WEBVTT

00:00:06.915 --> 00:00:08.824
Oto łamigłówka.

00:00:08.824 --> 00:00:11.970
Bliźnięta jednojajowe mają takie same DNA,

00:00:11.970 --> 00:00:14.323
więc dlaczego różnią się od siebie,

00:00:14.323 --> 00:00:17.816
nawet cechami mającymi
znaczącą komponentę genetyczną?

00:00:17.816 --> 00:00:21.792
Na przykład dlaczego jedna z bliźniaczek
ma chorobę serca w wieku 55 lat,

00:00:21.792 --> 00:00:25.177
a jej siostra biega w maratonach
w doskonałej kondycji?

00:00:25.177 --> 00:00:28.049
Wiele wspólnego ma z tym
spór między genetyką a środowiskiem,

00:00:28.049 --> 00:00:33.131
ale głębsza odpowiedź dotyczy epigenetyki.

00:00:33.131 --> 00:00:35.719
To badanie interakcji DNA

00:00:35.719 --> 00:00:39.187
z wieloma mniejszymi cząsteczkami
występującymi w komórkach,

00:00:39.187 --> 00:00:43.291
które aktywują lub dezaktywują geny.

00:00:43.291 --> 00:00:45.572
Jeśli porówna się DNA
do książki kucharskiej,

00:00:45.572 --> 00:00:49.697
to te cząsteczki w dużej mierze decydują,
co i kiedy zostanie ugotowane.

00:00:49.697 --> 00:00:53.692
Nie podejmują świadomych decyzji.

00:00:53.692 --> 00:00:58.388
Ważniejsza jest ich obecność
i stężenie w komórce.

00:00:58.388 --> 00:01:00.099
Jak to działa?

00:01:00.099 --> 00:01:05.645
Ekspresja genów w DNA polega
na ich odczytaniu i transkrypcji na RNA,

00:01:05.645 --> 00:01:10.579
które jest przełożone na język białek
przy pomocy rybosomów.

00:01:10.579 --> 00:01:15.256
Białka w dużej mierze decydują
o cechach i funkcji komórki.

00:01:15.256 --> 00:01:21.752
Zmiany epigenetyczne zwiększają
lub utrudniają transkrypcję genów.

00:01:21.752 --> 00:01:25.001
Najczęstszym mechanizmen,
który modyfikuje transkrypcję genów w DNA

00:01:25.001 --> 00:01:27.252
lub białka, wokół którego jest owinięte,

00:01:27.252 --> 00:01:30.100
są jego chemiczne znakowania.

00:01:30.100 --> 00:01:33.665
Zestaw chemicznych znakowań
przyczepionych do genomu

00:01:33.665 --> 00:01:35.037
danej komórki

00:01:35.037 --> 00:01:37.442
nazywa się epigenomem.

00:01:37.442 --> 00:01:39.758
Niektóre z nich,
jak na przykład grupa metylowa,

00:01:39.758 --> 00:01:41.508
hamują ekspresję genów

00:01:41.508 --> 00:01:44.316
poprzez rozregulowanie
maszynerii służącej transkrypcji

00:01:44.316 --> 00:01:48.002
lub mocniejsze zwinięcie DNA,

00:01:48.002 --> 00:01:49.694
co uniemożliwia dostęp do niego.

00:01:49.694 --> 00:01:52.788
Gen jest obecny, ale wyciszony.

00:01:52.788 --> 00:01:55.729
Zwiększenie transkrypcji jest
procesem odwrotnym.

00:01:55.729 --> 00:02:00.828
Niektóre oznakowania chemiczne
rozplątują DNA, ułatwiając transkrypcję,

00:02:00.828 --> 00:02:04.507
co zwiększa produkcję
powiązanych z nim białek.

00:02:04.507 --> 00:02:07.788
Zmiany epigenetyczne potrafią przetrwać
podział komórkowy,

00:02:07.788 --> 00:02:11.827
czyli wpływają na organizm
przez całe życie.

00:02:11.827 --> 00:02:13.634
Czasami jest to korzystne.

00:02:13.634 --> 00:02:16.377
Zmiany epigenetyczne są częścią rozwoju.

00:02:16.377 --> 00:02:19.639
Komórki zarodka zaczynają
od jednego wzorcowego genomu.

00:02:19.639 --> 00:02:22.486
W trakcie podziału niektóre geny
zostają uaktywnione,

00:02:22.486 --> 00:02:24.423
a inne zahamowane.

00:02:24.423 --> 00:02:27.187
Po pewnym czasie,
poprzez reprogramowanie epigenetyczne,

00:02:27.187 --> 00:02:29.617
niektóre komórki przekształcają się
w komórki serca,

00:02:29.617 --> 00:02:31.629
inne w komórki wątroby.

