1
00:00:07,369 --> 00:00:09,722
لە چیرۆکی تاوەری بابل کە لە
ئینجیلدا باس کراوە

2
00:00:09,722 --> 00:00:12,566
هەموو مرۆڤایەتی ڕۆژێک بووە بە
یەک زمان قسەیان کردووە

3
00:00:12,566 --> 00:00:14,818
هەتا لە ناکاو جیابوونەوە بۆ
چەندەها کۆمەڵە

4
00:00:14,818 --> 00:00:16,973
کە نەیان دەتوانی لە یەک تێ بگەن.

5
00:00:16,973 --> 00:00:20,526
ئێمە دڵنیا نیین ئەگەر ئەم زمانە هاوبەشە
لە ڕاستیدا بوونی هەبوبێت،

6
00:00:20,526 --> 00:00:23,792
بەڵام دەزانین ئەمڕۆ هەزاران زمان
بوونیان هەیە

7
00:00:23,792 --> 00:00:27,021
کە ڕەگ و ڕیشەیان دەگەڕێتەوە بۆ
چەند زمانێكی کەم.

8
00:00:27,021 --> 00:00:29,245
کەواتە چۆن ئەم هەموو زمانە هاتنە بوون؟

9
00:00:29,245 --> 00:00:31,607
لە ڕۆژانی سەرەتای کۆچی مرۆڤایەتیدا،

10
00:00:31,607 --> 00:00:33,652
ژمارەی دانیشتوانی زەوی زۆر کەم بوو.

11
00:00:33,652 --> 00:00:36,621
ئەو کۆمەڵانەی هاوزمان و هاوکلتور بوون

12
00:00:36,621 --> 00:00:38,726
زۆر کات دابەش دەبوون بۆ هۆزی جیاواز،

13
00:00:38,726 --> 00:00:42,166
ڕیگەی جودایان دەگرتە بەر و دەگەڕان بە شوێن
نێچیر و زەوی بە پیتدا.

14
00:00:42,166 --> 00:00:44,600
کە کۆچیان کرد و لە شوێنی نوێ جێگیر بوون،

15
00:00:44,600 --> 00:00:46,611
لە یەکتر دابڕان

16
00:00:46,611 --> 00:00:48,652
و گەشەیان کرد بە ڕێگەی جیاواز.

17
00:00:48,652 --> 00:00:50,475
چەندین سەدە ژیان
لە دۆخی جیاوازدا،

18
00:00:50,475 --> 00:00:51,719
خواردنی جیاوازیان دەخوارد،

19
00:00:51,719 --> 00:00:53,632
و بەرکەوتنیان دەبوو لەگەڵ دراوسێی جیاواز

20
00:00:53,632 --> 00:00:56,886
بووە هۆی ئەو دایەلێکتانەی کە
تەنها لە وشە و خوێندنەوە جیاواز بوو

21
00:00:56,886 --> 00:00:59,197
ببنە دوو زمانی تەواو جیاواز،

22
00:00:59,197 --> 00:01:02,912
ئەم دابەشبونە بەردەوام بوو لەگەل زیادبوونی
دانیشتوان و بڵاوبونەوەیان.

23
00:01:02,912 --> 00:01:06,597
وەک بۆماوەزانەکان، زمانناسە نوێیەکان هەوڵ
دەدەن ئەم پڕۆسەیە وا نەخشە بکەن

24
00:01:06,597 --> 00:01:09,705
بە گەڕاندنەوەی دوو زمانی جیا
هەتا ئەوەندەی دەتوانن

25
00:01:09,705 --> 00:01:12,651
بۆ زمانی باوانی هاوبەشیان،
یان کۆنترین زمانیان.

26
00:01:12,651 --> 00:01:16,865
کۆمەڵەیەک لە هەموو زمانەکان کە بەم جۆرە بە
یەک دەگەنەوە پێیان دەوترێت خێزانێکی زمان،

27
00:01:16,865 --> 00:01:20,271
کە دەکرێت پێکهاتبێت لە چەندین
خێزانی بچوکتری ناسەرەکی.

