WEBVTT

00:00:06.915 --> 00:00:08.824
İşte bir ikilem:

00:00:08.824 --> 00:00:11.970
Tek yumurta ikizleri aynı
DNA'dan meydana gelirler.

00:00:11.970 --> 00:00:14.843
Öyleyse önemli derecede genetik
geçişi olan özelliklerde bile

00:00:14.843 --> 00:00:17.816
nasıl bu kadar farklı olabiliyorlar?

00:00:17.816 --> 00:00:21.792
Örneğin, bir ikiz 55 yaşında kalp
hastalığına yakalabilirken

00:00:21.792 --> 00:00:24.827
neden diğeri mükemmel sağlıkla
maraton koşabiliyor?

00:00:24.827 --> 00:00:27.889
Doğa mı yoksa yetiştirme mi
tartışmasının bu konuyla ilgisi çok,

00:00:27.889 --> 00:00:33.131
ama daha derin bir cevap
epigenetik denen bir olguda bulunabilir.

00:00:33.131 --> 00:00:35.719
Epigenetik,
DNA'nın hücrelerde bulunan

00:00:35.719 --> 00:00:39.187
bir dizi daha küçük molekülle
etkileşimini inceler.

00:00:39.187 --> 00:00:43.161
Bu moleküller genleri etkinleştirebilir
ya da devre dışı bırakabilir.

00:00:43.161 --> 00:00:45.572
DNA'yı bir yemek tarifi kitabı
gibi düşünürseniz,

00:00:45.572 --> 00:00:50.487
bu moleküller çoğunlukla neyin ne zaman
pişirileceğini belirleyenlerdir.

00:00:50.487 --> 00:00:53.692
Bu moleküller bilinçli olarak
bir tercih yapmazlar.

00:00:53.692 --> 00:00:58.388
Daha ziyade, onların hücredeki varlığı
ve derişimi fark yaratır.

00:00:58.388 --> 00:01:00.099
Peki bu nasıl oluyor?


00:01:00.099 --> 00:01:05.645
DNA'daki genler okunup RNA'ya
kopyası çıkarılarak ifade edilir,

00:01:05.645 --> 00:01:10.579
RNA da ribozom denen yapılarda
proteinler hâline çevrilir.

00:01:10.579 --> 00:01:15.256
Hücrenin özelliklerini ve görevini
belirleyen de büyük oranda proteinlerdir.

00:01:15.256 --> 00:01:21.752
Epigenetik değişimler bu genlerin
kopyalanmasını destekler ya da engeller.

00:01:21.752 --> 00:01:24.411
Genoma bu müdahalelerin en yaygın şekli,

00:01:24.411 --> 00:01:27.252
DNA ya da DNA'nın çevresine
sarıldığı proteinlerin

00:01:27.252 --> 00:01:30.100
küçük kimyasal etiketlerle
işaretlenmesidir.

00:01:30.100 --> 00:01:33.665
Bir hücrenin genomuna bitişik tüm
kimyasal etiketler dizisine

00:01:33.665 --> 00:01:35.037
o hücrenin

00:01:35.037 --> 00:01:37.442
epigenomu denir.

00:01:37.442 --> 00:01:41.248
Bunlardan bazıları, örneğin 
bir metil grubu, gen ifadelenmesini,

00:01:41.248 --> 00:01:44.536
DNA'nın kopyalanma mekanizmasını
raydan çıkararak

00:01:44.536 --> 00:01:47.532
ya da DNA'nın daha sıkı
kıvrılmasını sağlayıp

00:01:47.532 --> 00:01:49.694
DNA'yı ulaşılmaz kılarak engeller.

00:01:49.694 --> 00:01:52.678
Gen hâlâ oradadır, ama sessizdir.

00:01:52.678 --> 00:01:55.729
Genin kopyalanmasını desteklemekse
temelde bunun zıttıdır.

00:01:55.729 --> 00:02:00.828
Bazı kimyasal etiketler DNA'yı çözerek
kopyalanmasını kolaylaştırır,

00:02:00.828 --> 00:02:04.507
böylece ilişkili proteinin üretimi artar.

00:02:04.507 --> 00:02:07.788
Epigenetik değişiklikler hücre bölünmesi
sonrası da devam edebilir.

00:02:07.788 --> 00:02:11.827
Bu da değişikliklerin bir canlıyı tüm
hayatı boyunca etkileyebilmesi demektir.

00:02:11.827 --> 00:02:13.634
Bu bazen iyi bir şeydir.

00:02:13.634 --> 00:02:16.377
Epigenetik değişiklikler normal
gelişimin bir parçasıdır.

00:02:16.377 --> 00:02:19.639
Bir embriyodaki hücreler tek bir
ana genomla başlarlar.

00:02:19.639 --> 00:02:22.486
Hücreler bölündükçe 
bazı genler aktive olur,

00:02:22.486 --> 00:02:24.423
bazılarıysa engellenir.

00:02:24.423 --> 00:02:27.187
Zamanla, bu epigenetik 
yeniden programlama aracılığıyla

00:02:27.187 --> 00:02:29.447
bazı hücreler kalp hücrelerine,

00:02:29.447 --> 00:02:31.629
bazıları karaciğer hücrelerine dönüşür.

