0:00:06.915,0:00:08.824 İşte bir ikilem: 0:00:08.824,0:00:11.970 Tek yumurta ikizleri aynı[br]DNA'dan meydana gelirler. 0:00:11.970,0:00:14.843 Öyleyse önemli derecede genetik[br]geçişi olan özelliklerde bile 0:00:14.843,0:00:17.816 nasıl bu kadar farklı olabiliyorlar? 0:00:17.816,0:00:21.792 Örneğin, bir ikiz 55 yaşında kalp[br]hastalığına yakalabilirken 0:00:21.792,0:00:24.827 neden diğeri mükemmel sağlıkla[br]maraton koşabiliyor? 0:00:24.827,0:00:27.889 Doğa mı yoksa yetiştirme mi[br]tartışmasının bu konuyla ilgisi çok, 0:00:27.889,0:00:33.131 ama daha derin bir cevap[br]epigenetik denen bir olguda bulunabilir. 0:00:33.131,0:00:35.719 Epigenetik,[br]DNA'nın hücrelerde bulunan 0:00:35.719,0:00:39.187 bir dizi daha küçük molekülle[br]etkileşimini inceler. 0:00:39.187,0:00:43.161 Bu moleküller genleri etkinleştirebilir[br]ya da devre dışı bırakabilir. 0:00:43.161,0:00:45.572 DNA'yı bir yemek tarifi kitabı[br]gibi düşünürseniz, 0:00:45.572,0:00:50.487 bu moleküller çoğunlukla neyin ne zaman[br]pişirileceğini belirleyenlerdir. 0:00:50.487,0:00:53.692 Bu moleküller bilinçli olarak[br]bir tercih yapmazlar. 0:00:53.692,0:00:58.388 Daha ziyade, onların hücredeki varlığı[br]ve derişimi fark yaratır. 0:00:58.388,0:01:00.099 Peki bu nasıl oluyor?[br] 0:01:00.099,0:01:05.645 DNA'daki genler okunup RNA'ya[br]kopyası çıkarılarak ifade edilir, 0:01:05.645,0:01:10.579 RNA da ribozom denen yapılarda[br]proteinler hâline çevrilir. 0:01:10.579,0:01:15.256 Hücrenin özelliklerini ve görevini[br]belirleyen de büyük oranda proteinlerdir. 0:01:15.256,0:01:21.752 Epigenetik değişimler bu genlerin[br]kopyalanmasını destekler ya da engeller. 0:01:21.752,0:01:24.411 Genoma bu müdahalelerin en yaygın şekli, 0:01:24.411,0:01:27.252 DNA ya da DNA'nın çevresine[br]sarıldığı proteinlerin 0:01:27.252,0:01:30.100 küçük kimyasal etiketlerle[br]işaretlenmesidir. 0:01:30.100,0:01:33.665 Bir hücrenin genomuna bitişik tüm[br]kimyasal etiketler dizisine 0:01:33.665,0:01:35.037 o hücrenin 0:01:35.037,0:01:37.442 epigenomu denir. 0:01:37.442,0:01:41.248 Bunlardan bazıları, örneğin [br]bir metil grubu, gen ifadelenmesini, 0:01:41.248,0:01:44.536 DNA'nın kopyalanma mekanizmasını[br]raydan çıkararak 0:01:44.536,0:01:47.532 ya da DNA'nın daha sıkı[br]kıvrılmasını sağlayıp 0:01:47.532,0:01:49.694 DNA'yı ulaşılmaz kılarak engeller. 0:01:49.694,0:01:52.678 Gen hâlâ oradadır, ama sessizdir. 0:01:52.678,0:01:55.729 Genin kopyalanmasını desteklemekse[br]temelde bunun zıttıdır. 0:01:55.729,0:02:00.828 Bazı kimyasal etiketler DNA'yı çözerek[br]kopyalanmasını kolaylaştırır, 0:02:00.828,0:02:04.507 böylece ilişkili proteinin üretimi artar. 0:02:04.507,0:02:07.788 Epigenetik değişiklikler hücre bölünmesi[br]sonrası da devam edebilir. 0:02:07.788,0:02:11.827 Bu da değişikliklerin bir canlıyı tüm[br]hayatı boyunca etkileyebilmesi demektir. 0:02:11.827,0:02:13.634 Bu bazen iyi bir şeydir. 0:02:13.634,0:02:16.377 Epigenetik değişiklikler normal[br]gelişimin bir parçasıdır. 0:02:16.377,0:02:19.639 Bir embriyodaki hücreler tek bir[br]ana genomla başlarlar. 0:02:19.639,0:02:22.486 Hücreler bölündükçe [br]bazı genler aktive olur, 0:02:22.486,0:02:24.423 bazılarıysa engellenir. 0:02:24.423,0:02:27.187 Zamanla, bu epigenetik [br]yeniden programlama aracılığıyla 0:02:27.187,0:02:29.447 bazı hücreler kalp hücrelerine, 0:02:29.447,0:02:31.629 bazıları karaciğer hücrelerine dönüşür. 