1
00:00:06,674 --> 00:00:13,169
ABD'deki her 10.000 banknottan birinin
sahte olduğu tahmin edilmektedir.

2
00:00:13,178 --> 00:00:15,111
Kulağa çok gibi gelmeyebilir

3
00:00:15,111 --> 00:00:19,958
ancak bu toplamda milyonlarca
dolar para anlamına gelir.

4
00:00:19,958 --> 00:00:23,720
Sahte para, sizi 
20 dolarınızdan etmekten tutun

5
00:00:23,720 --> 00:00:29,020
milli ekonomilerin dengesini bozmaya
kadar birçok soruna neden olabilir.

6
00:00:29,020 --> 00:00:30,395
Ama merak etmeyin.

7
00:00:30,395 --> 00:00:32,775
Sahte paraları bulmaya
yardımcı olabilirsiniz.

8
00:00:32,775 --> 00:00:36,150
Tek ihtiyacınız olan 
birkaç basit alet ve biraz da kimya.

9
00:00:36,150 --> 00:00:40,073
İlk olarak, sahtelik algılama kalemi.

10
00:00:40,073 --> 00:00:41,808
Bu kalem fosforlu kaleme benzer

11
00:00:41,808 --> 00:00:45,417
ve içinde potasyum iyodür çözeltisi

12
00:00:45,417 --> 00:00:47,939
ve saf iyot vardır.

13
00:00:47,939 --> 00:00:50,516
Bu kalem normal yazıcı kağıdını
güçlendirmek için

14
00:00:50,516 --> 00:00:54,146
yaygın olarak kullanılan ancak 
gerçek paralarda bulunmayan

15
00:00:54,146 --> 00:00:56,806
nişastanın varlığını açığa çıkarır.

16
00:00:56,806 --> 00:01:00,819
Çünkü gerçek banknotlar 
pamuk ve ketenden yapılır

17
00:01:00,819 --> 00:01:04,486
ve küçük kırmızı 
ve mavi liflerle işlenir.

18
00:01:04,486 --> 00:01:09,552
Bu malzeme, Paul Revere'den 
Bağımsızlık Savaşı'nı finanse etmelerini

19
00:01:09,552 --> 00:01:12,523
istediğinden beri para basan

20
00:01:12,523 --> 00:01:18,386
Crane and Company adında çok iyi korunan
tek bir şirket tarafından üretiliyor.

21
00:01:18,386 --> 00:01:23,427
Öte yandan, birçok sahte banknottaki
nişasta iki molekülden oluşur:

22
00:01:23,433 --> 00:01:26,061
Amilopektin ve amiloz.

23
00:01:26,061 --> 00:01:28,571
Sahte paraları amiloz ele verir.

24
00:01:28,571 --> 00:01:32,421
Oksijen atomlarıyla bağlanmış
uzun şeker molekülleri zinciri,

25
00:01:32,421 --> 00:01:36,187
DNA gibi sarmal bir yapı oluşturur.

26
00:01:36,187 --> 00:01:38,879
İyodür bu sarmalın içine sığışmayı sever

27
00:01:38,879 --> 00:01:43,343
ve kağıda koyu bir iz bırakan
yeni bir bileşim oluşturur.

28
00:01:43,343 --> 00:01:47,460
Bununla birlikte, nişasta yokken
kimyasal reaksiyon olmaz

29
00:01:47,460 --> 00:01:50,343
ve işaret açık sarı renkte görünür.

30
00:01:50,343 --> 00:01:53,262
Bu yüzden eğer sahte para
nişasta kağıdına basılmadıysa

31
00:01:53,262 --> 00:01:55,808
iyot çözeltileri size yardımcı olamaz.

32
00:01:55,808 --> 00:01:59,559
1996'dan beri basılan ABD banknotlarının

33
00:01:59,559 --> 00:02:02,449
sahtelik karşıtı başka 
bir önlem içerecek şekilde

34
00:02:02,449 --> 00:02:05,404
kimyasal olarak geliştirilmesinin 
sebeplerinden biri de budur.

