0:00:02.912,0:00:10.901
Người ta nói rằng để trở thành thi sĩ[br]ta phải có một lần đi địa ngục.

0:00:10.901,0:00:15.200
Lần đầu tiên tôi thăm nhà tù,[br]tôi không thấy kinh ngạc

0:00:17.015,0:00:20.375
bởi tiếng ồn ào của khóa móc hay tiếng sập cửa,[br]hay chấn song sắt,

0:00:22.035,0:00:25.396
hoặc bất cứ điều gì[br]tôi tưởng tượng ra.

0:00:28.101,0:00:32.889
Có lẽ bởi nhà tù [br]nằm trong một không gian mở.

0:00:32.924,0:00:35.459
Ta có thể thấy bầu trời.

0:00:35.494,0:00:39.072
Hải âu bay lượn trên cao,[br]và bạn thấy như đang ở bên biển,

0:00:39.107,0:00:42.095
Như bạn đang ở rất gần trên bãi cát.

0:00:42.130,0:00:49.215
Nhưng thực ra, hải âu đang tìm[br]thức ăn ở bãi rác gần nhà tù.

0:00:49.250,0:00:55.851
Đi sâu vào trong, tôi bất ngờ thấy[br]tù nhân đi lại trên hành lang.

0:00:55.886,0:01:00.066
Khi ấy tôi dừng lại và nghĩ rằng

0:01:00.101,0:01:03.685
tôi cũng rất có thề là một[br]trong những người nầy.

0:01:03.720,0:01:10.222
Nếu tôi có cuộc sống khác,[br]hoàn cảnh khác, may mắn khác.

0:01:10.257,0:01:17.609
Bởi không ai - không ai -[br]có thể chọn nơi mình sinh ra.

0:01:19.000,0:01:22.463
Vào năm 2009, tôi được mời[br]tham gia một dự án

0:01:22.498,0:01:27.830
của trường Đai Hoc Quốc Gia San Martin[br]tổ chức ở trại giam số 48,

0:01:27.865,0:01:31.085
để hợp tác một hội thực tập viết văn.

0:01:31.120,0:01:37.530
Ban quản ngục đã nhượng lại[br]một số đất ở cuối nhà tù,

0:01:37.565,0:01:43.507
để xây tòa nhà trung tâm đại học.

0:01:43.542,0:01:46.230
Lần đầu tiên tôi gặp các tù nhân,

0:01:46.265,0:01:49.775
tôi hỏi họ tại sao lại đề nghị[br]buổi thực tập này

0:01:49.810,0:01:53.356
và họ đáp rằng[br]họ muốn trải lòng trên giấy

0:01:53.391,0:01:58.887
tất cả những gì họ[br]không thể nói và làm.

0:01:58.922,0:02:05.239
Ngay lúc đó tôi quyết định[br]đưa thơ ca vào nhà tù.

0:02:05.274,0:02:09.008
Vì thế tôi nói với họ[br]tại sao không chọn thơ ca,

0:02:09.044,0:02:10.750
khi chúng ta đã biết về nó.

0:02:10.785,0:02:17.347
Nhưng không ai biết[br]thơ ca thực sự là gì.

0:02:17.382,0:02:21.521
Vá họ còn đề xuất với tôi rằng[br]buổi tập viết văn này

0:02:21.556,0:02:24.740
không nên chỉ cho tù nhân [br]đang theo các lớp học,[br]

0:02:24.775,0:02:28.456
mà phải cho tất cả tù nhân.

0:02:28.491,0:02:32.113
Và tôi nói rằng đề có thể bắt đầu[br]buồi tập viết nầy

0:02:32.148,0:02:35.600
tôi cần một công cụ, [br]mà chúng ta đều sỡ hữu.

0:02:35.635,0:02:38.716
Công cụ ấy chính là ngôn ngữ.

0:02:38.751,0:02:44.918
Nếu chúng ta có tiếng nói, có buổi [br]thực tập, thơ ca chỉ trong tầm tay.

0:02:44.953,0:02:50.799
Nhưng điều mà tôi vẫn chưa cân nhắc[br]là sự bất công cũng tồn tại ở đó.

0:02:50.834,0:02:55.845
Có nhiều tù nhân thậm chí chưa[br]học hết tiểu học.

