WEBVTT

00:00:05.316 --> 00:00:08.199
George i Charlotte Blonsky,

00:00:08.199 --> 00:00:11.668
małżeństwo z Bronksu w Nowym Jorku,

00:00:11.668 --> 00:00:12.883
wynaleźli pewną rzecz.

00:00:12.883 --> 00:00:16.302
W 1965 dostali patent na urządzenie

00:00:16.302 --> 00:00:21.410
"pomagające kobietom przy porodzie".

00:00:22.417 --> 00:00:26.486
Urządzenie składało się z dużego, 
okrągłego stołu

00:00:26.486 --> 00:00:28.276
i pewnej maszynerii.

00:00:28.276 --> 00:00:31.187
Kiedy kobieta jest gotowa do porodu,

00:00:31.187 --> 00:00:32.747
kładzie się na plecach,

00:00:32.747 --> 00:00:34.963
jest przypinana pasami do stołu

00:00:34.963 --> 00:00:38.652
i stół zaczyna wirować z dużą prędkością.

00:00:38.652 --> 00:00:40.368
Dziecko wyfruwa na zewnątrz

00:00:40.368 --> 00:00:41.834
(Śmiech)

00:00:41.834 --> 00:00:44.561
w wyniku działania siły odśrodkowej.

00:00:44.561 --> 00:00:46.429
(Śmiech)

00:00:49.289 --> 00:00:52.829
Przyglądając się ich patentowi,

00:00:54.335 --> 00:00:58.085
zwłaszcza mając wiedzę 
lub talent do inżynierii,

00:00:58.085 --> 00:01:00.591
można dostrzec jedną czy dwie rzeczy,

00:01:00.591 --> 00:01:03.358
w których projekt odbiega od ideału.

00:01:03.358 --> 00:01:04.145
(Śmiech)

00:01:06.705 --> 00:01:10.922
Doktor Ivan Schwab z Kalifornii
jest jedną z osób,

00:01:10.922 --> 00:01:16.519
które pomogły odpowiedzieć na pytanie:
"Dlaczego dzięcioły nie maja bólu głowy?".

00:01:18.420 --> 00:01:23.401
Okazuje się, że ich mózg
jest upakowany w czaszce

00:01:23.407 --> 00:01:27.514
w inny sposób niż nasze mózgi.

00:01:27.514 --> 00:01:30.131
"Nasze" w znaczeniu ludzkie.

00:01:31.621 --> 00:01:35.729
Dzięcioły zazwyczaj stukają,

00:01:35.729 --> 00:01:38.229
walą głową w kawałek drewna,

00:01:38.238 --> 00:01:40.348
tysiące razy dziennie.

00:01:40.348 --> 00:01:41.928
Każdego dnia!

00:01:43.278 --> 00:01:45.799
I wiadomo, że wcale im nie przeszkadza.

00:01:45.808 --> 00:01:47.071
Jak to możliwe?

00:01:47.976 --> 00:01:51.178
Ich mózg nie obija się o czaszkę, 
jak u nas.

00:01:51.178 --> 00:01:53.303
Jest bardzo ciasno upakowany,

00:01:53.303 --> 00:01:56.434
przygotowany na uderzenia z przodu.

00:01:56.437 --> 00:01:59.704
Niewiele osób zwróciło uwagę 
na te badania.

00:01:59.704 --> 00:02:03.277
Dopiero ostatnio, szczególnie w tym kraju,

00:02:03.277 --> 00:02:07.174
zaczęto się interesować,
co się dzieje z mózgami piłkarzy,

00:02:07.174 --> 00:02:10.302
przy częstych uderzeniach w głowę.

00:02:10.304 --> 00:02:13.294
Możliwe, że dzięcioły mają z tym związek.

00:02:15.535 --> 00:02:18.150
Kilka lat temu w Anglii
opublikowano artykuł

00:02:18.150 --> 00:02:20.690
w czasopiśmie medycznym 
"The Lancet" pod tytułem:

00:02:20.690 --> 00:02:26.520
"Człowiek, który ukłuł się w palec 
i cuchnął zgnilizną przez 5 lat".

00:02:27.175 --> 00:02:31.209
Dr Caroline Mills i jej zespół
przyjęli tego pacjenta,

00:02:31.209 --> 00:02:33.934
ale nie wiedzieli, co z nim zrobić.