00:02:31.629 --> 00:02:34.799
Każda z około 200 rodzajów komórek ciała

00:02:34.799 --> 00:02:37.064
ma zasadniczo ten sam genom,

00:02:37.064 --> 00:02:39.866
ale różny epigenom.

00:02:39.866 --> 00:02:43.170
Epigenom również pośredniczy 
w trwającym przez całe życie dialogu

00:02:43.170 --> 00:02:45.914
między genami a środowiskiem.

00:02:45.914 --> 00:02:48.938
Na chemiczne znakowania,
które włączają i wyłączają geny,

00:02:48.938 --> 00:02:51.598
wpływają takie czynniki jak: dieta,

00:02:51.598 --> 00:02:53.270
narażenie na substancje chemiczne,

00:02:53.270 --> 00:02:54.971
lekarstwa.

00:02:54.971 --> 00:02:58.754
Wynikające z tego epigenetyczne zmiany
mogą doprowadzić do choroby.

00:02:58.754 --> 00:03:04.324
Na przykład jeśli wyłączą gen,
który tworzy białko supresorowe.

00:03:04.324 --> 00:03:07.846
Zmiany epigenetyczne wywołane
wpływem środowiska są częściowym powodem,

00:03:07.846 --> 00:03:13.101
dlaczego życie bliźniąt jednojajowych
przebiega zupełnie inaczej.


00:03:13.101 --> 00:03:16.382
Kiedy bliźnięta rosną,
ich epigenomy się różnicują,

00:03:16.382 --> 00:03:20.820
wpływając na proces starzenia się
i podatność na choroby.

00:03:20.820 --> 00:03:24.628
Nawet doświadczenia społeczne
mogą wywołać zmiany epigenetyczne.

00:03:24.628 --> 00:03:26.378
W znanym eksperymencie,

00:03:26.378 --> 00:03:29.578
w którym szczurze mamy
nie opiekowały się dobrze potomstwem,

00:03:29.578 --> 00:03:34.034
geny ich dzieci, które pomagają
w walce ze stresem, uległy metylacji,

00:03:34.034 --> 00:03:36.067
czyli zostały wyłączone.

00:03:36.067 --> 00:03:38.565
Może nie skończyło się
na jednym pokoleniu.

00:03:38.565 --> 00:03:43.252
Większość zmian epigenetycznych znika,
gdy powstają komórki jajowe i plemniki.

00:03:43.252 --> 00:03:47.783
Chociaż obecnie naukowcy uważają,
że niektóre ślady nie znikają,

00:03:47.783 --> 00:03:51.751
a epigenetyczne cechy
dziedziczy kolejne pokolenie.

00:03:51.751 --> 00:03:55.098
Doświadczenia mamy czy taty z dzieciństwa

00:03:55.098 --> 00:03:57.064
lub ich decyzje podjęte w wieku dorosłym,

00:03:57.064 --> 00:04:00.073
mogły wpłynąć na twój epigenom.

00:04:00.073 --> 00:04:02.573
Choć zmiany epigenetyczne 
są trudno zbywalne,

00:04:02.573 --> 00:04:04.879
to niekoniecznie są stałe.

00:04:04.879 --> 00:04:07.638
Zrównoważony tryb życia
w postaci zdrowej diety,

00:04:07.638 --> 00:04:08.782
ćwiczeń

00:04:08.782 --> 00:04:10.914
i unikania zanieczyszczeń

00:04:10.914 --> 00:04:14.630
może na dłuższą metę przyczynić się
do zdrowego epigenomu.

00:04:14.630 --> 00:04:17.696
To fascynujący moment do badań.

00:04:17.696 --> 00:04:19.785
Naukowcy dopiero zaczynają rozumieć,

00:04:19.785 --> 00:04:24.632
jak epigenetyka mogłaby wyjaśnić
mechanizmy rozwoju i starzenia się,

00:04:24.632 --> 00:04:26.469
jak również przyczyny raka,

00:04:26.469 --> 00:04:27.599
chorobę serca,

00:04:27.599 --> 00:04:28.750
choroby psychiczne,

00:04:28.750 --> 00:04:29.721
uzależnienia

00:04:29.721 --> 00:04:31.502
i wiele innych dolegliwości.

00:04:31.502 --> 00:04:35.632
W międzyczasie nowe techniki edycji genomu
pomagają zidentyfikować,

00:04:35.632 --> 00:04:40.574
jakie epigenetyczne zmiany 
odgrywają rolę w zdrowiu i chorobie.

00:04:40.574 --> 00:04:44.218
Kiedy zrozumiemy,
jak wpływa na nas epigenom,

00:04:44.218 --> 00:04:46.915
wtedy będziemy sami na niego wpływać.