0:00:07.369,0:00:09.722
W biblijnej opowieści o wieży Babel

0:00:09.722,0:00:12.566
cała ludzkość mówiła jednym językiem

0:00:12.566,0:00:14.818
dopóki nagle nie rozdzieliła się[br]na wiele grup,

0:00:14.818,0:00:16.973
które nie rozumiały się wzajemnie.

0:00:16.973,0:00:20.526
Nie wiemy, czy kiedykolwiek istniał[br]taki źródłowy język,

0:00:20.526,0:00:23.792
ale wiemy, że tysiące [br]współczesnych języków

0:00:23.792,0:00:27.021
wzięło się z dużo mniejszej liczby.

0:00:27.021,0:00:29.245
Jak wylądowaliśmy z tyloma językami?

0:00:29.245,0:00:31.607
W początkowej fazie ludzkich migracji

0:00:31.607,0:00:33.652
świat był znacznie mniej zaludniony.

0:00:33.652,0:00:36.621
Grupy ludzi dzielących język i kulturę

0:00:36.621,0:00:38.726
często rozdzielały się [br]na mniejsze plemiona,

0:00:38.726,0:00:42.166
w poszukiwaniu zwierzyny łownej [br]i żyznej ziemi.

0:00:42.166,0:00:44.600
Kiedy tak migrowali [br]i osiedlali w nowych miejscach,

0:00:44.600,0:00:46.611
odizolowani od innych,

0:00:46.611,0:00:48.652
rozwijali się w odmienny sposób.

0:00:48.652,0:00:50.475
Stulecia życia w odmiennych warunkach,

0:00:50.475,0:00:51.569
inna żywność

0:00:51.569,0:00:53.482
oraz inni sąsiedzi,

0:00:53.482,0:00:56.886
zamieniły zbliżone dialekty [br]ze zróżnicowaną wymową i słownictwem

0:00:56.886,0:00:59.197
w radykalnie różne języki,

0:00:59.197,0:01:02.912
które dalej się rozdzielały[br]wraz z rosnącą populacją.

0:01:02.912,0:01:06.597
Jak genealodzy, współcześni językoznawcy[br]próbują opisać ten proces

0:01:06.597,0:01:09.705
wywodząc historię różnych języków

0:01:09.705,0:01:12.651
od wspólnego przodka albo protojęzyka.

0:01:12.651,0:01:16.865
Powiązana ze sobą grupa języków,[br]zwana rodziną językową,

0:01:16.865,0:01:20.271
może obejmować wiele gałęzi i podrodzin.

0:01:20.271,0:01:24.416
Jak ustalić, czy języki są spokrewnione?

0:01:24.416,0:01:26.570
Podobnie brzmiące słowa [br]niewiele nam mówią.

0:01:26.570,0:01:30.361
Fałszywe wyrazy pokrewne [br]lub zapożyczone słowa

0:01:30.444,0:01:32.382
nie muszą pochodzić ze wspólnego źródła.

0:01:32.382,0:01:34.756
Gramatyka i składnia są lepszą wskazówką.

0:01:34.756,0:01:36.463
Tak samo podstawowe słownictwo,

0:01:36.463,0:01:39.146
takie jak zaimki, liczby [br]czy pokrewieństwo,

0:01:39.146,0:01:41.504
przypuszczalnie nie są zapożyczone.

0:01:41.504,0:01:43.790
Przez systematyczne [br]porównywanie takich cech,

0:01:43.790,0:01:46.346
szukanie regularności w dźwiękach mowy

0:01:46.346,0:01:48.556
oraz podobieństw między językami,

0:01:48.556,0:01:50.501
lingwiści mogą określić pokrewieństwo,

0:01:50.501,0:01:52.718
odnaleźć poszczególne kroki w ewolucji,

0:01:52.718,0:01:56.723
a nawet odtworzyć języki[br]bez świadectwa pisanego.

