WEBVTT

00:00:03.123 --> 00:00:10.887
Om dichter te zijn moet je 
een keer door hel zijn gegaan.

00:00:11.852 --> 00:00:17.935
Mijn eerste keer in de gevangenis 
keek ik nergens van op.

00:00:17.935 --> 00:00:24.028
Niet van het geluid van de sloten, 
de deuren die dichtgingen, niet de tralies

00:00:24.028 --> 00:00:28.041
of wat dan ook van wat ik 
me ervan had voorgesteld.

00:00:28.041 --> 00:00:32.884
Misschien omdat de gevangenis
zich op een vrij open plek bevindt.

00:00:32.884 --> 00:00:35.424
Je kunt de lucht zien.

00:00:35.424 --> 00:00:39.112
Meeuwen vliegen voorbij en het voelt net
alsof je dichtbij zee bent.

00:00:39.112 --> 00:00:42.090
Alsof je dichtbij het strand bent.

00:00:42.090 --> 00:00:48.415
Maar in werkelijkheid komen de meeuwen
voor de vuilnisbelt vlakbij de gevangenis.

00:00:49.250 --> 00:00:55.846
Ik liep verder naar binnen en ineens zag 
ik gevangenen heen en weer lopen.

00:00:55.846 --> 00:01:00.066
Het was alsof ik een stap terug deed
en ik dacht bij mezelf

00:01:00.071 --> 00:01:03.680
dat ik best een van hen had kunnen zijn.

00:01:03.680 --> 00:01:09.642
Met een andere achtergrond, 
ander context, ander geluk.

00:01:10.257 --> 00:01:16.769
Want niemand, maar dan ook niemand
kan kiezen waar hij of zij geboren wordt.

00:01:17.740 --> 00:01:22.458
In 2009 werd ik uitgenodigd 
om mee te doen aan een project

00:01:22.458 --> 00:01:27.830
in Unidad 48, dat onderdeel is van 
de Nationale Universiteit van San Martín.

00:01:27.835 --> 00:01:31.080
Het ging om het geven 
van een schrijfworkshop.

00:01:31.080 --> 00:01:37.570
De penitentiaire dienst stelde een 
deel van de gevangenis ter beschikking

00:01:37.570 --> 00:01:42.817
en daar bouwde men 
het universitair centrum.

00:01:43.542 --> 00:01:46.225
Tijdens mijn eerste ontmoeting
met de gevangenen

00:01:46.225 --> 00:01:49.770
vroeg ik hen waarom ze graag een 
schrijfworkshop wilden doen.

00:01:49.770 --> 00:01:53.351
Ze zeiden dat ze graag op
papier zouden willen zetten

00:01:53.351 --> 00:01:58.207
wat ze niet kunnen 
zeggen en doen.

00:01:58.922 --> 00:02:04.329
Op dat moment besloot ik om poëzie
te introduceren in de gevangenis.

00:02:05.274 --> 00:02:08.974
Dus ik stelde voor om met poëzie te gaan
werken en ik vroeg

00:02:08.974 --> 00:02:11.510
of iemand wist wat poëzie betekent.

00:02:11.510 --> 00:02:16.467
Niemand wist eigenlijk
wat poëzie nou echt was.

00:02:17.382 --> 00:02:21.516
Daarnaast stelden ze voor om 
de workshop niet alleen te geven

00:02:21.516 --> 00:02:24.735
aan gevangenen die 
universitaire lessen volgen

00:02:24.735 --> 00:02:28.016
maar aan alle gevangenen.

00:02:28.491 --> 00:02:32.113
Ik zei: om de workshop te beginnen

00:02:32.118 --> 00:02:35.755
heb ik een hulpmiddel nodig 
waarover wij allemaal beschikken.

00:02:35.755 --> 00:02:38.226
Dat hulpmiddel is taal.

00:02:38.751 --> 00:02:44.358
Dus we hadden taal en we hadden een 
workshop. We konden poëzie maken.

00:02:44.953 --> 00:02:50.784
Maar ik stond niet stil bij de 
ongelijkheid die er is in de gevangenis.

00:02:50.784 --> 00:02:55.840
Velen van hen hebben de 
basisschool niet eens afgemaakt.