00:02:31.629 --> 00:02:34.799
Vücudumuzdaki yaklaşık 200 hücre
tipinin her biri

00:02:34.799 --> 00:02:37.064
temelde aynı genoma sahiptir,

00:02:37.064 --> 00:02:39.866
ama kendi farklı epigenomu vardır.

00:02:39.866 --> 00:02:41.580
Epigenom ayrıca

00:02:41.580 --> 00:02:45.914
genler ve çevre arasında yaşam boyu
süren bir diyaloğa aracılık eder.

00:02:45.914 --> 00:02:48.938
Genleri açıp kapatan kimyasal etiketler

00:02:48.938 --> 00:02:51.038
bazı faktörlerden etkilenebilir.

00:02:51.038 --> 00:02:52.970
Diyet, kimyasala maruz kalma

00:02:52.970 --> 00:02:54.971
ya da ilaç tedavisi gibi.

00:02:54.971 --> 00:02:58.754
Sonuçta oluşan epigenetik değişiklikler
eninde sonunda hastalığa yol açabilir.

00:02:58.754 --> 00:03:04.324
Örneğin bu değişiklikler tümör-baskılayan
bir proteini yapan geni kapatıyorsa.

00:03:04.324 --> 00:03:07.096
Çevresel etkenlerle tetiklenmiş
epigenetik değişiklikler

00:03:07.096 --> 00:03:12.921
tek yumurta ikizlerinin bu kadar farklı
hayatlar yaşamalarının nedenlerindendir.

00:03:12.921 --> 00:03:16.382
İkizler yaşlandıkça, epigenomları
birbirinden farklılaşır,

00:03:16.382 --> 00:03:20.700
bu da onların yaşlanmasını ve
hastalığa yatkınlığını etkiler.

00:03:20.700 --> 00:03:24.628
Sosyal yaşantılar bile epigenetik
değişimlere yol açabilir.

00:03:24.628 --> 00:03:26.378
Ünlü bir deneyde,

00:03:26.378 --> 00:03:29.578
anne sıçanlar yavrularına yeterince
ilgi göstermediğinde,

00:03:29.578 --> 00:03:34.034
yavruların stresi yönetmeye 
yardımcı genleri metillenmiş

00:03:34.034 --> 00:03:36.067
ve kapatılmıştır.

00:03:36.067 --> 00:03:38.565
Bu etki sadece o nesille
sınırlı kalmayabilir.

00:03:38.565 --> 00:03:43.252
Çoğu epigenetik iz, yumurta ve
sperm hücreleri oluşurken silinir.

00:03:43.252 --> 00:03:47.783
Ama artık araştırmacılar bu izlerin
bazılarının geçerliliğini koruduğunu,

00:03:47.783 --> 00:03:51.751
bu epigenetik özelliklerin bir sonraki
nesle aktarıldığını düşünüyor.

00:03:51.751 --> 00:03:55.098
Annenizin ya da babanızın
çocukluktaki yaşantıları

00:03:55.098 --> 00:03:57.064
ya da yetişkin olarak tercihleri

00:03:57.064 --> 00:04:00.073
epigenomunuzu gerçekten de
şekillendirebilir.

00:04:00.073 --> 00:04:02.573
Ama epigenetik değişiklikler inatçı
olmalarına rağmen

00:04:02.573 --> 00:04:04.879
ille de kalıcı değillerdir.

00:04:04.879 --> 00:04:07.868
Dengeli bir hayat tarzıyla, yani
sağlıklı bir beslenme düzeni,

00:04:07.868 --> 00:04:08.912
egzersiz

00:04:08.912 --> 00:04:11.674
ve kirletici maddelere
maruz kalmaktan kaçınmayla

00:04:11.674 --> 00:04:14.630
uzun vadede sağlıklı bir
epigenom yaratılabilir.

00:04:14.630 --> 00:04:17.626
Bu konuyu araştırmak için
heyecan verici bir zamandayız.

00:04:17.626 --> 00:04:21.185
Bilim adamları epigenetiğin insan
gelişimi ve yaşlanması gibi bazı şeylerin

00:04:21.185 --> 00:04:24.435
mekanizmasını açıklayabileceğini
daha yeni yeni anlamaya başlıyorlar.

00:04:24.435 --> 00:04:26.469
Aynı zamanda kanserin kökeni,

00:04:26.469 --> 00:04:27.599
kalp hastalığı,

00:04:27.599 --> 00:04:28.750
akıl hastalıkları,

00:04:28.750 --> 00:04:29.721
bağımlılık


00:04:29.721 --> 00:04:31.502
ve daha pek çok durum gibi.

00:04:31.502 --> 00:04:35.632
Bu arada yeni genom düzenleme
teknikleri, hangi epigenetik değişimlerin

00:04:35.632 --> 00:04:40.574
hastalık ve sağlık için önemli olduğunu
anlamada işi kolaylaştırıyor.

00:04:40.574 --> 00:04:44.218
Epigenomumuzun bizi nasıl
etkilediğini anladığımızda,

00:04:44.218 --> 00:04:46.915
belki biz de onu etkilemeyi başarabiliriz.