0:01:56.723,0:02:00.744
Lingwiści mogą odsłonić[br]inne ważne historyczne wskazówki,

0:02:00.744,0:02:04.683
takie jak pochodzenie geograficzne[br]i styl życia ludów starożytnych

0:02:04.683,0:02:06.542
na bazie słów rodzimych

0:02:06.542,0:02:08.761
i zapożyczonych.

0:02:08.761,0:02:10.724
Lingwiści napotykają dwa główne problemy

0:02:10.724,0:02:13.049
konstruując językowe drzewa genealogiczne.

0:02:13.049,0:02:16.044
Pierwszy to brak jasnego zakończenia

0:02:16.044,0:02:17.505
dolnych gałęzi,

0:02:17.505,0:02:22.755
Kktóre dialekty uznać [br]za osobne języki i odwrotnie.

0:02:22.755,0:02:25.248
Chiński jest sklasyfikowany [br]jako jeden język,

0:02:25.248,0:02:29.052
ale jego dialekty różnią się tak dalece,[br]że są wzajemnie niezrozumiałe,

0:02:29.052,0:02:31.297
natomiast mówiący [br]hiszpańskim i portugalskim

0:02:31.297,0:02:32.885
mogą się wzajemnie zrozumieć.

0:02:32.885,0:02:35.626
Języki, którymi posługują się ludzie,

0:02:35.626,0:02:38.041
nie mają wyraźnie oddzielonych kategorii,

0:02:38.041,0:02:40.111
ale zmieniają się stopniowo,

0:02:40.111,0:02:42.621
przekraczając granice i kategorie.

0:02:42.621,0:02:44.900
Często różnice między[br]językami i dialektami

0:02:44.900,0:02:48.011
są kwestią zmiennych [br]uwarunkowań politycznych,

0:02:48.011,0:02:50.637
a nie cech językowych.

0:02:50.637,0:02:52.877
Stąd odpowiedź na pytanie:[br]"Ile jest języków?"

0:02:52.877,0:02:56.026
może wynosić od 3000 do 8000,

0:02:56.026,0:02:58.080
w zależności od tego, kto liczy.

0:02:58.080,0:03:00.784
Poza tym im dalej wstecz,

0:03:00.784,0:03:02.337
czyli bliżej wierzchołka drzewa,

0:03:02.337,0:03:04.390
tym mniej materiału dowodowego.

0:03:05.445,0:03:07.499
Obecny podział na główne rodziny językowe

0:03:07.499,0:03:10.675
to granica możliwości [br]ustalenia związków językowych

0:03:10.675,0:03:12.615
z uzasadnioną pewnością,

0:03:12.615,0:03:14.634
w tym sensie, że języki z różnych rodzin

0:03:14.634,0:03:17.359
przypuszczalnie nie są spokrewnione[br]na żadnym poziomie.

0:03:17.359,0:03:18.819
Ale to może się zmienić.

0:03:18.819,0:03:21.593
Wiele teorii dotyczących [br]związków na wyższym poziomie

0:03:21.593,0:03:23.706
lub super rodzin to przypuszczenia,

0:03:23.706,0:03:25.436
niektóre ogólnie przyjęte,

0:03:25.436,0:03:27.015
a inne dopiero brane pod uwagę.

0:03:27.015,0:03:29.992
Dotyczy to zwłaszcza języków [br]z małą liczbą użytkowników,

0:03:29.992,0:03:32.432
które nie są dokładnie zbadane.

0:03:32.432,0:03:35.293
Może nigdy nie ustalimy, [br]jak powstały języki

0:03:35.293,0:03:38.808
i czy wszystkie faktycznie[br]miały wspólnego przodka,

0:03:38.808,0:03:41.426
a potem rozproszył je chaos migracji.

0:03:41.426,0:03:44.158
Następnym razem słysząc [br]język obcy, przysłuchaj się.

0:03:44.158,0:03:46.571
Być może nie jest tak obcy, jak myślisz.