00:02:55.840 --> 00:03:01.275
Velen konden alleen 
blokletters lezen.

00:03:03.080 --> 00:03:06.847
Ook schreven ze niet vloeiend genoeg.

00:03:06.847 --> 00:03:14.321
Dus begonnen we hele korte
maar krachtige gedichten te zoeken.

00:03:14.321 --> 00:03:17.972
En we begonnen te lezen
en we lazen auteur na auteur

00:03:17.972 --> 00:03:23.812
en door dat lezen van korte gedichten
begonnen ze door te krijgen

00:03:23.817 --> 00:03:26.504
dat de poëtische taal

00:03:26.504 --> 00:03:29.999
een bepaalde logica afbreekt
en een ander systeem aanmaakt.

00:03:29.999 --> 00:03:33.808
Bij het breken van de logica van taal 
breek je ook de logica van het systeem

00:03:33.808 --> 00:03:37.740
waarop zij gewend zijn te reageren.

00:03:37.740 --> 00:03:43.143
Dus ontstond er een nieuw systeem, 
een aantal nieuwe regels

00:03:43.148 --> 00:03:48.533
waardoor zij supersnel begrepen

00:03:48.533 --> 00:03:55.541
dat zij door middel van gedichten 
precies kunnen zeggen wat ze willen.

00:03:59.062 --> 00:04:04.720
"Om dichter te zijn moet je 
een keer door hel zijn gegaan."

00:04:05.275 --> 00:04:09.989
En zij hebben genoeg hel. 
Genoeg hel.

00:04:09.989 --> 00:04:14.364
Één keer vertelde een van hen: 
"In de gevangenis slaap je nooit."

00:04:14.364 --> 00:04:19.835
Je kunt nooit slapen in de gevangenis. 
Je kunt nooit je ogen sluiten.

00:04:20.351 --> 00:04:25.132
Dus gaf ik ze, zoals ik nu ook doe,

00:04:25.132 --> 00:04:31.174
een moment stilte en ik zei: 
jongens, dat is poëzie.

00:04:31.174 --> 00:04:37.309
Poëzie is in dit gevangenisleven, 
het is overal om jullie heen.

00:04:37.309 --> 00:04:39.874
Dit alles, dat jullie nooit slapen.

00:04:39.874 --> 00:04:47.236
Dit straalt angst uit. Alles wat niet 
wordt opgeschreven, dat is poëzie.

00:04:47.241 --> 00:04:51.501
Dus we begonnen die hel te gebruiken.

00:04:51.501 --> 00:04:55.029
We sprongen meteen in het diepe. 
In de zevende cirkel van de hel.

00:04:55.029 --> 00:04:59.007
En in deze zevende cirkel van
onze geliefde hel

00:04:59.007 --> 00:05:03.305
leerden ze dat muren 
onzichtbaar konden zijn,

00:05:03.305 --> 00:05:05.663
dat ze ramen konden laten schreeuwen

00:05:05.663 --> 00:05:09.541
en dat we ons konden 
verstoppen in de schaduw.

00:05:11.377 --> 00:05:15.634
Aan het eind van het eerste jaar
van de workshop

00:05:15.634 --> 00:05:17.967
hebben we een klein 
eindejaarsfeest gegeven

00:05:17.967 --> 00:05:21.317
zoals men dat doet wanneer 
er iets met zoveel liefde wordt gedaan.

00:05:21.317 --> 00:05:23.720
Je wil het vieren met een feestje.

00:05:23.720 --> 00:05:28.949
We nodigden familieleden, vrienden 
en autoriteiten van de universiteit uit.

00:05:28.949 --> 00:05:32.736
De gevangenen hoefden alleen maar 
een gedicht op te lezen

00:05:32.736 --> 00:05:38.054
en hun diploma en applaus in 
ontvangst nemen en dat was ons feestje.

00:05:40.159 --> 00:05:46.000
Het enige wat ik aan jullie 
duidelijk wil maken,

00:05:46.000 --> 00:05:50.651
is het moment dat deze mannen,

00:05:50.651 --> 00:05:53.464
soms enorm groot vergeleken met mij,

00:05:53.464 --> 00:05:58.925
of jongeren, maar met een enorme trots,

00:05:58.925 --> 00:06:04.518
hun papier trillend 
en zwetend vasthielden

00:06:04.518 --> 00:06:10.907
en hun gedicht met trillende stem oplazen.