28
00:01:20,271 --> 00:01:24,416
کەواتە پێش هەموو شتێک چۆن بڕیار دەدەین
کە دوو زمان پەیوەندیان بە یەکەوە هەیە؟

29
00:01:24,416 --> 00:01:26,570
وشەی نزیک لە یەک زۆر یارمەتیدەر نییە.

30
00:01:26,570 --> 00:01:29,862
دەکرێت نەژادێکی هەڵەی هەبێت
یان وشەی خوازراو بن

31
00:01:29,862 --> 00:01:32,382
نەک هەمان سەرچاوەیان هەبێت.

32
00:01:32,382 --> 00:01:34,756
ڕێزمان و سینتاکس زیاتر دەکرێت
پشتیان پێ ببەسترێت،

33
00:01:34,756 --> 00:01:36,463
لەگەڵ وشە سەرەتاییەکان،

34
00:01:36,463 --> 00:01:39,146
وەک جێناوەکان، ژمارەکان و
چەمکەکانی خزمایەتی،

35
00:01:39,146 --> 00:01:41,504
کە کەمتر گومانی خوازراو بوونیان لێ دەکرێت.

36
00:01:41,504 --> 00:01:43,790
بە بەراورد کردنی ئەم تایبەتمەندیانە

37
00:01:43,790 --> 00:01:46,346
و گەڕان بۆ گۆڕانە دەنگییەکان و

38
00:01:46,346 --> 00:01:48,556
لێکچوونی نێوان دوو زمانەکە،

39
00:01:48,556 --> 00:01:50,931
زمانناسەکان دەتوانن پەیوەندی
نێوانیان دیاری بکەن،

40
00:01:50,931 --> 00:01:52,718
و هەنگاوەکانی پەرەسەندنیان بدۆزنەوە

41
00:01:52,718 --> 00:01:56,723
و تەنانەت زمانە کۆنەکان دروست بکەنەوە بێ
ئەوەی هیچ بەڵگەیەکی نوسراوی زمانەکە هەبێت،

42
00:01:56,723 --> 00:02:00,744
زمانناسەکان دەتوانن ڕاستی تری
مێژوویی ئاشکرا بکەن،

43
00:02:00,744 --> 00:02:04,683
وەک ئەو جوگرافیایەی تیای ژیاون یان
شێوازی ژیانی خەڵکی کۆن

44
00:02:04,683 --> 00:02:06,542
لەسەر بنەمای ئەوەی کام وشانەیان ڕەسەنن،

45
00:02:06,542 --> 00:02:08,761
و کام وشانەیان خوازراون.

46
00:02:08,761 --> 00:02:10,724
ئەمە دوو کێشەی سەرەکی زمانناسەکانە

47
00:02:10,724 --> 00:02:13,049
لە کاتی درووست کردنی
درەختی ئەم زمانانە.

48
00:02:13,049 --> 00:02:15,642
یەکەم هیچ ڕێگەیەک نییە بۆ بڕیار دان

49
00:02:15,642 --> 00:02:17,935
کە دەبێت لقەکانی ئەم زمانە لەکوێدا
کۆتایی پێ بێت،

50
00:02:17,935 --> 00:02:22,755
و کام لەم دایەلێکتانە بە زمانی
جیاواز ئەژمار بکرێن و بە پێچەوانەوە.

51
00:02:22,755 --> 00:02:25,248
چین پۆلێن کراوە وەک یەک زمان،

52
00:02:25,248 --> 00:02:29,052
بەڵام شێوەزارەکانی بە ڕادەیەک جیاوازە
کە ناتوانن لە یەکتر تێ بگەن،

53
00:02:29,052 --> 00:02:31,017
لە کاتێکدا قسەکەرانی ئیسپانی و پرتوگالی

54
00:02:31,017 --> 00:02:32,885
زۆر کات لە یەکتر تێ دەگەن.