00:02:33.934 --> 00:02:38.824
Mężczyzna skaleczył się w palec 
przy obróbce kurczaków,

00:02:38.824 --> 00:02:41.066
i zaczął cuchnąć.

00:02:41.066 --> 00:02:44.782
Tak źle, że nawet lekarze i pielęgniarki

00:02:44.782 --> 00:02:47.044
nie mogli wytrzymać z nim w pokoju.

00:02:47.044 --> 00:02:48.631
Było to nie do zniesienia.

00:02:48.631 --> 00:02:51.950
Próbowano przeróżnych lekarstw
i terapii leczniczych.

00:02:51.950 --> 00:02:54.270
Po roku ciągle śmierdział zgnilizną.

00:02:54.270 --> 00:02:56.174
Po dwóch latach to samo.

00:02:56.174 --> 00:02:59.015
Po trzech, czterech latach
nadal śmierdział zgnilizną.

00:02:59.015 --> 00:03:01.404
Po pięciu latach zapach sam zniknął.

00:03:02.274 --> 00:03:03.738
To niewytłumaczalne.

00:03:06.314 --> 00:03:09.829
W Nowej Zelandii
dr Lianne Parkin i jej zespół

00:03:09.829 --> 00:03:13.649
wystawili na próbę 
starą tradycję z jej miasta.

00:03:13.657 --> 00:03:16.564
W ich mieście jest wiele wzniesień,

00:03:16.564 --> 00:03:18.419
rangi tych z San Francisco.

00:03:18.422 --> 00:03:21.243
Zimą jest bardzo zimno
i wszędzie jest lód.

00:03:21.243 --> 00:03:22.839
Jest wiele wypadków.

00:03:23.501 --> 00:03:25.491
Tradycję, którą poddali próbie,

00:03:25.492 --> 00:03:29.295
testowano prosząc ludzi 
idących rano do pracy

00:03:29.295 --> 00:03:31.393
o wypróbowanie czegoś:

00:03:31.393 --> 00:03:33.540
jednego z dwóch przypadków.

00:03:33.540 --> 00:03:36.940
Tradycyjnie zimą w tym mieście

00:03:36.944 --> 00:03:41.257
zakłada się skarpetki na buty.

00:03:41.257 --> 00:03:47.990
Eksperymentalnie dowiedli, 
i to dość obrazowo,

00:03:47.990 --> 00:03:51.301
że faktycznie skarpetki na butach
zamiast w butach

00:03:51.301 --> 00:03:55.931
zwiększają szansę
na uniknięcie poślizgu i upadku.

00:03:56.608 --> 00:04:00.195
Mam nadzieję, że zgodzicie się ze mną,

00:04:00.195 --> 00:04:03.782
że przypadki, które właśnie opisałem,

00:04:03.782 --> 00:04:07.370
zasługują na jakąś nagrodę.

00:04:07.370 --> 00:04:10.530
(Śmiech)

00:04:10.532 --> 00:04:12.432
I takową też dostały.

00:04:12.432 --> 00:04:15.507
Każdy z nich dostał nagrodę Ig Nobla.

00:04:15.507 --> 00:04:19.077
W 1991 wraz z kilkoma osobami

00:04:19.077 --> 00:04:22.159
zapoczątkowałem ceremonię
rozdania nagród Ig Nobla.

00:04:22.159 --> 00:04:24.218
Co roku rozdajemy 10 nagród.

00:04:25.286 --> 00:04:29.802
Stosujemy tylko jedno kryterium.

00:04:29.802 --> 00:04:31.795
To bardzo proste.

00:04:31.795 --> 00:04:38.001
Trzeba zrobić coś, co rozśmieszy, 
a potem da do myślenia.

00:04:38.001 --> 00:04:41.411
Rozśmieszyć, a potem dać do myślenia.

00:04:41.414 --> 00:04:46.448
W każdym wypadku tak właśnie było.

00:04:46.448 --> 00:04:50.831
Pierwszą reakcją jest śmiech.

00:04:50.835 --> 00:04:53.673
Po tygodniu sprawa wciąż za nimi chodzi

00:04:53.673 --> 00:04:56.555
i chcą się tym podzielić ze znajomymi.

00:04:56.563 --> 00:04:58.484
Właśnie tej cechy szukamy.

00:04:58.484 --> 00:05:02.338
Co roku dostajemy blisko 9000

00:05:02.338 --> 00:05:06.192
nowych nominacji do nagrody Ig Nobla.

00:05:06.192 --> 00:05:10.048
Od 10 do 20% z nich pochodzi od ludzi,

00:05:10.048 --> 00:05:14.169
którzy sami się nominowali. (Śmiech)

00:05:14.169 --> 00:05:18.855
Samo-zgłaszający
prawie nigdy nie wygrywają.

00:05:18.855 --> 00:05:23.581
Statystycznie jest bardzo trudno 
dostać nagrodę celowo.

00:05:23.581 --> 00:05:27.400
Nawet niechcący jest dość ciężko.

00:05:27.400 --> 00:05:32.677
Wybierając kandydata do nagrody Ig Nobla,

00:05:32.680 --> 00:05:36.425
kontaktujemy się z daną osobą po cichu.

00:05:36.425 --> 00:05:41.682
Dajemy im szansę odmowy 
przyjęcia tego zaszczytu.

00:05:42.109 --> 00:05:45.380
Ku naszej radości prawie wszyscy kandydaci

00:05:45.384 --> 00:05:47.833
decydują się przyjąć nagrodę.

00:05:49.273 --> 00:05:52.353
Co się dostaje po wygraniu 
nagrody Ig Nobla?

00:05:52.353 --> 00:05:53.633
Dostaje się kilka rzeczy.

00:05:53.643 --> 00:05:56.095
Nagrodę Ig Nobla.

00:05:56.955 --> 00:05:59.423
Jej wygląd zmienia się co roku. (Śmiech)

00:05:59.424 --> 00:06:04.209
Jest to zawsze ręczna robota, 
z niezwykle tanich tworzyw.

00:06:05.249 --> 00:06:07.044
Patrzycie właśnie na zdjęcie

00:06:07.049 --> 00:06:09.833
zeszłorocznej nagrody, z 2013.

00:06:10.608 --> 00:06:16.161
Większość nagród na świecie
daje laureatom gotówkę.

00:06:16.162 --> 00:06:19.453
My nie mamy pieniędzy,
więc nie możemy im dać.

00:06:19.461 --> 00:06:21.706
Właściwie to zwycięzcy muszą zapłacić

00:06:21.706 --> 00:06:25.212
za swoją podróż na ceremonię Ig Nobla

00:06:25.214 --> 00:06:27.018
i większość z nich tak robi.

00:06:27.018 --> 00:06:30.094
W zeszłym roku udało się nam
zebrać trochę pieniędzy.

00:06:30.095 --> 00:06:34.640
Każdy z 10 zeszłorocznych laureatów
nagrody Ig Nobla

00:06:34.640 --> 00:06:39.060
dostał od nas 10 trylionów dolarów.

00:06:40.219 --> 00:06:43.801
Banknot o wartości
10 trylionów dolarów Zimbabwe.

00:06:45.528 --> 00:06:47.828
Pewnie pamiętacie, że Zimbabwe

00:06:47.828 --> 00:06:50.842
miało kilkuletnią przygodę z inflacją.

00:06:50.847 --> 00:06:56.495
Skończyli na drukowaniu banknotów 
o nominałach wartości 100 trylionów.

00:06:56.495 --> 00:06:59.252
Naczelnik tamtejszego banku narodowego

00:06:59.252 --> 00:07:02.022
wygrał Ig Nobla
w dziedzinie matematyki. (Śmiech)

00:07:02.025 --> 00:07:05.094
Wygrana daje też zaproszenie na ceremonię,

00:07:05.094 --> 00:07:07.486
która odbywa się 
na Uniwersytecie Harvarda,

00:07:07.486 --> 00:07:12.171
w największej sali,
która może pomieścić 1110 osób.

00:07:12.171 --> 00:07:13.867
Sala jest wypełniona po brzegi,

00:07:13.867 --> 00:07:18.061
a na scenie, z nagrodami i uściskiem dłoni

00:07:18.061 --> 00:07:20.819
czekają na ciebie laureaci Nobla.

00:07:20.819 --> 00:07:22.149
To sedno ceremonii.

00:07:22.149 --> 00:07:24.866
Nazwiska zwycięzców są tajemnicą 
do ostatniej chwili.

00:07:24.866 --> 00:07:27.844
Nawet laureaci nagrody Nobla 
nie wiedzą, komu uścisną dłoń

00:07:27.844 --> 00:07:29.716
aż do momentu ogłoszenia zwycięzców.