0:02:55.880,0:03:01.275
Họ không biết viết chữ kiểu,[br]chữ in thì mặc may.[br]

0:03:03.310,0:03:06.852
Họ cũng chẳng giỏi chính tả.

0:03:06.887,0:03:14.336
Nên chúng tôi bắt đầu tìm những đoạn [br]thơ nho nhỏ. Rất ngắn nhưng mãnh liệt.

0:03:18.012,0:03:20.847
Và chúng tôi cùng nhau đọc, [br]hết thi sĩ nầy rồi đến thi sĩ́ khác,

0:03:21.337,0:03:24.009
đọc những bài thơ nho nhỏ [br]và bằng cách đó, họ dần nhận thức được rằng

0:03:24.009,0:03:27.459
thi ngôn đã phá bỏ được lí lẽ[br]thông thường,

0:03:27.459,0:03:31.188
và tái tạo một hệ thống khác.

0:03:31.188,0:03:35.140
Phá vỡ luận lý của ngôn ngữ [br]cũng như luận lý của hệ thống

0:03:35.140,0:03:40.493
mà họ đã quen trong cách xử sự.

0:03:40.493,0:03:45.943
Thế là một hệ thống mới mở ra,[br]những nguyên tắc mới

0:03:45.943,0:03:51.221
mà họ hiểu rất[br]nhanh chóng,

0:03:53.569,0:03:57.179
và từ những bài thư ấy, họ nói lên được[br]ý muốn của mình.

0:03:58.714,0:04:04.795
Đúng như câu nói để trở thành thi sĩ[br]ta phải có một lần đi địa ngục.

0:04:04.795,0:04:09.591
Họ đã trải qua rất nhiều đày ải. [br]Rất nhiều địa ngục.

0:04:09.591,0:04:15.588
Một người tù từng nói:[br]"Ở trong tù bạn không thể ngủ.

0:04:15.588,0:04:21.688
Bạn không bao giờ ngủ trong tù.[br]Bạn không thể nhắm mắt được."

0:04:21.688,0:04:23.703
Và tôi cho họ một khoảng yên lặng,[br]như thường lệ,

0:04:23.703,0:04:31.540
rồi nói với họ[br]Đó chính là thơ ca, các cậu ạ.

0:04:31.540,0:04:35.775
Nó hữu hình cả trong cảnh ngục tù[br]mà họ đang lâm vào.

0:04:36.056,0:04:39.549
Moị thứ họ bộc bạch [br]vì những đêm trằng trọc,

0:04:39.549,0:04:43.492
Những nỗi sợ hãi. Tất cả những gì không viết[br]thẳng lời. Tất cả là thơ ca.

0:04:46.857,0:04:50.889
Và rồi chúng tôi bắt đầu đi[br]xuống địa ngục.

0:04:50.889,0:04:54.836
Và chúng tôi đi thẳng xuống [br]tầng thứ bảy.

0:04:54.836,0:04:58.928
Và trong tầng thứ bảy rât đáng yêu nầy của [br]chúng tôi

0:04:58.928,0:05:01.226
họ đã học được rằng những bức tường[br]vô hình làm họ gào thét lên

0:05:01.226,0:05:04.541
những cánh cừa sổ, dấu ta trong bóng tối.

0:05:10.837,0:05:13.180
Khi năm học đầu tiên kết thúc chúng tôi[br]tồ chức

0:05:13.180,0:05:18.443
một buồi tiệc nhỏ cuối năm

0:05:18.443,0:05:22.185
đế mừng sự hoàn thành của công việc[br]yêu thương.

0:05:22.185,0:05:28.023
Một người đứng ra tồ chức[br]tiệc mừng.

0:05:28.023,0:05:40.177
Chúng tôi triệu tập gia đình, bạn bè, [br]những nhà chức trách trường đại học.

0:05:40.177,0:05:42.793
Họ chỉ đọc một bài thơ,

0:05:42.799,0:05:48.240
nhận bằng ra trường. và tiếng vồ tay trong[br]buổi tiệc đơn giản nầy.

0:05:48.240,0:05:53.278
Tôi chỉ muốn viết về thời gian mà[br]những người đàn ông

0:05:53.278,0:05:55.517
đôi khi rất to tướng đứng bên cạnh tôi.

