[Script Info] Title: [Events] Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text Dialogue: 0,0:00:01.19,0:00:03.96,Default,,0000,0000,0000,,Làm thế nào các bạn có thể tìm thấy\Nmột con khủng long? Dialogue: 0,0:00:03.96,0:00:05.75,Default,,0000,0000,0000,,Nghe có vẻ không khả thi, phải không? Dialogue: 0,0:00:06.65,0:00:07.77,Default,,0000,0000,0000,,Không đâu. Dialogue: 0,0:00:07.82,0:00:12.36,Default,,0000,0000,0000,,Và câu trả lời phụ thuộc vào công thức mà \Ntất cả các nhà cổ sinh vật học sử dụng. Dialogue: 0,0:00:13.10,0:00:14.84,Default,,0000,0000,0000,,Và tôi sẽ nói cho các bạn bí quyết. Dialogue: 0,0:00:15.35,0:00:18.29,Default,,0000,0000,0000,,Đầu tiên, tìm những tảng đá \Nđã có năm tuổi thích hợp Dialogue: 0,0:00:19.23,0:00:23.32,Default,,0000,0000,0000,,Thứ hai, những tảng đá đó \Nphải là đá trầm tích Dialogue: 0,0:00:23.86,0:00:28.30,Default,,0000,0000,0000,,Và thứ ba, các lớp của những tảng đá kia \Nphải được phơi ra một cách tự nhiên Dialogue: 0,0:00:28.77,0:00:29.92,Default,,0000,0000,0000,,Tất cả chỉ có vậy. Dialogue: 0,0:00:29.94,0:00:33.35,Default,,0000,0000,0000,,Tìm ba thứ đó và lăn lộn trên mặt đất, Dialogue: 0,0:00:33.38,0:00:35.78,Default,,0000,0000,0000,,rất có thể các bạn sẽ tìm thấy hoá thạch. Dialogue: 0,0:00:36.31,0:00:38.53,Default,,0000,0000,0000,,Bây giờ hãy để tôi giảng giải cho bạn\Nvề công thức này. Dialogue: 0,0:00:38.81,0:00:42.25,Default,,0000,0000,0000,,Các sinh vật chỉ tồn tại ở những \Nkhoảng thời gian địa chất nhất định. Dialogue: 0,0:00:42.25,0:00:45.18,Default,,0000,0000,0000,,Vì vậy bạn phải tìm \Nnhững tảng đá có năm tuổi thích hợp, Dialogue: 0,0:00:45.66,0:00:47.82,Default,,0000,0000,0000,,tuỳ thuộc vào mối quan tâm \Ncủa bạn là gì. Dialogue: 0,0:00:47.82,0:00:49.44,Default,,0000,0000,0000,,Nếu bạn muốn tìm bọ ba thuỳ, Dialogue: 0,0:00:49.44,0:00:52.62,Default,,0000,0000,0000,,bạn phải tìm những tảng đá có \Nrất nhiều năm tuổi ở kỷ Đại Cổ Sinh Dialogue: 0,0:00:52.62,0:00:55.99,Default,,0000,0000,0000,,những tảng đá có niên đại cách đây khoảng \N500 - 250 triệu năm về trước Dialogue: 0,0:00:56.20,0:00:58.39,Default,,0000,0000,0000,,Bây giờ, nếu các bạn muốn tìm thấy\Nkhủng long, Dialogue: 0,0:00:58.40,0:01:00.68,Default,,0000,0000,0000,,đừng tìm ở kỷ Đại Cổ Sinh,\Nbạn sẽ không tìm thấy chúng đâu. Dialogue: 0,0:01:00.68,0:01:02.32,Default,,0000,0000,0000,,Chúng còn chưa tiến hoá. Dialogue: 0,0:01:02.32,0:01:05.38,Default,,0000,0000,0000,,Bạn phải tìm những tảng đá trẻ hơn\Nhình thành ở Đại Trung Sinh, Dialogue: 0,0:01:05.38,0:01:06.79,Default,,0000,0000,0000,,và trong trường hợp tìm khủng long, Dialogue: 0,0:01:06.79,0:01:10.56,Default,,0000,0000,0000,,đá phải cách đây \N235 và 66 triệu năm về trước. Dialogue: 0,0:01:11.50,0:01:14.66,Default,,0000,0000,0000,,Khá dễ để tìm \Nnhững tảng đá có niên đại thích hợp, Dialogue: 0,0:01:14.66,0:01:17.85,Default,,0000,0000,0000,,bởi vì địa chất trái đất, \Nmột cách thô sơ, Dialogue: 0,0:01:17.85,0:01:19.18,Default,,0000,0000,0000,,đã được khám phá. Dialogue: 0,0:01:19.58,0:01:21.76,Default,,0000,0000,0000,,Đây là thông tin khó có được. Dialogue: 0,0:01:22.32,0:01:24.97,Default,,0000,0000,0000,,Lịch sử trái đất ẩn chứa\Nbên trong những tảng đá, Dialogue: 0,0:01:24.97,0:01:26.48,Default,,0000,0000,0000,,từng chương xếp chồng lên nhau, Dialogue: 0,0:01:26.48,0:01:29.07,Default,,0000,0000,0000,,những chương lâu đời nhất nằm phía dưới Dialogue: 0,0:01:29.07,0:01:30.93,Default,,0000,0000,0000,,và những chương mới nhất\Nnằm phía trên. Dialogue: 0,0:01:31.58,0:01:35.66,Default,,0000,0000,0000,,Nếu việc đó dễ dàng như vậy,\Ncác nhà địa chất sẽ rất vui mừng. Dialogue: 0,0:01:35.66,0:01:36.95,Default,,0000,0000,0000,,Không phải vậy. Dialogue: 0,0:01:36.95,0:01:38.99,Default,,0000,0000,0000,,Thư viện của trái đất thì cũ kỹ. Dialogue: 0,0:01:38.99,0:01:41.66,Default,,0000,0000,0000,,Nó không có thủ thư để sắp xếp trật tự. Dialogue: 0,0:01:42.11,0:01:45.24,Default,,0000,0000,0000,,Hoạt động qua những \Nmảng thời gian rộng lớn, Dialogue: 0,0:01:45.24,0:01:49.40,Default,,0000,0000,0000,,vô số quá trình địa chất\Ncó thể