00:06:11.732 --> 00:06:16.696
Op dit moment bedacht ik me 


00:06:16.696 --> 00:06:21.100
dat dit waarschijnlijk voor velen van hen

00:06:21.100 --> 00:06:27.034
de eerste keer was dat er geklapt werd 
voor iets dat zij hadden bereikt.

00:06:28.609 --> 00:06:32.262
In de gevangenis zijn er dingen 
die je niet kunt doen.

00:06:32.262 --> 00:06:36.483
In de gevangenis kun je niet dromen, 
in de gevangenis kun je niet huilen.

00:06:36.483 --> 00:06:41.862
Sommigen woorden zijn gewoon verboden, 
zoals het woord "tijd",

00:06:41.862 --> 00:06:46.601
het woord "toekomst" en het woord "wens".

00:06:46.601 --> 00:06:52.277
Maar wij durfden het aan om te dromen
en om groot te dromen,

00:06:52.277 --> 00:06:56.821
want we hadden besloten
om een boek te gaan schrijven.

00:06:56.821 --> 00:07:01.401
Ze schreven niet alleen een boek,
maar bonden het ook zelf in.

00:07:01.401 --> 00:07:03.797
Dit was eind 2010.

00:07:03.797 --> 00:07:07.166
We schreven een tweede boek.

00:07:07.166 --> 00:07:10.350
En we bonden dit tweede boek in.

00:07:10.350 --> 00:07:14.439
Dit was pas geleden, 
eind vorig jaar.

00:07:16.364 --> 00:07:21.615
Wat ik elke week weer zie 
is hoe ze veranderen

00:07:21.620 --> 00:07:26.534
in een ander persoon.
Hoe ze zich transformeren.

00:07:26.534 --> 00:07:31.116
Hoe het woord hen zelfrespect geeft
dat ze eerst niet kenden,

00:07:31.116 --> 00:07:33.089
dat ze zich niet voor konden stellen.

00:07:33.089 --> 00:07:38.725
Ze wisten niet dat dit gevoel bestond 
en dat het van hen zou kunnen komen.

00:07:38.725 --> 00:07:42.877
Tijdens de workshop, in onze geliefde hel,

00:07:42.877 --> 00:07:45.594
geven we allemaal iets.

00:07:45.594 --> 00:07:48.492
We openen onze handen en ons hart

00:07:48.492 --> 00:07:51.416
en geven wat we hebben en wat we kunnen.

00:07:51.416 --> 00:07:52.918
Iedereen doet dit.

00:07:52.918 --> 00:07:57.311
Op deze manier voelt iemand 
dat hij een heel klein beetje

00:07:57.311 --> 00:08:02.156
die enorme sociale scheur aan het 
repareren is die er voor zorgt

00:08:02.156 --> 00:08:09.803
dat voor velen zoals zij de gevangenis 
de enige eindbestemming is.

00:08:11.558 --> 00:08:17.496
Ik herinner me een vers 
van een groot dichter,

00:08:17.496 --> 00:08:25.250
van Unidad 48 van onze workshop: 
Nicolás Dorado.

00:08:27.535 --> 00:08:34.785
"Ik heb een oneindig stuk draad nodig 
om deze schade te kunnen naaien".

00:08:34.785 --> 00:08:40.674
Dit doet poëzie. 
Ze naait een wond van uitsluiting.

00:08:40.674 --> 00:08:46.377
Ze opent deuren. 
Poëzie maakt een spiegel.

00:08:46.377 --> 00:08:48.767
Die spiegel is het gedicht.

00:08:48.767 --> 00:08:54.051
Ze herkennen zichzelf, 
ze bekijken het gedicht

00:08:54.051 --> 00:08:58.756
en schrijven wat ze zijn... 
en zijn wat ze schrijven.

00:08:58.756 --> 00:09:05.143
Om te kunnen schrijven moeten zij zich
het moment van het schrijven toe-eigenen,

00:09:05.143 --> 00:09:08.480
dat uitzonderlijke moment van vrijheid.