0:05:55.517,0:05:57.788
Những thanh niên rất trẻ,[br]nhưng với vẻ cực kỳ kiêu ngạo,[br]

0:05:57.788,0:06:03.804
họ duy trì vai trò và tâm tính như những [br]đứa bé trai, toát mồ hôi[br][br]

0:06:03.804,0:06:08.477
khi đọc bài thơ với giọng đọc như những [br]dòng suối chảy.

0:06:10.627,0:06:14.858
Giây phút đó làm cho tôi nghĩ rắng chắc chắn[br]đây là lần đầu tiên

0:06:18.643,0:06:23.987
mà nhiều người trong họ nhận được sự khen [br]thưởng bỏi nhửng gì họ sáng tác.[br]

0:06:28.002,0:06:31.926
Ờ trong tù có những điều mà họ không[br]thể làm được.

0:06:31.926,0:06:36.027
Trong nhà tù họ không thể mơ ước.[br]Trong nhà tù họ không thể khóc lóc.

0:06:36.027,0:06:40.536
Có những từ ngữ hầu như bị cấm đoán[br]chằng hạn như từ thời gian,

0:06:40.536,0:06:44.931
từ tương lai, từ mong muốn.

0:06:46.981,0:06:49.762
Nhưng chúng tôi đã dám [br]mơ ước và ước mơ rất nhiều

0:06:51.767,0:06:55.971
ví chúng tôi quyết định sẽ[br]viết một cuốn sách.

0:06:55.971,0:07:00.920
Chẳng những họ viết mà còn[br]đóng lại thành sách.

0:07:00.920,0:07:04.069
Việc nầy xãy ra cuối 2010

0:07:04.069,0:07:07.980
Chúng tôi lại đánh cuộc lần thứ hai[br]và đã viết một cuốn sách khác.

0:07:07.980,0:07:10.259
Và họ lại đóng thành sách.

0:07:10.259,0:07:15.986
Việc nầy xãy ra gần cuối năm vừa rồi.

0:07:15.986,0:07:20.964
Tôi thấy rằng tuần nầy sang tuần kia[br]họ biến thành

0:07:20.964,0:07:25.990
những con người khác,[br]họ hoàn toàn thay đổi

0:07:25.990,0:07:30.347
Chử nghĩa đã cho họ nhâm phẩm mà[br]họ chưa từng biết,

0:07:30.597,0:07:33.047
hoặc tưởng tượng ra.

0:07:33.047,0:07:36.011
Họ biết được nhân phẩm có thể[br]sỡ hữu được.

0:07:37.696,0:07:44.243
Lúc bấy giờ trong buồi thực tập, trong địa ngục[br]mà chúng tôi yêu thích, chúng tôi cho tất cả.

0:07:44.243,0:07:48.011
Chúng tôi mở đôi tay và trái tim và[br]chúng tôi cho

0:07:48.011,0:07:50.076
những gì mình có. Tất cả.

0:07:50.306,0:07:52.003
Tất cả mọi người như nhau.

0:07:52.003,0:07:57.016
Do đó ta cảm thấy một điều[br]nhỏ xíu

0:07:57.016,0:08:01.270
lại sửa chửa được sự rạn nứt[br]to lớn của xã hội

0:08:01.935,0:08:09.189
là làm cho nhiều người như họ tin rằng[br]nhà tù là điểm đến duy nhất.

0:08:10.675,0:08:16.529
Tôi nhớ một bài thơ của một thi sỉ[br]cao lớn, một thi sĩ tuyệt vời,

0:08:16.684,0:08:22.352
của Nhóm 48 của lớp tập sự, [br]Nicolas Dorado:

0:08:26.897,0:08:33.542
"Tôi phải tìm một chủ đề vô tận để[br]khâu lại vết thương tuyệt vời nầy".

0:08:33.542,0:08:37.821
Thơ ca là thế đó. Nó khâu lại vết thương [br]bởi sự ruồng bỏ.

0:08:39.731,0:08:44.071
Mở toan những cánh cửa.[br]Thơ ca làm tấm gương

0:08:45.886,0:08:48.668
Phát minh một tấm gương, đó là[br]một bài thơ.

0:08:48.668,0:08:51.710
Họ nhận thấy, tìm trong bài thơ[br]và họ viết từ những gì họ đang có

0:08:53.670,0:08:56.668
và là từ những gì họ viết.