gây ra bất kỳ ảnh hưởng gì Dialogue: 0,0:01:50.14,0:01:51.76,Default,,0000,0000,0000,,đến các tảng đá cổ. Dialogue: 0,0:01:52.28,0:01:54.95,Default,,0000,0000,0000,,Nhiều trang bị huỷ hoại\Nngay sau khi được hình thành. Dialogue: 0,0:01:55.41,0:01:57.18,Default,,0000,0000,0000,,Một vài trang thì bị ghi đè, Dialogue: 0,0:01:57.19,0:02:01.76,Default,,0000,0000,0000,,gây khó khăn trong việc giải mã\Nnhững khung cảnh đã mất từ lâu. Dialogue: 0,0:02:02.38,0:02:06.52,Default,,0000,0000,0000,,Những trang tìm thấy nơi cư trú\Ntheo dòng thời gian Dialogue: 0,0:02:07.17,0:02:08.77,Default,,0000,0000,0000,,thì chưa thực sự\Nđược lưu giữ. Dialogue: 0,0:02:09.41,0:02:12.79,Default,,0000,0000,0000,,Không giống như mặt trăng --\Nvệ tinh đầy đá, lạnh lẽo -- Dialogue: 0,0:02:12.79,0:02:16.42,Default,,0000,0000,0000,,trái đất còn đang sống, xáo động\Nbởi những lực kiến tạo và phá hủy Dialogue: 0,0:02:16.42,0:02:19.32,Default,,0000,0000,0000,,cung cấp năng lượng\Ncho quá trình trao đổi địa chất của nó Dialogue: 0,0:02:19.32,0:02:22.56,Default,,0000,0000,0000,,Những phiến đá mặt trăng được mang về\Nbởi các phi hành gia của Apollo Dialogue: 0,0:02:22.56,0:02:25.23,Default,,0000,0000,0000,,tất cả tồn tại trong niên đại \Ncủa Hệ Mặt Trời Dialogue: 0,0:02:25.61,0:02:27.85,Default,,0000,0000,0000,,Đá mặt trăng vĩnh cửu. Dialogue: 0,0:02:28.96,0:02:33.12,Default,,0000,0000,0000,,Ngược lại, đá ở trái đất đối mặt\Nvới các hiểm họa từ khối thạch quyển. Dialogue: 0,0:02:33.12,0:02:34.73,Default,,0000,0000,0000,,Tất cả sẽ bị phá hủy, Dialogue: 0,0:02:34.73,0:02:37.54,Default,,0000,0000,0000,,thông qua một vài sự kết hợp\Ncủa quá trình cắt xén, nén, Dialogue: 0,0:02:37.57,0:02:40.07,Default,,0000,0000,0000,,gấp, xé toạc, đốt và nướng. Dialogue: 0,0:02:41.14,0:02:46.19,Default,,0000,0000,0000,,Do đó, cuốn sách về lịch sử Trái Đất \Nthì chưa hoàn thiện và rối rắm. Dialogue: 0,0:02:47.08,0:02:50.69,Default,,0000,0000,0000,,Thư viện thì lớn và rất ấn tượng -- Dialogue: 0,0:02:51.96,0:02:53.26,Default,,0000,0000,0000,,nhưng cũ kỹ. Dialogue: 0,0:02:54.27,0:02:57.14,Default,,0000,0000,0000,,Và sự phức tạp cũ kỹ này \Nnằm trong những phiến đá Dialogue: 0,0:02:57.16,0:03:00.19,Default,,0000,0000,0000,,mà ý nghĩa của nó thì thật sự khó hiểu\Ncho đến tận ngày nay. Dialogue: 0,0:03:01.03,0:03:03.90,Default,,0000,0000,0000,,Thiên nhiên đã không cung cấp\Ndanh mục cho các nhà địa chất-- Dialogue: 0,0:03:03.90,0:03:05.41,Default,,0000,0000,0000,,danh mục này phải \Nđược tạo ra. Dialogue: 0,0:03:06.08,0:03:09.74,Default,,0000,0000,0000,,5000 năm sau khi người Sume\Nhọc cách ghi lại suy nghĩ của họ Dialogue: 0,0:03:09.74,0:03:11.09,Default,,0000,0000,0000,,trên những phiến đất sét, Dialogue: 0,0:03:11.09,0:03:13.99,Default,,0000,0000,0000,,những gì về Trái Đất \Nvẫn còn bí hiểm với con người. Dialogue: 0,0:03:14.50,0:03:16.96,Default,,0000,0000,0000,,Chúng ta không biết về địa chất, Dialogue: 0,0:03:17.64,0:03:20.85,Default,,0000,0000,0000,,không biết gì về thời cổ đại\Ncủa hành tinh của chúng ta Dialogue: 0,0:03:20.85,0:03:22.83,Default,,0000,0000,0000,,và không biết gì về mối liên kết\Ncủa chúng ta Dialogue: 0,0:03:22.83,0:03:25.06,Default,,0000,0000,0000,,trong suốt thời gian dài. Dialogue: 0,0:03:25.06,0:03:28.22,Default,,0000,0000,0000,,Mãi cho đến khi bước sang thế kỷ 19 Dialogue: 0,0:03:28.24,0:03:30.63,Default,,0000,0000,0000,,những mập mờ đó đã được xoá bỏ Dialogue: 0,0:03:30.63,0:03:35.08,Default,,0000,0000,0000,,đầu tiên, với việc xuất bản ấn phẩm\N"Lý thuyết của Trái đất" của James Hutton, Dialogue: 0,0:03:35.08,0:03:38.98,Default,,0000,0000,0000,,trong đó ông nói với chúng ta rằng Trái\NĐất không cho thấy dấu vết của sự bắt đầu Dialogue: 0,0:03:38.98,0:03:40.75,Default,,0000,0000,0000,,và không có viễn cảnh của một kết thúc; Dialogue: 0,0:03:41.54,0:03:45.51,Default,,0000,0000,0000,,và sau đó, với việc in bản đồ\NVương Quốc Anh của William Smith Dialogue: 0,0:03:45.52,0:03:47.70,Default,,0000,0000,0000,,bản đồ địa chất quy mô quốc gia đầu tiên, Dialogue: 0,0:03:47.70,0:03:49.43,Default,,0000,0000,0000,,cho phép chúng ta lần