0:02:31.629,0:02:34.799 Vücudumuzdaki yaklaşık 200 hücre[br]tipinin her biri 0:02:34.799,0:02:37.064 temelde aynı genoma sahiptir, 0:02:37.064,0:02:39.866 ama kendi farklı epigenomu vardır. 0:02:39.866,0:02:41.580 Epigenom ayrıca 0:02:41.580,0:02:45.914 genler ve çevre arasında yaşam boyu[br]süren bir diyaloğa aracılık eder. 0:02:45.914,0:02:48.938 Genleri açıp kapatan kimyasal etiketler 0:02:48.938,0:02:51.038 bazı faktörlerden etkilenebilir. 0:02:51.038,0:02:52.970 Diyet, kimyasala maruz kalma 0:02:52.970,0:02:54.971 ya da ilaç tedavisi gibi. 0:02:54.971,0:02:58.754 Sonuçta oluşan epigenetik değişiklikler[br]eninde sonunda hastalığa yol açabilir. 0:02:58.754,0:03:04.324 Örneğin bu değişiklikler tümör-baskılayan[br]bir proteini yapan geni kapatıyorsa. 0:03:04.324,0:03:07.096 Çevresel etkenlerle tetiklenmiş[br]epigenetik değişiklikler 0:03:07.096,0:03:12.921 tek yumurta ikizlerinin bu kadar farklı[br]hayatlar yaşamalarının nedenlerindendir. 0:03:12.921,0:03:16.382 İkizler yaşlandıkça, epigenomları[br]birbirinden farklılaşır, 0:03:16.382,0:03:20.700 bu da onların yaşlanmasını ve[br]hastalığa yatkınlığını etkiler. 0:03:20.700,0:03:24.628 Sosyal yaşantılar bile epigenetik[br]değişimlere yol açabilir. 0:03:24.628,0:03:26.378 Ünlü bir deneyde, 0:03:26.378,0:03:29.578 anne sıçanlar yavrularına yeterince[br]ilgi göstermediğinde, 0:03:29.578,0:03:34.034 yavruların stresi yönetmeye [br]yardımcı genleri metillenmiş 0:03:34.034,0:03:36.067 ve kapatılmıştır. 0:03:36.067,0:03:38.565 Bu etki sadece o nesille[br]sınırlı kalmayabilir. 0:03:38.565,0:03:43.252 Çoğu epigenetik iz, yumurta ve[br]sperm hücreleri oluşurken silinir. 0:03:43.252,0:03:47.783 Ama artık araştırmacılar bu izlerin[br]bazılarının geçerliliğini koruduğunu, 0:03:47.783,0:03:51.751 bu epigenetik özelliklerin bir sonraki[br]nesle aktarıldığını düşünüyor. 0:03:51.751,0:03:55.098 Annenizin ya da babanızın[br]çocukluktaki yaşantıları 0:03:55.098,0:03:57.064 ya da yetişkin olarak tercihleri 0:03:57.064,0:04:00.073 epigenomunuzu gerçekten de[br]şekillendirebilir. 0:04:00.073,0:04:02.573 Ama epigenetik değişiklikler inatçı[br]olmalarına rağmen 0:04:02.573,0:04:04.879 ille de kalıcı değillerdir. 0:04:04.879,0:04:07.868 Dengeli bir hayat tarzıyla, yani[br]sağlıklı bir beslenme düzeni, 0:04:07.868,0:04:08.912 egzersiz 0:04:08.912,0:04:11.674 ve kirletici maddelere[br]maruz kalmaktan kaçınmayla 0:04:11.674,0:04:14.630 uzun vadede sağlıklı bir[br]epigenom yaratılabilir. 0:04:14.630,0:04:17.626 Bu konuyu araştırmak için[br]heyecan verici bir zamandayız. 0:04:17.626,0:04:21.185 Bilim adamları epigenetiğin insan[br]gelişimi ve yaşlanması gibi bazı şeylerin 0:04:21.185,0:04:24.435 mekanizmasını açıklayabileceğini[br]daha yeni yeni anlamaya başlıyorlar. 0:04:24.435,0:04:26.469 Aynı zamanda kanserin kökeni, 0:04:26.469,0:04:27.599 kalp hastalığı, 0:04:27.599,0:04:28.750 akıl hastalıkları, 0:04:28.750,0:04:29.721 bağımlılık[br] 0:04:29.721,0:04:31.502 ve daha pek çok durum gibi. 0:04:31.502,0:04:35.632 Bu arada yeni genom düzenleme[br]teknikleri, hangi epigenetik değişimlerin 0:04:35.632,0:04:40.574 hastalık ve sağlık için önemli olduğunu[br]anlamada işi kolaylaştırıyor. 0:04:40.574,0:04:44.218 Epigenomumuzun bizi nasıl[br]etkilediğini anladığımızda, 0:04:44.218,0:04:46.915 belki biz de onu etkilemeyi başarabiliriz.