1
00:00:06,915 --> 00:00:08,824
İşte bir ikilem:

2
00:00:08,824 --> 00:00:11,970
Tek yumurta ikizleri aynı
DNA'dan meydana gelirler.

3
00:00:11,970 --> 00:00:14,843
Öyleyse önemli derecede genetik
geçişi olan özelliklerde bile

4
00:00:14,843 --> 00:00:17,816
nasıl bu kadar farklı olabiliyorlar?

5
00:00:17,816 --> 00:00:21,792
Örneğin, bir ikiz 55 yaşında kalp
hastalığına yakalabilirken

6
00:00:21,792 --> 00:00:24,827
neden diğeri mükemmel sağlıkla
maraton koşabiliyor?

7
00:00:24,827 --> 00:00:27,889
Doğa mı yoksa yetiştirme mi
tartışmasının bu konuyla ilgisi çok,

8
00:00:27,889 --> 00:00:33,131
ama daha derin bir cevap
epigenetik denen bir olguda bulunabilir.

9
00:00:33,131 --> 00:00:35,719
Epigenetik,
DNA'nın hücrelerde bulunan

10
00:00:35,719 --> 00:00:39,187
bir dizi daha küçük molekülle
etkileşimini inceler.

11
00:00:39,187 --> 00:00:43,161
Bu moleküller genleri etkinleştirebilir
ya da devre dışı bırakabilir.

12
00:00:43,161 --> 00:00:45,572
DNA'yı bir yemek tarifi kitabı
gibi düşünürseniz,

13
00:00:45,572 --> 00:00:50,487
bu moleküller çoğunlukla neyin ne zaman
pişirileceğini belirleyenlerdir.

14
00:00:50,487 --> 00:00:53,692
Bu moleküller bilinçli olarak
bir tercih yapmazlar.

15
00:00:53,692 --> 00:00:58,388
Daha ziyade, onların hücredeki varlığı
ve derişimi fark yaratır.

16
00:00:58,388 --> 00:01:00,099
Peki bu nasıl oluyor?


17
00:01:00,099 --> 00:01:05,645
DNA'daki genler okunup RNA'ya
kopyası çıkarılarak ifade edilir,

18
00:01:05,645 --> 00:01:10,579
RNA da ribozom denen yapılarda
proteinler hâline çevrilir.

19
00:01:10,579 --> 00:01:15,256
Hücrenin özelliklerini ve görevini
belirleyen de büyük oranda proteinlerdir.

20
00:01:15,256 --> 00:01:21,752
Epigenetik değişimler bu genlerin
kopyalanmasını destekler ya da engeller.

21
00:01:21,752 --> 00:01:24,411
Genoma bu müdahalelerin en yaygın şekli,

22
00:01:24,411 --> 00:01:27,252
DNA ya da DNA'nın çevresine
sarıldığı proteinlerin

23
00:01:27,252 --> 00:01:30,100
küçük kimyasal etiketlerle
işaretlenmesidir.

24
00:01:30,100 --> 00:01:33,665
Bir hücrenin genomuna bitişik tüm
kimyasal etiketler dizisine

25
00:01:33,665 --> 00:01:35,037
o hücrenin

26
00:01:35,037 --> 00:01:37,442
epigenomu denir.

27
00:01:37,442 --> 00:01:41,248
Bunlardan bazıları, örneğin 
bir metil grubu, gen ifadelenmesini,

28
00:01:41,248 --> 00:01:44,536
DNA'nın kopyalanma mekanizmasını
raydan çıkararak

29
00:01:44,536 --> 00:01:47,532
ya da DNA'nın daha sıkı
kıvrılmasını sağlayıp

30
00:01:47,532 --> 00:01:49,694
DNA'yı ulaşılmaz kılarak engeller.

31
00:01:49,694 --> 00:01:52,678
Gen hâlâ oradadır, ama sessizdir.

32
00:01:52,678 --> 00:01:55,729
Genin kopyalanmasını desteklemekse
temelde bunun zıttıdır.

33
00:01:55,729 --> 00:02:00,828
Bazı kimyasal etiketler DNA'yı çözerek
kopyalanmasını kolaylaştırır,

34
00:02:00,828 --> 00:02:04,507
böylece ilişkili proteinin üretimi artar.

35
00:02:04,507 --> 00:02:07,788
Epigenetik değişiklikler hücre bölünmesi
sonrası da devam edebilir.

36
00:02:07,788 --> 00:02:11,827
Bu da değişikliklerin bir canlıyı tüm
hayatı boyunca etkileyebilmesi demektir.

37
00:02:11,827 --> 00:02:13,634
Bu bazen iyi bir şeydir.

38
00:02:13,634 --> 00:02:16,377
Epigenetik değişiklikler normal
gelişimin bir parçasıdır.

39
00:02:16,377 --> 00:02:19,639
Bir embriyodaki hücreler tek bir
ana genomla başlarlar.

40
00:02:19,639 --> 00:02:22,486
Hücreler bölündükçe 
bazı genler aktive olur,

41
00:02:22,486 --> 00:02:24,423
bazılarıysa engellenir.

42
00:02:24,423 --> 00:02:27,187
Zamanla, bu epigenetik 
yeniden programlama aracılığıyla

43
00:02:27,187 --> 00:02:29,447
bazı hücreler kalp hücrelerine,

44
00:02:29,447 --> 00:02:31,629
bazıları karaciğer hücrelerine dönüşür.