đầu tiên-- Dialogue: 0,0:03:49.43,0:03:53.50,Default,,0000,0000,0000,,tiên đoán về nơi \Nmột số loại đá nhất định có thể xuất hiện. Dialogue: 0,0:03:53.50,0:03:55.53,Default,,0000,0000,0000,,Sau đó, bạn có thể nói những câu như, Dialogue: 0,0:03:55.55,0:03:58.69,Default,,0000,0000,0000,,"Nếu chúng ta tới đó,\Nchúng ta phải ở trong kỷ Jura," Dialogue: 0,0:03:58.70,0:04:02.32,Default,,0000,0000,0000,,hoặc, "Nếu chúng ta đi lên trên ngọn\Nđồi đó, chúng ta phải ở kỷ Phấn Trắng." Dialogue: 0,0:04:03.13,0:04:06.01,Default,,0000,0000,0000,,Vậy bây giờ, nếu bạn muốn tìm bọ ba thùy, Dialogue: 0,0:04:06.01,0:04:08.17,Default,,0000,0000,0000,,tìm cho mình một bản đồ địa chất tốt Dialogue: 0,0:04:08.17,0:04:10.41,Default,,0000,0000,0000,,và đi tới những tảng đá của kỷ Đại Cổ Sinh. Dialogue: 0,0:04:11.02,0:04:13.38,Default,,0000,0000,0000,,Nếu bạn muốn tìm những\Ncon khủng long như tôi, Dialogue: 0,0:04:13.38,0:04:16.42,Default,,0000,0000,0000,,tìm thấy những tảng đá của\NĐại Trung Sinh và đi đến đó. Dialogue: 0,0:04:16.72,0:04:20.35,Default,,0000,0000,0000,,Tất nhiên bây giờ, bạn chỉ có thể kiếm\Nđược một hóa thạch trong đá trầm tích, Dialogue: 0,0:04:20.35,0:04:21.99,Default,,0000,0000,0000,,đá hình thành từ cát và bùn. Dialogue: 0,0:04:22.23,0:04:23.71,Default,,0000,0000,0000,,Bạn không thể có được hóa thạch Dialogue: 0,0:04:23.71,0:04:27.04,Default,,0000,0000,0000,,trong đá hỏa sinh được hình thành\Nbởi dung nham, giống như đá granit, Dialogue: 0,0:04:27.04,0:04:30.09,Default,,0000,0000,0000,,hay trong một tảng đá\Nbị biến chất do bị nung và nén. Dialogue: 0,0:04:30.77,0:04:32.91,Default,,0000,0000,0000,,Và bạn phải tới sa mạc. Dialogue: 0,0:04:33.38,0:04:36.43,Default,,0000,0000,0000,,Không phải vì loài khủng long\Nsống nhiều trong các sa mạc; Dialogue: 0,0:04:36.43,0:04:38.08,Default,,0000,0000,0000,,chúng sống trên mọi vùng đất Dialogue: 0,0:04:38.08,0:04:40.35,Default,,0000,0000,0000,,và trong mọi môi trường\Ncó thể tưởng tượng được. Dialogue: 0,0:04:40.60,0:04:43.57,Default,,0000,0000,0000,,Bạn cần phải đi đến một \Nsa mạc ngày hôm nay, Dialogue: 0,0:04:43.57,0:04:46.72,Default,,0000,0000,0000,,một nơi mà không có quá nhiều cây\Nbao trùm lên những tảng đá, Dialogue: 0,0:04:46.72,0:04:50.64,Default,,0000,0000,0000,,và một nơi mà sự xói mòn luôn làm lộ\Nra những mẩu xương mới ở bề mặt. Dialogue: 0,0:04:51.30,0:04:52.83,Default,,0000,0000,0000,,Vì vậy hãy tìm ba thứ đó: Dialogue: 0,0:04:52.83,0:04:54.44,Default,,0000,0000,0000,,đá đúng niên đại, Dialogue: 0,0:04:54.44,0:04:57.52,Default,,0000,0000,0000,,đá trầm tích, ở sa mạc, Dialogue: 0,0:04:57.52,0:04:59.04,Default,,0000,0000,0000,,và lăn lộn trên mặt đất, Dialogue: 0,0:04:59.04,0:05:00.63,Default,,0000,0000,0000,,và bạn phải đi bộ Dialogue: 0,0:05:00.63,0:05:03.22,Default,,0000,0000,0000,,cho đến khi thấy xương\Nnhô ra khỏi đá. Dialogue: 0,0:05:04.56,0:05:07.66,Default,,0000,0000,0000,,Dưới đây là một bức ảnh mà tôi\Nđã chụp ở phía Nam Patagonia. Dialogue: 0,0:05:08.35,0:05:11.10,Default,,0000,0000,0000,,Mỗi viên sỏi mà bạn nhìn thấy trên mặt đất Dialogue: 0,0:05:11.10,0:05:12.66,Default,,0000,0000,0000,,là mẩu nhỏ của\Nxương khủng long. Dialogue: 0,0:05:13.48,0:05:15.35,Default,,0000,0000,0000,,Vì vậy, khi bạn đang ở đúng thời điểm, Dialogue: 0,0:05:15.37,0:05:18.00,Default,,0000,0000,0000,,bạn không cần băn khoăn\Nsẽ tìm thấy các hóa thạch hay không; Dialogue: 0,0:05:18.00,0:05:19.48,Default,,0000,0000,0000,,bạn sẽ tìm thấy hóa thạch. Dialogue: 0,0:05:19.48,0:05:23.63,Default,,0000,0000,0000,,Câu hỏi đặt ra là: bạn sẽ tìm thấy\Ncái gì đó có ý nghĩa khoa học? Dialogue: 0,0:05:23.63,0:05:27.63,Default,,0000,0000,0000,,Và để giải quyết việc đó, tôi sẽ thêm \Nphần thứ tư vào công thức của chúng ta, Dialogue: 0,0:05:27.63,0:05:29.42,Default,,0000,0000,0000,,đó là: Dialogue: 0,0:05:29.43,0:05:32.89,Default,,0000,0000,0000,,tránh càng xa các nhà cổ sinh vật học\Nkhác càng tốt Dialogue: 0,0:05:32.92,0:05:34.29,Default,,0000,0000,0000,,(Cười) Dialogue: 0,0:05:34.29,0:05:37.08,Default,,0000,0000,0000,,Không phải là tôi không thích\Ncác nhà cổ sinh vật