0:08:57.903,0:09:02.634
Để viết, ta không cần chiếm đoạt[br]một thời điểm

0:09:03.879,0:09:07.685
để viết văn vì đó là một [br]khoảng thời gian tự do phi thường.[br]

0:09:07.685,0:09:11.073
Họ phải đi vào đầu và[br]tìm ra một mảnh tự do

0:09:11.073,0:09:16.131
mà không bất cứ một ai [br]có thể lấy mất khoảng khắc để viết

0:09:16.181,0:09:19.914
và cũng cho phép họ kiểm lại[br]sự tự do có được

0:09:19.914,0:09:23.889
trong nhà tù và [br]cánh cửa duy nhất chúng tôi

0:09:23.889,0:09:26.889
có trong không gian tuyệt vời[br]là cánh cửa từ ngữ và là tất cả,

0:09:29.699,0:09:32.262
trong địa ngục, chúng tôi [br]được đốt cháy với hạnh phúc

0:09:32.262,0:09:36.993
khi học được[br]sợi tim đốt của từ ngữ

0:09:36.993,0:10:04.048
(Tiếng vồ tay)

0:10:04.048,0:10:10.894
Tôi đã nói rất nhiều về nhà tù,[br]rất nhiều về những gì tôi trải nghiệm

0:10:10.894,0:10:15.114
mổi tuần và thưởng thức sự [br]biến đổi giữa tôi vả họ.

0:10:15.114,0:10:20.918
Nhưng họ không biết những gì[br]mà tôi ước rằng bạn có thề

0:10:20.918,0:10:25.039
cảm nhận được, trải qua mặc dù[br]trong vài phút [br]

0:10:25.039,0:10:32.001
sự yêu thích tôi nhận được mổi tuần[br]và làm cho tôi thành người hôm nay.[br]

0:10:32.031,0:10:40.846
(Tiếng vồ tay)

0:10:40.881,0:10:45.104
"Trái tim nhai lại nước mắt thời gian

0:10:45.119,0:10:48.037
mù không thấy ánh sáng

0:10:48.037,0:10:50.804
che đậy tốc độ của tồn tại

0:10:51.004,0:10:53.092
nơi hình ảnh chiến đấu chèo qua

0:10:53.092,0:10:56.151
không cho đi.

0:10:56.151,0:10:59.562
Trái tim bề nát dưới ánh nhìn buồn bả

0:10:59.562,0:11:03.282
cởi trên cơn bảo của lửa tưới

0:11:03.282,0:11:07.010
nâng lên ngực những làn xấu hổ,

0:11:07.010,0:11:10.177
biết là phương pháp không chỉ đọc và theo

0:11:10.177,0:11:13.565
mà còn mong muốn màu xanh bất tận.

0:11:13.565,0:11:17.223
Trái tim ngồi suy nghĩ những chuyện,

0:11:17.223,0:11:20.106
đấu tranh để không rơi vào bình thường,

0:11:20.106,0:11:24.174
ráng học cách yêu mà không làm tổn thương,

0:11:24.174,0:11:27.934
Mặt trời thở ra cho ta sự dũng càm

0:11:27.934,0:11:31.031
cung cấp, cho ta đi về lẻ phải.

0:11:31.031,0:11:34.815
Trái tim đấu tranh giữa đầm lầy,

0:11:34.815,0:11:38.037
gần sát biên giới trần thế,

0:11:38.037,0:11:41.962
rơi ẻo lả và không dể xuống

0:11:41.962,0:11:44.954
những bước không đồng đều của kẻ say

0:11:44.954,0:11:47.049
hãy đánh thức,

0:11:47.049,0:11:49.072
đánh thức sự yên lặng".

0:11:49.072,0:11:51.199
Tôi là Martin Bustamante,

0:11:51.269,0:11:54.975
tôi hiện đang ở Đơn vị 48 của [br]San Martin

0:11:54.975,0:11:57.775
Hôm nay là ngày tôi được tạm thời [br]tha bổng.

0:11:57.835,0:11:59.895
Và với tôi thơ ca và văn chương

0:11:59.895,0:12:01.225
đã thay đổi cuộc đời tôi.

0:12:01.225,0:12:02.325
Cám ơn rất nhiều![br]̣̣(Tiếng vồ tay)

0:12:02.345,0:12:03.285
CD: Cám ơn!

0:12:03.285,0:12:06.465
(Tiếng vổ tay)