45
00:02:31,629 --> 00:02:34,799
Vücudumuzdaki yaklaşık 200 hücre
tipinin her biri

46
00:02:34,799 --> 00:02:37,064
temelde aynı genoma sahiptir,

47
00:02:37,064 --> 00:02:39,866
ama kendi farklı epigenomu vardır.

48
00:02:39,866 --> 00:02:41,580
Epigenom ayrıca

49
00:02:41,580 --> 00:02:45,914
genler ve çevre arasında yaşam boyu
süren bir diyaloğa aracılık eder.

50
00:02:45,914 --> 00:02:48,938
Genleri açıp kapatan kimyasal etiketler

51
00:02:48,938 --> 00:02:51,038
bazı faktörlerden etkilenebilir.

52
00:02:51,038 --> 00:02:52,970
Diyet, kimyasala maruz kalma

53
00:02:52,970 --> 00:02:54,971
ya da ilaç tedavisi gibi.

54
00:02:54,971 --> 00:02:58,754
Sonuçta oluşan epigenetik değişiklikler
eninde sonunda hastalığa yol açabilir.

55
00:02:58,754 --> 00:03:04,324
Örneğin bu değişiklikler tümör-baskılayan
bir proteini yapan geni kapatıyorsa.

56
00:03:04,324 --> 00:03:07,096
Çevresel etkenlerle tetiklenmiş
epigenetik değişiklikler

57
00:03:07,096 --> 00:03:12,921
tek yumurta ikizlerinin bu kadar farklı
hayatlar yaşamalarının nedenlerindendir.

58
00:03:12,921 --> 00:03:16,382
İkizler yaşlandıkça, epigenomları
birbirinden farklılaşır,

59
00:03:16,382 --> 00:03:20,700
bu da onların yaşlanmasını ve
hastalığa yatkınlığını etkiler.

60
00:03:20,700 --> 00:03:24,628
Sosyal yaşantılar bile epigenetik
değişimlere yol açabilir.

61
00:03:24,628 --> 00:03:26,378
Ünlü bir deneyde,

62
00:03:26,378 --> 00:03:29,578
anne sıçanlar yavrularına yeterince
ilgi göstermediğinde,

63
00:03:29,578 --> 00:03:34,034
yavruların stresi yönetmeye 
yardımcı genleri metillenmiş

64
00:03:34,034 --> 00:03:36,067
ve kapatılmıştır.

65
00:03:36,067 --> 00:03:38,565
Bu etki sadece o nesille
sınırlı kalmayabilir.

66
00:03:38,565 --> 00:03:43,252
Çoğu epigenetik iz, yumurta ve
sperm hücreleri oluşurken silinir.

67
00:03:43,252 --> 00:03:47,783
Ama artık araştırmacılar bu izlerin
bazılarının geçerliliğini koruduğunu,

68
00:03:47,783 --> 00:03:51,751
bu epigenetik özelliklerin bir sonraki
nesle aktarıldığını düşünüyor.

69
00:03:51,751 --> 00:03:55,098
Annenizin ya da babanızın
çocukluktaki yaşantıları

70
00:03:55,098 --> 00:03:57,064
ya da yetişkin olarak tercihleri

71
00:03:57,064 --> 00:04:00,073
epigenomunuzu gerçekten de
şekillendirebilir.

72
00:04:00,073 --> 00:04:02,573
Ama epigenetik değişiklikler inatçı
olmalarına rağmen

73
00:04:02,573 --> 00:04:04,879
ille de kalıcı değillerdir.

74
00:04:04,879 --> 00:04:07,868
Dengeli bir hayat tarzıyla, yani
sağlıklı bir beslenme düzeni,

75
00:04:07,868 --> 00:04:08,912
egzersiz

76
00:04:08,912 --> 00:04:11,674
ve kirletici maddelere
maruz kalmaktan kaçınmayla

77
00:04:11,674 --> 00:04:14,630
uzun vadede sağlıklı bir
epigenom yaratılabilir.

78
00:04:14,630 --> 00:04:17,626
Bu konuyu araştırmak için
heyecan verici bir zamandayız.

79
00:04:17,626 --> 00:04:21,185
Bilim adamları epigenetiğin insan
gelişimi ve yaşlanması gibi bazı şeylerin

80
00:04:21,185 --> 00:04:24,435
mekanizmasını açıklayabileceğini
daha yeni yeni anlamaya başlıyorlar.

81
00:04:24,435 --> 00:04:26,469
Aynı zamanda kanserin kökeni,

82
00:04:26,469 --> 00:04:27,599
kalp hastalığı,

83
00:04:27,599 --> 00:04:28,750
akıl hastalıkları,

84
00:04:28,750 --> 00:04:29,721
bağımlılık


85
00:04:29,721 --> 00:04:31,502
ve daha pek çok durum gibi.

86
00:04:31,502 --> 00:04:35,632
Bu arada yeni genom düzenleme
teknikleri, hangi epigenetik değişimlerin

87
00:04:35,632 --> 00:04:40,574
hastalık ve sağlık için önemli olduğunu
anlamada işi kolaylaştırıyor.

88
00:04:40,574 --> 00:04:44,218
Epigenomumuzun bizi nasıl
etkilediğini anladığımızda,

89
00:04:44,218 --> 00:04:46,915
belki biz de onu etkilemeyi başarabiliriz.