học khác. Dialogue: 0,0:05:37.08,0:05:39.88,Default,,0000,0000,0000,,Khi bạn đi đến một nơi \Nnhìn chung chưa bị khám phá, Dialogue: 0,0:05:39.88,0:05:42.65,Default,,0000,0000,0000,,bạn có một cơ hội tốt hơn\Nkhông chỉ tìm kiếm hóa thạch Dialogue: 0,0:05:42.68,0:05:45.26,Default,,0000,0000,0000,,mà còn có thể tìm thấy một cái gì đó\Nmới mẻ với khoa học Dialogue: 0,0:05:45.79,0:05:47.93,Default,,0000,0000,0000,,Đó là công thức tìm khủng long của tôi, Dialogue: 0,0:05:47.93,0:05:49.100,Default,,0000,0000,0000,,và tôi đã áp dụng nó trên toàn thế giới. Dialogue: 0,0:05:49.100,0:05:52.33,Default,,0000,0000,0000,,Vào mùa hè năm 2004, Dialogue: 0,0:05:52.33,0:05:54.20,Default,,0000,0000,0000,,tôi đã đi đến dưới cùng của Nam Mỹ, Dialogue: 0,0:05:54.20,0:05:56.35,Default,,0000,0000,0000,,tới dưới cùng của Patagonia, Argentina, Dialogue: 0,0:05:56.35,0:05:58.60,Default,,0000,0000,0000,,để tìm kiếm khủng long: Dialogue: 0,0:05:58.60,0:06:02.02,Default,,0000,0000,0000,,một nơi mà có đá trầm tích\Nđúng niên đại, Dialogue: 0,0:06:02.02,0:06:03.23,Default,,0000,0000,0000,,trong một sa mạc, Dialogue: 0,0:06:03.23,0:06:06.48,Default,,0000,0000,0000,,một nơi rất ít có \Ncác nhà cổ sinh học ghé thăm. Dialogue: 0,0:06:07.17,0:06:08.52,Default,,0000,0000,0000,,Và chúng tôi đã tìm thấy nó. Dialogue: 0,0:06:09.21,0:06:11.36,Default,,0000,0000,0000,,Đây là xương đùi Dialogue: 0,0:06:11.36,0:06:13.74,Default,,0000,0000,0000,,của một con khủng long\Năn thực vật khổng lồ. Dialogue: 0,0:06:13.74,0:06:16.60,Default,,0000,0000,0000,,Xương dài 2.2m. Dialogue: 0,0:06:16.60,0:06:18.68,Default,,0000,0000,0000,,Dài hơn 7 feet. Dialogue: 0,0:06:19.81,0:06:22.06,Default,,0000,0000,0000,,Thật không may là cái xương\Nở nơi rời rạc. Dialogue: 0,0:06:22.06,0:06:25.67,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi đã đào, đào và đào, và\Nkhông có môt cái xương nào khác xung quanh Dialogue: 0,0:06:25.67,0:06:28.24,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng nó khiến chúng tôi\Nmong muốn trở lại vào năm sau. Dialogue: 0,0:06:28.24,0:06:30.71,Default,,0000,0000,0000,,Và vào ngày đầu tiên\Ncủa mùa khai quật tiếp theo đó, Dialogue: 0,0:06:30.71,0:06:33.70,Default,,0000,0000,0000,,Tôi đã tìm thấy thứ này: \Nmột cái xương đùi 2m khác Dialogue: 0,0:06:33.70,0:06:35.41,Default,,0000,0000,0000,,lần này nó không bị rời rạc. Dialogue: 0,0:06:35.41,0:06:38.54,Default,,0000,0000,0000,,lần này còn có 145 xương khác Dialogue: 0,0:06:38.54,0:06:40.32,Default,,0000,0000,0000,,của một loài ăn thực vật khổng lồ. Dialogue: 0,0:06:41.06,0:06:45.18,Default,,0000,0000,0000,,Và sau ba mùa khai quật khó khăn, cực nhọc\N Dialogue: 0,0:06:45.18,0:06:47.14,Default,,0000,0000,0000,,các mỏ đá trông giống thế này. Dialogue: 0,0:06:47.60,0:06:51.74,Default,,0000,0000,0000,,Và ở đó bạn thấy đuôi của\Ncon thú to lớn đó quấn quanh tôi. Dialogue: 0,0:06:51.74,0:06:55.32,Default,,0000,0000,0000,,Gã khổng lồ nằm trong mộ này,\Nloài mới của khủng long, Dialogue: 0,0:06:55.32,0:06:59.01,Default,,0000,0000,0000,,chúng tôi cuối cùng đã gọi nó\N"Dreadnoughtus schrani" Dialogue: 0,0:06:59.51,0:07:02.51,Default,,0000,0000,0000,,Dreadnoughtus dài 85 feet từ mũi đến đuôi. Dialogue: 0,0:07:03.03,0:07:05.71,Default,,0000,0000,0000,,Chiều cao tới vai khoảng 2.5 tầng nhà, Dialogue: 0,0:07:06.22,0:07:10.40,Default,,0000,0000,0000,,và suốt cuộc đời chúng được vỗ béo,\Nnó nặng 65 tấn. Dialogue: 0,0:07:11.29,0:07:14.93,Default,,0000,0000,0000,,Đôi khi người ta hỏi tôi\N"Dreadnoughtus có lớn hơn T.rex không?" Dialogue: 0,0:07:14.93,0:07:17.68,Default,,0000,0000,0000,,Đó là khối lượng của tám, chín con T. rex. Dialogue: 0,0:07:18.20,0:07:21.15,Default,,0000,0000,0000,,Một trong những điều thú vị\Nkhi làm một nhà cổ sinh vật học Dialogue: 0,0:07:21.15,0:07:24.55,Default,,0000,0000,0000,,là khi bạn tìm thấy một loài mới,\Nbạn có thể đặt tên cho nó. Dialogue: 0,0:07:24.55,0:07:28.40,Default,,0000,0000,0000,,Và tôi luôn nghĩ đó là một sự xấu hổ rằng\Nnhững con khủng long to lớn, ăn thực vật Dialogue: 0,0:07:28.40,0:07:32.85,Default,,0000,0000,0000,,thường được miêu tả là thụ động, ì ạch Dialogue: 0,0:07:32.85,0:07:34.17,Default,,0000,0000,0000,,trên mặt đất. Dialogue: 0,0:07:34.17,0:07:35.28,Default,,0000,0000,0000,,(Cười) Dialogue: 0,0:07:35.58,0:07:36.91,Default,,0000,0000,0000,,Chúng không như vậy. Dialogue: 0,0:07:36.91,0:07:40.21,Default,,0000,0000,0000,,Động vật ăn cỏ lớn có thể cáu kỉnh,\Nvà chúng có thể bảo vệ lãnh thổ-- Dialogue: 0,0:07:40.21,0:07:44.49,Default,,0000,0000,0000,,bạn không muốn gây rối với một con hà mã\Nhay tê giác hoặc một con trâu nước. Dialogue: 0,0:07:44.88,0:07:49.87,Default,,0000,0000,0000,,Một con bò rừng ở Yellowstone làm\Nthương nhiều người hơn những con gấu xám. Dialogue: 0,0:07:49.87,0:07:55.03,Default,,0000,0000,0000,,Vì vậy, bạn có thể tưởng tượng\Nmột con Dreadnoughtus 65 tấn Dialogue: 0,0:07:55.03,0:07:56.74,Default,,0000,0000,0000,,trong mùa sinh sản, Dialogue: 0,0:07:56.74,0:07:58.24,Default,,0000,0000,0000,,bảo vệ lãnh thổ? Dialogue: 0,0:07:58.99,0:08:01.31,Default,,0000,0000,0000,,con vật đó sẽ vô cùng nguy hiểm, Dialogue: 0,0:08:01.33,0:08:06.06,Default,,0000,0000,0000,,đe dọa mọi thứ xung quanh, và chính nó\Nsẽ không có gì để sợ hãi. Dialogue: 0,0:08:06.51,0:08:08.74,Default,,0000,0000,0000,,Và đúng như tên gọi, "Dreadnoughtus," Dialogue: 0,0:08:08.76,0:08:10.46,Default,,0000,0000,0000,,hoặc, "không sợ gì cả." Dialogue: 0,0:08:11.73,0:08:13.25,Default,,0000,0000,0000,,Để to lớn như vậy, Dialogue: 0,0:08:13.25,0:08:15.35,Default,,0000,0000,0000,,một con vật \Nnhư Dreadnoughtus phải có Dialogue: 0,0:08:15.35,0:08:17.09,Default,,0000,0000,0000,,một cấu tạo cơ thể hiệu quả. Dialogue: 0,0:08:17.09,0:08:20.84,Default,,0000,0000,0000,,Đó cổ dài và đuôi dài\Ngiúp nó tỏa nhiệt ra môi trường, Dialogue: 0,0:08:20.84,0:08:23.41,Default,,0000,0000,0000,,kiểm soát nhiệt độ của nó\Nmột cách thụ động. Dialogue: 0,0:08:23.41,0:08:26.89,Default,,0000,0000,0000,,Và rằng cổ dài cũng phục vụ như một cơ chế\Nlấy thức ăn siêu hiệu quả. Dialogue: 0,0:08:26.89,0:08:29.73,Default,,0000,0000,0000,,Dreadnoughtus có thể đứng\Nở một nơi và với cái cổ đó Dialogue: 0,0:08:29.74,0:08:32.07,Default,,0000,0000,0000,,ăn sạch phần lớn thảm thực vật, Dialogue: 0,0:08:32.07,0:08:35.97,Default,,0000,0000,0000,,hấp thụ hàng ngàn tấn calo\Ntrong khi tiêu tốn ít năng lượng. Dialogue: 0,0:08:36.62,0:08:40.95,Default,,0000,0000,0000,,Và những con vật này tiến hoá\Ndáng đứng giống như những con chó bun, Dialogue: 0,0:08:40.95,0:08:42.76,Default,,0000,0000,0000,,đem lại cho nó sự \Nthăng bằng tốt, Dialogue: 0,0:08:43.62,0:08:47.74,Default,,0000,0000,0000,,bởi vì khi bạn 65 tấn,\Ntheo nghĩa đen bạn lớn như một ngôi nhà, Dialogue: 0,0:08:47.74,0:08:49.85,Default,,0000,0000,0000,,hình phạt khi bị ngã Dialogue: 0,0:08:49.86,0:08:51.01,Default,,0000,0000,0000,,là cái chết. Dialogue: 0,0:08:51.25,0:08:53.07,Default,,0000,0000,0000,,Chúng là những con vật to khỏe, Dialogue: 0,0:08:53.07,0:08:55.04,Default,,0000,0000,0000,,nhưng chúng sẽ không bị dính đòn như thế. Dialogue: 0,0:08:55.04,0:08:58.02,Default,,0000,0000,0000,,Dreadnoughtus ngã,\Nxương sườn gãy và phổi thủng. Dialogue: 0,0:08:58.02,0:08:59.57,Default,,0000,0000,0000,,Các cơ quan trong cơ thể vỡ ra. Dialogue: 0,0:08:59.57,0:09:01.37,Default,,0000,0000,0000,,Nếu bạn là \Nmột con Dreadnoughtus 65 tấn, Dialogue: 0,0:09:01.37,0:09:03.95,Default,,0000,0000,0000,,bạn sẽ không ngã trong đời, \Ndù chỉ một lần. Dialogue: 0,0:09:05.66,0:09:09.26,Default,,0000,0000,0000,,Sau khi xác con Dreadnoughtus được chôn Dialogue: 0,0:09:09.26,0:09:14.00,Default,,0000,0000,0000,,và phân hủy \Nbởi vô số vi khuẩn, sâu, côn trùng, Dialogue: 0,0:09:14.00,0:09:16.19,Default,,0000,0000,0000,,xương của nó bị biến đổi một chút, Dialogue: 0,0:09:16.19,0:09:18.22,Default,,0000,0000,0000,,thay đổi cấu trúc phân tử bởi nước ngầm Dialogue: 0,0:09:18.23,0:09:20.84,Default,,0000,0000,0000,,ngày càng trở nên giống\Nmột nầm mồ đá. Dialogue: 0,0:09:21.60,0:09:24.01,Default,,0000,0000,0000,,Khi từng lớp đá trầm tích\Ntích tụ lại, Dialogue: 0,0:09:24.01,0:09:26.86,Default,,0000,0000,0000,,áp lực từ mọi hướng\Nđè lên như một bàn tay bằng đá Dialogue: 