00:09:08.480 --> 00:09:11.633
Ze moeten in hun hoofd
op zoek naar dat stukje vrijheid

00:09:11.633 --> 00:09:16.409
dat niemand ze kan ontnemen
wanneer zij schrijven.

00:09:16.409 --> 00:09:20.250
Het is ook goed om te bewijzen
dat vrijheid mogelijk is,

00:09:20.250 --> 00:09:24.703
ook al zitten we in de gevangenis
en bestaan de enige tralies die we hebben

00:09:24.703 --> 00:09:30.801
op deze mooie plek, 
uit het woord 'tralies'.

00:09:30.806 --> 00:09:33.654
In onze hel branden we van geluk

00:09:33.654 --> 00:09:37.664
wanneer het lont van het woord 
wordt aangestoken.

00:09:37.664 --> 00:09:40.704
(Applaus)

00:10:04.663 --> 00:10:11.002
Ik heb jullie verteld over de gevangenis, 
over wat ik elke week meemaak

00:10:11.002 --> 00:10:15.643
en waar ik van geniet 
en dat ik samen met hun verander.

00:10:15.643 --> 00:10:21.383
Maar ik zou willen dat jullie 
zouden kunnen voelen en meemaken,

00:10:21.383 --> 00:10:25.064
ook al is het maar voor een paar seconden,

00:10:25.064 --> 00:10:29.714
waar ik elke week van geniet
en wat me maakt me wie ik ben.

00:10:31.861 --> 00:10:35.151
(Applaus)

00:10:41.228 --> 00:10:45.414
"Het hart kauwt de tranen van tijd,

00:10:45.414 --> 00:10:48.281
verblind door dat licht.

00:10:48.281 --> 00:10:51.701
Het verbergt de snelheid van het bestaan

00:10:51.701 --> 00:10:53.374
waar beelden varen.

00:10:53.374 --> 00:10:56.772
Het vecht, het laat niet los.

00:10:56.772 --> 00:11:00.514
Het hart breekt door trieste blikken.

00:11:00.514 --> 00:11:03.182
Het rijdt op een vuurspuwende storm

00:11:03.182 --> 00:11:07.116
en recht de schouders 
die zijn gebogen door schaamte,

00:11:07.116 --> 00:11:10.572
wetend dat het niet alleen draait
om lezen en doorgaan

00:11:10.572 --> 00:11:14.417
maar ook om de wens 
het oneindige blauw te zien.

00:11:14.417 --> 00:11:17.630
Het hart gaat zitten 
om over dingen na te denken,

00:11:17.630 --> 00:11:20.842
vecht tegen een alledaags bestaan.

00:11:20.842 --> 00:11:24.265
Trachtend lief te hebben zonder pijn,

00:11:24.265 --> 00:11:27.948
ademt het zon en spreekt zichzelf moed in.

00:11:27.948 --> 00:11:31.686
Het geeft zichzelf over 
op weg naar de rede.

00:11:31.686 --> 00:11:35.049
Het hart vecht tussen moerassen,

00:11:35.049 --> 00:11:38.774
staat op de rand van de onderwereld.

00:11:38.774 --> 00:11:42.656
Het valt uitgeput neer, maar zal niet
kiezen voor de makkelijke weg.

00:11:42.656 --> 00:11:47.075
Terwijl onregelmatige stappen
uit dronkenschap ontwaken,

00:11:47.082 --> 00:11:49.027
ontwaakt de stilte."

00:11:49.027 --> 00:11:51.339
Ik ben Martín Bustamante.

00:11:51.339 --> 00:11:54.979
Ik zit gevangen 
in Unidad 48 van San Martín.

00:11:54.979 --> 00:11:57.967
Vandaag ben ik op tijdelijk verlof.

00:11:57.967 --> 00:11:59.579
Poëzie en literatuur

00:11:59.579 --> 00:12:01.585
hebben mijn leven veranderd.

00:12:01.585 --> 00:12:02.605
Dank jullie wel!

00:12:02.605 --> 00:12:03.665
CD: Dank jullie wel!

00:12:03.665 --> 00:12:06.295
(Applaus)