەربگرن لەخەڵکی،

00:02:08.285 --> 00:02:12.046
لەهەمانکاتدا حکومەت توانی 
بە فەرمی باجەکان کۆبکاتەوە.

00:02:12.046 --> 00:02:15.617
و گۆڕینی بۆ کاتێکی کۆماری نوێ 
لەگەڵ دەڕۆژی هەفتەکان

00:02:15.617 --> 00:02:20.065
کەمکردنەوەی دەسەڵاتی کڵێسە 
بە لابردنی یەکشەمە.

00:02:20.065 --> 00:02:22.805
گرتنەخۆی ئەو سیستەمە نوێیە ئاسان نەبوو.

00:02:22.805 --> 00:02:25.125
لەڕاستیدا، ئەوە کەمێک قورس بوو.

00:02:25.125 --> 00:02:29.016
سەرەتا ، خەڵکی یەکە نوێیەکەیان 
لەگەڵ کۆنەکە بەکاردەهێنا،

00:02:29.016 --> 00:02:32.718
و لەئەنجامدا کاتی کۆماریان وازلێهێنا.

00:02:32.718 --> 00:02:34.627
کاتێک ناپلیۆن پۆناپارت دەسەڵاتی وەرگرت.

00:02:34.627 --> 00:02:38.016
ئەو ڕێگەی دا بە بازرگانی بچووک بۆ
بەکارهێنانی پێوانە نەریتەکان

00:02:38.016 --> 00:02:40.256
بەگوێرەی سیستەمی مەتری
نوێکرابوونەوە.

00:02:40.256 --> 00:02:43.686
بەڵام سیستەمە مەتریەکە وەک پێوانەیەکی
فەرمی مایەوە،

00:02:43.686 --> 00:02:48.055
و بڵاوبووەوە لەدەورووبەری کیشوەرەکە ، 
بەدڕێژای سنوری فەڕەنسا.

00:02:48.055 --> 00:02:50.811
لەهەمانکاتدا ئیمپڕاتۆریەتی ناپلیۆن
کەهەشت ساڵی خایاند،

00:02:50.811 --> 00:02:53.777
بەڵام میراتی بۆماوەیەکی درێژ مایەوە.

00:02:53.777 --> 00:02:58.276
هەندێک وڵاتی ئەوروپی گەڕانەوە سەر 
پێوانەیە کۆنەکان بەهۆی سەربەخۆیان.

00:02:58.276 --> 00:03:01.069
هەندێکیتریان سەرنجیاندایە 
بەهای پێوانەیکردن

00:03:01.069 --> 00:03:03.837
لەساتێکدا کە بازرگانی جیهانی بڵاوبوو .

00:03:03.837 --> 00:03:08.037
پاشان پرتوگال وهۆڵەندا بەویستی خۆیان 
گۆڕیان بەسیستەمی مەتری ،

00:03:08.037 --> 00:03:09.955
وڵاتەکانی تریش پەیڕەویان کرد،

00:03:09.955 --> 00:03:14.078
لەگەڵ بڵاوبوونەوەی سیستەمی ئیمپڕاتۆریەتی
داگیرکاری لەهەموو جیهان.

00:03:14.078 --> 00:03:15.818
وەکو ڕکابەری سەرەکی فەڕەنسا،

00:03:15.818 --> 00:03:21.299
بەریتانیا بەرگریکرد لەبیرۆکەی شۆڕشگێڕان و 
یەکەی نەریتی خۆی پاراست.

00:03:21.299 --> 00:03:25.598
بەڵام دوای دووسەدە ، ئیمپڕاتۆریەتی 
بەریتانیا بەهێواشی گۆڕدرا،

00:03:25.598 --> 00:03:28.869
یەکەم جار قبوڵکردنی سیستەمی پێوانەی 
گۆڕینەوەیەکی ئارەزوومەندانەبوو

00:03:28.869 --> 00:03:31.428
پێش ئەوەی بەرەبەرە ببێتە فەرمی.

00:03:31.428 --> 00:03:35.638
هەرچەندە، ئەو گۆڕینە زۆر درەنگ بوو بۆ 
سیانزە کۆڵۆنی پێشوو

00:03:35.638 --> 00:03:38.288
کەپێشتر سەربەخۆییان هەبوو.

00:03:38.288 --> 00:03:42.947
ویلایەتە یەكگرتوەکانی ئەمریکا هێشتا 
یەکەی ئینگلیزەکانیان بەکاردەهێنا

00:03:42.947 --> 00:03:45.728
و ئەمڕۆ تەنها پاشماوەی 
یەکێک لەو سێ وڵاتە

00:03:45.728 --> 00:03:48.677
کە بەتەواوی سیستەمی مەتری وەریناگرن.

00:03:48.677 --> 00:03:51.539
لەگەڵ ئەوەشدا دەست پێش خەریکردن 
بۆتۆمارکردنی سیستەمی مەتری،

00:03:51.539 --> 00:03:56.509
زۆربەی ئەمریکیەکان ڕەچاوی یەکەکان دەکەن
وەکو پێیەکان و پاوەندەکان.

00:03:56.509 --> 00:04:00.328
و جیاوازبوو، باوه‌ڕیان بە سیستەمی 
مەتری هەبوو

00:04:00.328 --> 00:04:03.509
وەکو سومبولێکی گونجاوی جیهانی.

00:04:03.509 --> 00:04:09.650
لەگەڵ ئەوەشدا، سیستەمە مەتریەکە جیهانی 
لە زانست و پزیشکی بەکاردەهێندرا،

00:04:09.650 --> 00:04:13.850
وبەردەوام گەشەدەکات بەگوێرەی
ڕێسا بنچینەیەکان.

00:04:13.850 --> 00:04:14.948
بۆ ماوەیەکی دوورو درێژ،

00:04:14.948 --> 00:04:19.509
لەڕاستیدا یەکە پێوانەیەکان پێناسە دەکرا 
بە نموونە بنچینه‌ییە فیزیایەکان.

00:04:19.509 --> 00:04:22.608
بەڵام بەهۆی گەشەکردنی تەکنەلۆژیا و
وردبینی،

00:04:22.608 --> 00:04:26.899
ئەو شتانە چوونە ناوەی سنوردارە و
بەدرێژای ژیان باوەڕپێنەکراوە

00:04:26.899 --> 00:04:31.429
ئێستا گۆڕاون بەسیستەمی 
پێوانەیەکان بەپێی یەکە جیهانیە نەگۆڕەکان،

00:04:31.429 --> 00:04:33.914
وەکو خێرای ڕووناکی.

00:04:33.914 --> 00:04:37.520
پێوانەیە گرینگەکان وەکو بەشە بنچینەیەکانی
ژیانی ڕۆژانەمان

00:04:37.520 --> 00:04:42.940
زۆر سەختە بەرزنرخاندنی کە چ
گرنگیەکیان بۆ مرۆڤایەتی هەبووە.

00:04:42.940 --> 00:04:45.879
بەهۆی ئەوەی لەشۆرشێکی
سیاسیەوە سەریهەڵداوە،

00:04:45.879 --> 00:04:50.231
سیستەمە مەتریەکە زۆر گرینگە
بۆ ئەو تێکۆشانە زانستیانەی دێت .