0,0:09:26.86,0:09:33.51,Default,,0000,0000,0000,,lâu dài và chắc, giữ\Ntừng cái xương thành một khung bền vững Dialogue: 0,0:09:33.51,0:09:35.65,Default,,0000,0000,0000,,Và sau đó là một thời kỳ dài.... Dialogue: 0,0:09:35.84,0:09:37.42,Default,,0000,0000,0000,,không có gì cả. Dialogue: 0,0:09:37.42,0:09:41.14,Default,,0000,0000,0000,,Từng kỷ nguyên đơn điệu, Dialogue: 0,0:09:41.31,0:09:43.44,Default,,0000,0000,0000,,không một sự kiện gì xảy ra. Dialogue: 0,0:09:43.44,0:09:46.03,Default,,0000,0000,0000,,Rất lâu sau, bộ xương cứ nằm đó Dialogue: 0,0:09:46.03,0:09:49.32,Default,,0000,0000,0000,,không thay đổi \Ndưới một cân bằng hoàn hảo Dialogue: 0,0:09:49.32,0:09:51.46,Default,,0000,0000,0000,,trong cái mồ đá của nó. Dialogue: 0,0:09:51.86,0:09:54.24,Default,,0000,0000,0000,,Trong lúc đó, lịch sử Trái Đất\Ntiếp tục được viết lên. Dialogue: 0,0:09:54.24,0:09:56.71,Default,,0000,0000,0000,,Những con khủng long có thể \Nthống trị thêm 12 triệu năm nữa Dialogue: 0,0:09:56.72,0:10:01.05,Default,,0000,0000,0000,,trước khi quyền thống trị bị dập tắt \Nbởi một đợt tận thế bừng lửa. Dialogue: 0,0:10:01.54,0:10:04.29,Default,,0000,0000,0000,,Những mảng lục địa trôi dạt. \NĐộng vật có vú trỗi dậy. Dialogue: 0,0:10:04.31,0:10:06.04,Default,,0000,0000,0000,,Kỷ Băng Hà tới. Dialogue: 0,0:10:06.49,0:10:08.47,Default,,0000,0000,0000,,Và sau đó, ở Đông Phi, Dialogue: 0,0:10:08.47,0:10:14.47,Default,,0000,0000,0000,,Một loài linh trưởng xa lạ\Ntiến hóa vượt trội về tư duy Dialogue: 0,0:10:15.71,0:10:19.08,Default,,0000,0000,0000,,Những linh trưởng não nhăn này\Nkhông đặc biệt nhanh hay mạnh. Dialogue: 0,0:10:19.08,0:10:21.93,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng chúng xuất sắc về việc\Nxâm lược lãnh thổ, Dialogue: 0,0:10:21.97,0:10:24.18,Default,,0000,0000,0000,,và trong quá trình phân tán Dialogue: 0,0:10:24.18,0:10:27.54,Default,,0000,0000,0000,,vượt qua cả kỷ lục\Nxâm chiếm lãnh thổ của khủng long, Dialogue: 0,0:10:27.59,0:10:29.24,Default,,0000,0000,0000,,họ phân tán khắp hành tinh, Dialogue: 0,0:10:29.24,0:10:32.36,Default,,0000,0000,0000,,cưỡng đoạt mọi hệ sinh thái\Nmà họ gặp phải, Dialogue: 0,0:10:32.36,0:10:35.45,Default,,0000,0000,0000,,dọc đường, phát minh ra văn hóa,\Ncông cụ kim loại, hội họa Dialogue: 0,0:10:35.45,0:10:37.72,Default,,0000,0000,0000,,các điệu nhảy và âm nhạc Dialogue: 0,0:10:37.72,0:10:39.47,Default,,0000,0000,0000,,và khoa học Dialogue: 0,0:10:39.47,0:10:44.54,Default,,0000,0000,0000,,Và các con tàu vũ trụ lần lượt\Nđưa 12 linh trưởng xuất sắc nhất Dialogue: 0,0:10:44.54,0:10:46.76,Default,,0000,0000,0000,,đến bề mặt của mặt Trăng. Dialogue: 0,0:10:48.85,0:10:53.06,Default,,0000,0000,0000,,Trong 7 triệu năm Homo sapien\Nrong rủi trên hành tinh, Dialogue: 0,0:10:53.06,0:10:54.81,Default,,0000,0000,0000,,có lẽ không thể tránh khỏi Dialogue: 0,0:10:54.81,0:10:58.30,Default,,0000,0000,0000,,một con linh trưởng nào đó\Ngiẫm phải mồ của gã khổng lồ Dialogue: 0,0:10:58.30,0:11:01.60,Default,,0000,0000,0000,,bị chôn vùi bên dưới\Nvùng đất Nam Patagonia cằng cỗi Dialogue: 0,0:11:02.52,0:11:05.27,Default,,0000,0000,0000,,Tôi là con linh trưởng đó. Dialogue: 0,0:11:05.27,0:11:08.51,Default,,0000,0000,0000,,Và tôi đứng đó, một mình giữa sa mạc, Dialogue: 0,0:11:08.51,0:11:10.09,Default,,0000,0000,0000,,tôi không quên rằng Dialogue: 0,0:11:10.09,0:11:13.68,Default,,0000,0000,0000,,cơ hội của bất kỳ ai\Nxem được mẫu hoá thạch Dialogue: 0,0:11:13.68,0:11:16.04,Default,,0000,0000,0000,,là rất nhỏ. Dialogue: 0,0:11:16.04,0:11:18.16,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng Trái Đất đã \Ncó nhiều năm tuổi Dialogue: 0,0:11:18.16,0:11:22.31,Default,,0000,0000,0000,,Theo thời gian, những điều\Nkhông thể thành có thể Dialogue: 0,0:11:22.31,0:11:25.18,Default,,0000,0000,0000,,Đó là điều kì diệu của địa lý Dialogue: 0,0:11:25.18,0:11:28.39,Default,,0000,0000,0000,,Vì vậy, vố số sinh vật sống và chết đi \Ntrên trái đất này Dialogue: 0,0:11:28.39,0:11:30.41,Default,,0000,0000,0000,,để lại một số lượng hoá thạch khổng lồ Dialogue: 0,0:11:30.41,0:11:32.32,Default,,0000,0000,0000,,Từng