00:07:29.726 --> 00:07:33.430
Opowiem wam jeszcze 
o kilku innych nagrodach,

00:07:33.430 --> 00:07:35.953
jakie przyznaliśmy w kategorii medycznej.

00:07:35.954 --> 00:07:38.648
Pamiętajcie, że rozdaliśmy 230 nagród.

00:07:38.650 --> 00:07:40.771
Wielu z tych ludzi jest między wami.

00:07:40.771 --> 00:07:42.638
Może ty jesteś jednym z laureatów.

00:07:42.638 --> 00:07:45.210
30 lat temu opublikowano 
artykuł pod tytułem

00:07:45.210 --> 00:07:47.570
"Obrażenia spowodowane 
spadającymi kokosami".

00:07:47.570 --> 00:07:51.060
Autorem jest dr Peter Barss z Kanady.

00:07:52.011 --> 00:07:54.053
Dr Barss uczestniczył w naszej ceremonii.

00:07:54.059 --> 00:07:57.279
Tłumaczył, że jako młody lekarz 
chciał zobaczyć świat,

00:07:57.279 --> 00:07:59.459
więc pojechał do Papui-Nowej Gwinei.

00:07:59.469 --> 00:08:01.377
Po przyjeździe pracował w szpitalu

00:08:01.377 --> 00:08:07.390
i ciekawiło go, 
co sprowadza ludzi do szpitala.

00:08:07.390 --> 00:08:11.589
W archiwach odkrył, że zaskakująco często

00:08:11.589 --> 00:08:16.616
przyczyną obrażeń były spadające kokosy.

00:08:16.621 --> 00:08:19.846
Zwykle ludzie z terenów górzystych,

00:08:19.846 --> 00:08:22.052
gdzie nie ma zbyt wielu palm kokosowych,

00:08:22.052 --> 00:08:25.363
odwiedzali rodzinę na wybrzeżu,
gdzie palm jest wiele.

00:08:25.363 --> 00:08:27.925
Sądzili, że palma świetnie się nadaje,

00:08:27.925 --> 00:08:29.863
żeby pod nią stanąć czy się położyć.

00:08:29.863 --> 00:08:34.033
Palma kokosowa, wysoka na 30 m, 
z kokosami ważącymi około kilograma,

00:08:34.038 --> 00:08:35.995
które mogą spaść w każdym momencie.

00:08:38.469 --> 00:08:40.039
Grupa lekarzy z Europy

00:08:40.046 --> 00:08:43.544
opublikowała serię artykułów 
na temat kolonoskopii.

00:08:43.544 --> 00:08:45.628
Wszyscy znacie kolonoskopie

00:08:45.628 --> 00:08:47.121
z jednej lub drugiej strony.

00:08:47.131 --> 00:08:49.489
Może czasem z obydwu stron.

00:08:49.489 --> 00:08:52.157
(Śmiech)

00:08:52.157 --> 00:08:55.775
Artykuły zawierały instrukcje

00:08:55.775 --> 00:08:58.540
dla lekarzy prowadzących kolonoskopie,

00:08:58.540 --> 00:09:01.089
jak zmniejszyć ryzyko

00:09:01.089 --> 00:09:05.635
wybuchu pacjenta podczas zabiegu.

00:09:07.861 --> 00:09:10.740
Dr Emmanuel Ben-Soussan,
jeden z autorów,

00:09:10.740 --> 00:09:13.258
przyleciał na ceremonię z Paryża

00:09:13.258 --> 00:09:15.660
i wyjaśnił historię tego zabiegu.

00:09:15.660 --> 00:09:17.475
Przypomniał, że w latach 50. XX wieku,

00:09:17.475 --> 00:09:20.499
kiedy kolonoskopie stały się popularne,

00:09:20.499 --> 00:09:24.668
próbowano ustalić najlepszą metodę.

00:09:24.668 --> 00:09:27.622
Z początku było to problematyczne.

00:09:27.622 --> 00:09:30.700
Po pierwsze, jak pewnie wiecie,

00:09:30.700 --> 00:09:36.573
trzeba zajrzeć w długie, 
wąskie, ciemne miejsce,

00:09:36.573 --> 00:09:40.673
więc potrzeba więcej przestrzeni.

00:09:40.682 --> 00:09:42.599
Dodając gaz, rozszerza się przestrzeń

00:09:42.599 --> 00:09:44.697
żeby móc się rozejrzeć.