35
00:02:05,404 --> 00:02:08,557
UV ışığı altında 
floresan ışığı yayan bir şerit.

36
00:02:08,557 --> 00:02:12,350
Bu, siyah ışık partilerinde 
ve havaalanı güvenlik hatlarında

37
00:02:12,350 --> 00:02:14,747
kullanılan ışıkla aynıdır.

38
00:02:14,747 --> 00:02:18,096
Görünmez mürekkeple 
basılan polyester şerit

39
00:02:18,096 --> 00:02:20,275
yalnızca bir milimetre genişliğindedir

40
00:02:20,275 --> 00:02:24,546
ve banknotun değerine bağlı olarak
farklı konumlarda bulunur.

41
00:02:24,546 --> 00:02:26,865
Eğer dolarınızı gün ışığına tutarsanız

42
00:02:26,865 --> 00:02:30,816
bu şeritin üstünde paranın değerini
ve ABD kelimesini görebilirsiniz.

43
00:02:30,816 --> 00:02:34,474
Ama UV ışığı altında, 
bu şeritler gerçekten parlar.

44
00:02:34,474 --> 00:02:38,587
Özellikle UV ışık kaynakları 
tarafından yayılan

45
00:02:38,587 --> 00:02:43,592
belirli miktarda enerjiyi emerek
uyarılan moleküller içerirler.

46
00:02:43,592 --> 00:02:47,588
Uyarılmış bu moleküller 
temel hallerine dönerken

47
00:02:47,588 --> 00:02:49,918
enerjilerinin bir kısmını 
ısı olarak kaybederler

48
00:02:49,918 --> 00:02:52,868
ve gerisini ışık olarak yayarlar.

49
00:02:52,868 --> 00:02:55,879
Enerji dalga boyu ile ters orantılıdır.

50
00:02:55,879 --> 00:03:00,104
Bu, daha uzun dalga boylarının daha düşük
enerjiye sahip olduğu anlamına gelir.

51
00:03:00,104 --> 00:03:02,989
Yani, şerit tarafından verilen
düşük enerjili ışık

52
00:03:02,989 --> 00:03:06,584
görünür aralıkta kalan 
daha uzun dalga boyları anlamına gelir

53
00:03:06,584 --> 00:03:10,529
ve biz de önceden görünmez 
olan şeridi görebiliriz.

54
00:03:10,529 --> 00:03:13,584
Eğer elinizdeki banknotta
parlayan bir şerit göremiyorsanız

55
00:03:13,584 --> 00:03:15,888
elinizde sahte para vardır.

56
00:03:16,858 --> 00:03:20,165
Sahtecilik dehalarıyla 
uğraşmadığınız sürece

57
00:03:20,165 --> 00:03:23,541
basit görsel ipuçları aramak 
yeterli olacaktır.

58
00:03:23,541 --> 00:03:26,853
Portrenin gerçekçi göründüğünden
ve dümdüz olmadığından,

59
00:03:26,853 --> 00:03:30,317
mühürdeki testere dişlerinin 
kusursuz olduğundan,

60
00:03:30,317 --> 00:03:32,693
mürekkepli kenarların aralıksız olduğundan

61
00:03:32,693 --> 00:03:35,622
ve seri numarasının 
her bir rakamının arasında

62
00:03:35,622 --> 00:03:38,132
eşit boşluk olduğunundan emin olun.

63
00:03:38,132 --> 00:03:41,108
Bir dahaki sefer şüpheli
gözüken bir parayla karşılaşırsanız

64
00:03:41,108 --> 00:03:42,363
iyice bir bakın,

65
00:03:42,363 --> 00:03:44,224
iyot çözeltini çıkarın

66
00:03:44,224 --> 00:03:46,597
veya onu çılgın bir partiye götürün

67
00:03:46,597 --> 00:03:49,330
ve belki sahte parayı yakalayabilirsiniz.