hoá thạch là một\Nđiều kì diệu Dialogue: 0,0:11:32.47,0:11:35.40,Default,,0000,0000,0000,,nhưng tổng thể, là điều hiển nhiên Dialogue: 0,0:11:36.61,0:11:39.62,Default,,0000,0000,0000,,66 triệu năm trước, một tiểu hành tinh đâm vào Trái Đất Dialogue: 0,0:11:39.62,0:11:41.70,Default,,0000,0000,0000,,và tiệu diệt sạch loài khủng long. Dialogue: 0,0:11:42.76,0:11:45.33,Default,,0000,0000,0000,,Chuyện này dễ dàng không xảy ra Dialogue: 0,0:11:45.33,0:11:47.83,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng chúng ta chỉ có một lịch sử\Nvà đó là sự thật duy nhất chúng ta có. Dialogue: 0,0:11:47.83,0:11:50.32,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng riêng sự thật này \Nkhông phải không né được Dialogue: 0,0:11:50.32,0:11:53.20,Default,,0000,0000,0000,,Dao động nhỏ nhất trong quỹ đạo\Ncủa tiểu hành tinh xa xôi ấy Dialogue: 0,0:11:53.20,0:11:56.71,Default,,0000,0000,0000,,có thể làm nó bay trượt\NTrái Đất một khoảng lớn Dialogue: 0,0:11:56.71,0:11:59.91,Default,,0000,0000,0000,,Cái chính, ngày tai họa mà\Nkhủng long bị quét sạch, Dialogue: 0,0:11:59.91,0:12:02.90,Default,,0000,0000,0000,,tạo nên một thế giới mới \Nngày nay mà chúng ta biết Dialogue: 0,0:12:02.90,0:12:04.84,Default,,0000,0000,0000,,không nhất thiết phải xảy ra Dialogue: 0,0:12:04.84,0:12:07.46,Default,,0000,0000,0000,,Đó đã có thể là một ngày khác -- Dialogue: 0,0:12:07.46,0:12:09.90,Default,,0000,0000,0000,,Thứ năm, chẳng hạn-- Dialogue: 0,0:12:09.90,0:12:15.05,Default,,0000,0000,0000,,trong suốt 63 tỉ ngày mà khủng long tồn tại Dialogue: 0,0:12:15.05,0:12:16.72,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng trong thời gian địa chất, Dialogue: 0,0:12:16.72,0:12:19.76,Default,,0000,0000,0000,,không có khả năng, \Ngần như là một sự kiện không thể Dialogue: 0,0:12:19.76,0:12:20.76,Default,,0000,0000,0000,,lại xảy ra. Dialogue: 0,0:12:20.76,0:12:23.68,Default,,0000,0000,0000,,Theo dòng \Ntừ tổ tiên hình giun kỷ Cambrian Dialogue: 0,0:12:23.68,0:12:26.07,Default,,0000,0000,0000,,cho đến động vật linh trưởng biết mặc đồ Dialogue: 0,0:12:26.07,0:12:31.37,Default,,0000,0000,0000,,vô số ngã rẽ trong các nhánh tiến hóa\Ndẫn ta đến thực tại độc nhất này. Dialogue: 0,0:12:32.17,0:12:35.98,Default,,0000,0000,0000,,Xương của loài khủng long Dreadnoughtus\Nở dưới mặt đất 77 triệu năm Dialogue: 0,0:12:36.73,0:12:38.17,Default,,0000,0000,0000,,Ai có thể tưởng tượng được Dialogue: 0,0:12:38.17,0:12:41.05,Default,,0000,0000,0000,,rằng một loài thú có vú \Nđơn lẻ giống chuột chù Dialogue: 0,0:12:41.07,0:12:43.34,Default,,0000,0000,0000,,sống trong những kẽ hở \Nở thế giới của khủng long Dialogue: 0,0:12:43.34,0:12:45.67,Default,,0000,0000,0000,,có thể tiến hóa trở thành có tri giác Dialogue: 0,0:12:45.67,0:12:47.82,Default,,0000,0000,0000,,có khả năng mô tả và thấu hiểu Dialogue: 0,0:12:47.82,0:12:50.82,Default,,0000,0000,0000,,loài khủng long mà chúng phải kinh sợ? Dialogue: 0,0:12:52.59,0:12:56.83,Default,,0000,0000,0000,,Tôi đã một lần đứng\Nở thượng nguồn dòng sông Missouri Dialogue: 0,0:12:56.83,0:12:59.16,Default,,0000,0000,0000,,bước dọc theo nó. Dialogue: 0,0:12:59.16,0:13:01.58,Default,,0000,0000,0000,,Ở đó, chả có gì \Nngoài tiếng nước chảy róc rách Dialogue: 0,0:13:01.58,0:13:05.89,Default,,0000,0000,0000,,phát ra từ dưới một hòn đá,\Ntrong tảng đá ở trong bãi cỏ, Dialogue: 0,0:13:05.89,0:13:08.34,Default,,0000,0000,0000,,ở cao trên núi Bitterroot. Dialogue: 0,0:13:08.34,0:13:10.48,Default,,0000,0000,0000,,Dòng bên cạnh đó\Nchảy suốt vài trăm thước Dialogue: 0,0:13:11.24,0:13:13.13,Default,,0000,0000,0000,,và kết thúc trong một cái ao nhỏ. Dialogue: 0,0:13:13.99,0:13:16.85,Default,,0000,0000,0000,,Hai dòng nước-- chúng trông y hệt nhau, Dialogue: 0,0:13:17.82,0:13:20.47,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng một dòng chỉ là \Ndòng nước nhỏ vô danh, Dialogue: 0,0:13:20.47,0:13:23.53,Default,,0000,0000,0000,,còn dòng kia là sông Missouri. Dialogue: 0,0:13:23.53,0:13:26.92,Default,,0000,0000,0000,,Bây giờ xuống đến\Nmiệng dòng Missouri, gần St. Louis, Dialogue: 