00:09:44.697 --> 00:09:47.196
Gaz ten dodawany jest do metanu,

00:09:47.196 --> 00:09:48.881
który jest już w środku.

00:09:48.882 --> 00:09:51.830
Z początku często używano tlenu.

00:09:51.830 --> 00:09:54.037
Dodawano tlen do metanu.

00:09:54.037 --> 00:09:57.113
Ale by coś zobaczyć, potrzeba światła,

00:09:57.115 --> 00:09:59.175
więc wprowadzano 
źródło światła do środka,

00:09:59.175 --> 00:10:01.089
które w latach 50. było bardzo gorące.

00:10:01.089 --> 00:10:06.039
Mieliśmy więc łatwopalny metan, 
tlen i żar.

00:10:06.039 --> 00:10:08.668
Zaprzestano używania tlenu dość szybko.

00:10:08.668 --> 00:10:11.297
(Śmiech)

00:10:11.297 --> 00:10:13.926
Dziś rzadko się zdarza wybuch pacjenta,

00:10:13.926 --> 00:10:16.015
ale zdarza.

00:10:19.523 --> 00:10:21.826
Na koniec chciałbym wam opowiedzieć

00:10:21.826 --> 00:10:25.365
o nagrodzie przyznanej dr Elenie Bodnar.

00:10:25.365 --> 00:10:29.776
Dr Elena Bodnar wynalazła biustonosz,

00:10:29.776 --> 00:10:31.842
który w razie nagłego wypadku

00:10:31.842 --> 00:10:36.308
można szybko przekształcić 
w parę ochronnych masek na twarz.

00:10:36.308 --> 00:10:41.291
Jedna dla siebie, 
druga dla szczęściarza obok.

00:10:41.291 --> 00:10:43.504
(Śmiech)

00:10:43.504 --> 00:10:46.097
Dlaczego ktoś to wymyślił?

00:10:46.097 --> 00:10:48.725
Dr Bodnar przyjechała na ceremonię

00:10:48.725 --> 00:10:51.223
i wyjaśniła, że wychowała się na Ukrainie.

00:10:51.223 --> 00:10:53.103
Była jednym z lekarzy zajmujących się

00:10:53.103 --> 00:10:55.398
ofiarami wybuchu w Czarnobylu.

00:10:55.398 --> 00:10:59.714
Odkryli, że przyczyną najgorszych 
problemów medycznych,

00:10:59.722 --> 00:11:01.898
było wchłonięcie cząsteczek przez nos.

00:11:01.898 --> 00:11:05.629
Od tego czasu wciąż myślała
o prostej masce,

00:11:05.629 --> 00:11:09.858
która byłaby zawsze pod ręką
w razie nieprzewidzianej sytuacji.

00:11:09.858 --> 00:11:12.638
Przeprowadziła się do Ameryki,
urodziła dziecko.

00:11:12.638 --> 00:11:14.892
Pewnego dnia dostrzegła, jak jej synek

00:11:14.892 --> 00:11:17.259
podniósł jej biustonosz z podłogi

00:11:17.259 --> 00:11:19.124
i założył sobie na twarz.

00:11:19.124 --> 00:11:20.855
Stąd właśnie zrodził się pomysł.

00:11:20.865 --> 00:11:22.960
Przyjechała na ceremonię Ig Nobla

00:11:22.963 --> 00:11:26.893
z pierwszym prototypem stanika 
i zademonstrowała go.

00:11:28.233 --> 00:11:34.506
(Śmiech)

00:11:36.836 --> 00:11:41.333
(Brawa)

00:11:43.333 --> 00:11:45.640
(Śmiech)

00:11:58.980 --> 00:12:03.187
[Paul Krugman, laureat Nobla 
w dziedzinie ekonomii (2008)]

00:12:20.417 --> 00:12:23.415
(Brawa)

00:12:28.355 --> 00:12:32.994
[Wolfgang Ketterle, laureat Nobla 
w dziedzinie fizyki (2001)]

00:12:43.510 --> 00:12:45.506
Ja też mam taki biustonosz.

00:12:45.506 --> 00:12:47.502
(Śmiech)

00:12:47.502 --> 00:12:49.847
To mój ulubiony,

00:12:49.847 --> 00:12:51.853
ale chętnie się nim z kimś podzielę

00:12:51.853 --> 00:12:53.983
w razie potrzeby.

00:12:53.993 --> 00:12:55.063
Dziękuję.

00:12:55.072 --> 00:12:58.642
(Brawa)