55
00:02:32,885 --> 00:02:35,626
لە ڕاستیدا ئەو زمانانەی خەڵکی قسەی پێدەکەن

56
00:02:35,626 --> 00:02:38,041
بوونیان نییە لە زمانێکی تردا،

57
00:02:38,041 --> 00:02:40,111
بەڵام خودکارانە بڵاو دەبنەوە،

58
00:02:40,111 --> 00:02:42,621
و سنوورەکان و پۆلێنەکان دەشكێنن.

59
00:02:42,621 --> 00:02:44,900
زۆر کات جیاوازی نێوان زمان و شێوەزارەکان

60
00:02:44,900 --> 00:02:48,011
بەهۆی گۆڕانە لە کێشە سیاسی و
نەتەوەییەکانە،

61
00:02:48,011 --> 00:02:50,377
نەوەک بەهۆی هیچ تایبەتمەندنی زمانەوانی.

62
00:02:50,377 --> 00:02:53,287
لەبەر ئەمەیە وەڵامەکە بۆ ئەم پرسیارە،
"چەند زمان بوونی هەیە؟"

63
00:02:53,287 --> 00:02:56,026
بریتییە لە نێوان ٣ بۆ ٨ هەزار زمان.

64
00:02:56,026 --> 00:02:58,080
بە پشت بەستن بەوەی کێ دەیژمێرێت.

65
00:02:58,080 --> 00:03:00,654
و کێشەی دووەم ئەوەیە تا زیاتر بگەڕێینەوە
بۆ مێژوو

66
00:03:00,654 --> 00:03:02,149
بەرەو بەشی سەرەوەی درەختەکەمان،

67
00:03:02,149 --> 00:03:05,445
بەڵگەکانمان کەم دەبنەوە لەسەر
بوونی زمان لەوێدا.

68
00:03:05,445 --> 00:03:07,499
دابەشبوونی ئێستای خێزانەکانی زمان

69
00:03:07,499 --> 00:03:10,675
سنورداری پەیوەندی نێوان زمانەکانمان
نیشان دەدات

70
00:03:10,675 --> 00:03:12,565
بە بەڵگەی دڵنیا کەرەوەوە،

71
00:03:12,565 --> 00:03:14,374
بەو مانایەی زمانەکانی
خێزانە جیاوازەکان

72
00:03:14,374 --> 00:03:17,359
لەسەر هیچ ئاستێک پەیوەندییان
نییە بە یەکەوە.

73
00:03:17,359 --> 00:03:18,819
بەڵام ئەمە لەوانەیە بگۆڕێت.

74
00:03:18,819 --> 00:03:21,593
هەرچەندە زۆرێک پێشنیار بۆ
هەبوونی پەیوەندی لە نێوان

75
00:03:21,593 --> 00:03:23,706
خێزانە گەورەکان -- بێ بەڵگەن،

76
00:03:23,706 --> 00:03:25,436
بەڵام زۆربەیان دانیان پێدا نراوە

77
00:03:25,436 --> 00:03:27,015
و ئەوانی تریش لەبەر چاو گیراون،

78
00:03:27,015 --> 00:03:29,992
بە تایبەت بۆ ئەو زمانانەی کە
قسەکەرێکی کەمیان هەیە

79
00:03:29,992 --> 00:03:32,432
و توێژینەوەی قوڵیان لێ نەکراوە.

80
00:03:32,432 --> 00:03:35,293
لەوانەیە قەت ئێمە نەزانین
زمان چۆن درووست بووە،

81
00:03:35,293 --> 00:03:38,808
یاخود ئایا هەموو زمانەکان یەک
زمانی باوانی هاوبەشیان هەبووە

82
00:03:38,808 --> 00:03:41,276
و بڵاو بۆتەوە بەهۆێ کۆچکردنەوە.

83
00:03:41,276 --> 00:03:44,228
بەڵام جاری دواتر کە گوێت لە زمانێکی بیانی
بوو، تەرکیز بخە سەری.

84
00:03:44,228 --> 00:03:46,571
لەوانەیە لە ڕاستییدا زمانەکە بیانیی نەبێت.