0,0:13:26.92,0:13:30.62,Default,,0000,0000,0000,,và có thể thấy một cách khá rõ rằng \Ndòng sông đó quả thật rất lớn. Dialogue: 0,0:13:30.62,0:13:33.57,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng nếu đi lên đến dãy Bitterroots\Nvà nhìn xuống Missouri, Dialogue: 0,0:13:33.57,0:13:38.38,Default,,0000,0000,0000,,với tầm nhìn của con người, chúng\Nta không thấy gì đặc biệt Dialogue: 0,0:13:39.04,0:13:40.95,Default,,0000,0000,0000,,Bây giờ hãy quay lại kỷ Phấn Trắng Dialogue: 0,0:13:40.95,0:13:43.31,Default,,0000,0000,0000,,và nhìn lại những tổ tiên nhỏ bé\Ncủa chúng ta, Dialogue: 0,0:13:43.31,0:13:44.94,Default,,0000,0000,0000,,Bạn sẽ không bao giờ đoán được Dialogue: 0,0:13:44.94,0:13:46.70,Default,,0000,0000,0000,,rằng chúng mang một ý nghĩa\Nđặc biệt Dialogue: 0,0:13:46.70,0:13:48.74,Default,,0000,0000,0000,,và chúng có thể chẳng mang ý nghĩa gì Dialogue: 0,0:13:48.74,0:13:51.54,Default,,0000,0000,0000,,nếu không có tiểu hành tinh\Ngây tai hoạ kia. Dialogue: 0,0:13:51.54,0:13:55.30,Default,,0000,0000,0000,,Bây giờ, tạo ra một nghìn thế giới \Ntrong một nghìn hệ mặt trời nữa Dialogue: 0,0:13:55.30,0:13:57.26,Default,,0000,0000,0000,,và để chúng hoạt động. Dialogue: 0,0:13:57.26,0:13:59.29,Default,,0000,0000,0000,,Bạn sẽ không bao giờ \Ncó kết quả giống nhau. Dialogue: 0,0:13:59.29,0:14:02.75,Default,,0000,0000,0000,,Không nghi ngờ gì, những hành tinh này \Nsẽ kì diệu đến không thể Dialogue: 0,0:14:02.75,0:14:05.74,Default,,0000,0000,0000,,nhưng chúng sẽ không là thế giới của chúng ta \Nvà cũng không sở hữu lịch sử của chúng ta. Dialogue: 0,0:14:05.74,0:14:08.31,Default,,0000,0000,0000,,Có vô số những lịch sử \Nmà chúng ta có thể có. Dialogue: 0,0:14:08.31,0:14:11.26,Default,,0000,0000,0000,,Chúng ta chỉ có một, Wow,\Nchúng ta đã có một lịch sử thật tuyệt. Dialogue: 0,0:14:11.26,0:14:14.65,Default,,0000,0000,0000,,Những chú khủng long như Dreadnoughtus có thật. Dialogue: 0,0:14:14.65,0:14:18.83,Default,,0000,0000,0000,,Quái vật biển như Mosasaur có thật. Dialogue: 0,0:14:18.83,0:14:23.66,Default,,0000,0000,0000,,Chuồn chuồn với sải cánh rộng như một con đại bàng \Nvà sâu đá có chiều dài của một chiếc xe hơi Dialogue: 0,0:14:23.66,0:14:25.98,Default,,0000,0000,0000,,thực sự đã tồn tại. Dialogue: 0,0:14:26.91,0:14:29.72,Default,,0000,0000,0000,,Tại sao cần phải học về quá khứ xưa cũ? Dialogue: 0,0:14:30.73,0:14:33.21,Default,,0000,0000,0000,,Bởi nó cho chúng ta viễn cảnh Dialogue: 0,0:14:33.21,0:14:35.11,Default,,0000,0000,0000,,và sự khiêm tốn. Dialogue: 0,0:14:35.11,0:14:38.89,Default,,0000,0000,0000,,Loài khủng long chết trong cuộc\Nđại tuyệt chủng thứ 5 của thế giới Dialogue: 0,0:14:38.89,0:14:42.63,Default,,0000,0000,0000,,quét sạch trong một thiên tai vũ trụ\Nmà bản thân chúng không có lỗi Dialogue: 0,0:14:42.63,0:14:47.50,Default,,0000,0000,0000,,Chúng không biết điều đó đến\Nvà chúng không có sự lựa chọn. Dialogue: 0,0:14:47.50,0:14:51.71,Default,,0000,0000,0000,,Chúng ta, ngược lại, có sự lựa chọn. Dialogue: 0,0:14:51.71,0:14:56.22,Default,,0000,0000,0000,,Và những hoá thạch cho chúng ta biết\Nsự tồn tại của chúng ta trên hành tinh này Dialogue: 0,0:14:56.22,0:14:58.63,Default,,0000,0000,0000,,là bấp bênh và chóng vánh. Dialogue: 0,0:14:58.63,0:15:02.95,Default,,0000,0000,0000,,Hiện tại, loài người chúng ta \Nđang gây ra tai hoạ môi trường Dialogue: 0,0:15:02.95,0:15:06.66,Default,,0000,0000,0000,,trên tỉ lệ địa chất rất rộng lớn\Nvà nghiêm trọng, Dialogue: 0,0:15:06.66,0:15:10.48,Default,,0000,0000,0000,,nó rất có thể \Nlà cuộc tuyệt chủng thứ 6. Dialogue: 0,0:15:10.48,0:15:12.73,Default,,0000,0000,0000,,Chỉ khác với khủng long, Dialogue: 0,0:15:12.73,0:15:15.19,Default,,0000,0000,0000,,chúng ta có thể thấy nó xảy ra. Dialogue: 0,0:15:15.19,0:15:17.60,Default,,0000,0000,0000,,Và khác với khủng long, Dialogue: 0,0:15:17.60,0:15:20.38,Default,,0000,0000,0000,,chúng ta có thể làm gì đó. Dialogue: 0,0:15:20.38,0:15:22.88,Default,,0000,0000,0000,,Lựa chọn nằm ở chúng ta. Dialogue: 0,0:15:23.54,0:15:24.80,Default,,0000,0000,0000,,Cảm ơn! Dialogue: 0,0:15:24.80,0:15:36.76,Default,,0000,0000,0000,,( Vỗ tay)