1
00:00:03,123 --> 00:00:10,887
Om dichter te zijn moet je 
een keer door hel zijn gegaan.

2
00:00:11,852 --> 00:00:17,935
Mijn eerste keer in de gevangenis 
keek ik nergens van op.

3
00:00:17,935 --> 00:00:24,028
Niet van het geluid van de sloten, 
de deuren die dichtgingen, niet de tralies

4
00:00:24,028 --> 00:00:28,041
of wat dan ook van wat ik 
me ervan had voorgesteld.

5
00:00:28,041 --> 00:00:32,884
Misschien omdat de gevangenis
zich op een vrij open plek bevindt.

6
00:00:32,884 --> 00:00:35,424
Je kunt de lucht zien.

7
00:00:35,424 --> 00:00:39,112
Meeuwen vliegen voorbij en het voelt net
alsof je dichtbij zee bent.

8
00:00:39,112 --> 00:00:42,090
Alsof je dichtbij het strand bent.

9
00:00:42,090 --> 00:00:48,415
Maar in werkelijkheid komen de meeuwen
voor de vuilnisbelt vlakbij de gevangenis.

10
00:00:49,250 --> 00:00:55,846
Ik liep verder naar binnen en ineens zag 
ik gevangenen heen en weer lopen.

11
00:00:55,846 --> 00:01:00,066
Het was alsof ik een stap terug deed
en ik dacht bij mezelf

12
00:01:00,071 --> 00:01:03,680
dat ik best een van hen had kunnen zijn.

13
00:01:03,680 --> 00:01:09,642
Met een andere achtergrond, 
ander context, ander geluk.

14
00:01:10,257 --> 00:01:16,769
Want niemand, maar dan ook niemand
kan kiezen waar hij of zij geboren wordt.

15
00:01:17,740 --> 00:01:22,458
In 2009 werd ik uitgenodigd 
om mee te doen aan een project

16
00:01:22,458 --> 00:01:27,830
in Unidad 48, dat onderdeel is van 
de Nationale Universiteit van San Martín.

17
00:01:27,835 --> 00:01:31,080
Het ging om het geven 
van een schrijfworkshop.

18
00:01:31,080 --> 00:01:37,570
De penitentiaire dienst stelde een 
deel van de gevangenis ter beschikking

19
00:01:37,570 --> 00:01:42,817
en daar bouwde men 
het universitair centrum.

20
00:01:43,542 --> 00:01:46,225
Tijdens mijn eerste ontmoeting
met de gevangenen

21
00:01:46,225 --> 00:01:49,770
vroeg ik hen waarom ze graag een 
schrijfworkshop wilden doen.

22
00:01:49,770 --> 00:01:53,351
Ze zeiden dat ze graag op
papier zouden willen zetten

23
00:01:53,351 --> 00:01:58,207
wat ze niet kunnen 
zeggen en doen.

24
00:01:58,922 --> 00:02:04,329
Op dat moment besloot ik om poëzie
te introduceren in de gevangenis.

25
00:02:05,274 --> 00:02:08,974
Dus ik stelde voor om met poëzie te gaan
werken en ik vroeg

26
00:02:08,974 --> 00:02:11,510
of iemand wist wat poëzie betekent.

27
00:02:11,510 --> 00:02:16,467
Niemand wist eigenlijk
wat poëzie nou echt was.

28
00:02:17,382 --> 00:02:21,516
Daarnaast stelden ze voor om 
de workshop niet alleen te geven

29
00:02:21,516 --> 00:02:24,735
aan gevangenen die 
universitaire lessen volgen

30
00:02:24,735 --> 00:02:28,016
maar aan alle gevangenen.

31
00:02:28,491 --> 00:02:32,113
Ik zei: om de workshop te beginnen

32
00:02:32,118 --> 00:02:35,755
heb ik een hulpmiddel nodig 
waarover wij allemaal beschikken.

33
00:02:35,755 --> 00:02:38,226
Dat hulpmiddel is taal.

34
00:02:38,751 --> 00:02:44,358
Dus we hadden taal en we hadden een 
workshop. We konden poëzie maken.

35
00:02:44,953 --> 00:02:50,784
Maar ik stond niet stil bij de 
ongelijkheid die er is in de gevangenis.

36
00:02:50,784 --> 00:02:55,840
Velen van hen hebben de 
basisschool niet eens afgemaakt.

37
00:02:55,840 --> 00:03:01,275
Velen konden alleen 
blokletters lezen.

38
00:03:03,080 --> 00:03:06,847
Ook schreven ze niet vloeiend genoeg.

39
00:03:06,847 --> 00:03:14,321
Dus begonnen we hele korte
maar krachtige gedichten te zoeken.

40
00:03:14,321 --> 00:03:17,972
En we begonnen te lezen
en we lazen auteur na auteur

41
00:03:17,972 --> 00:03:23,812
en door dat lezen van korte gedichten
begonnen ze door te krijgen

42
00:03:23,817 --> 00:03:26,504
dat de poëtische taal

43
00:03:26,504 --> 00:03:29,999
een bepaalde logica afbreekt
en een ander systeem aanmaakt.

44
00:03:29,999 --> 00:03:33,808
Bij het breken van de logica van taal 
breek je ook de logica van het systeem

45
00:03:33,808 --> 00:03:37,740
waarop zij gewend zijn te reageren.

46
00:03:37,740 --> 00:03:43,143
Dus ontstond er een nieuw systeem, 
een aantal nieuwe regels

47
00:03:43,148 --> 00:03:48,533
waardoor zij supersnel begrepen

48
00:03:48,533 --> 00:03:55,541
dat zij door middel van gedichten 
precies kunnen zeggen wat ze willen.

49
00:03:59,062 --> 00:04:04,720
"Om dichter te zijn moet je 
een keer door hel zijn gegaan."

50
00:04:05,275 --> 00:04:09,989
En zij hebben genoeg hel. 
Genoeg hel.

51
00:04:09,989 --> 00:04:14,364
Één keer vertelde een van hen: 
"In de gevangenis slaap je nooit."

52
00:04:14,364 --> 00:04:19,835
Je kunt nooit slapen in de gevangenis. 
Je kunt nooit je ogen sluiten.

53
00:04:20,351 --> 00:04:25,132
Dus gaf ik ze, zoals ik nu ook doe,

54
00:04:25,132 --> 00:04:31,174
een moment stilte en ik zei: 
jongens, dat is poëzie.

55
00:04:31,174 --> 00:04:37,309
Poëzie is in dit gevangenisleven, 
het is overal om jullie heen.

56
00:04:37,309 --> 00:04:39,874
Dit alles, dat jullie nooit slapen.

57
00:04:39,874 --> 00:04:47,236
Dit straalt angst uit. Alles wat niet 
wordt opgeschreven, dat is poëzie.

58
00:04:47,241 --> 00:04:51,501
Dus we begonnen die hel te gebruiken.

59
00:04:51,501 --> 00:04:55,029
We sprongen meteen in het diepe. 
In de zevende cirkel van de hel.

60
00:04:55,029 --> 00:04:59,007
En in deze zevende cirkel van
onze geliefde hel

61
00:04:59,007 --> 00:05:03,305
leerden ze dat muren 
onzichtbaar konden zijn,

62
00:05:03,305 --> 00:05:05,663
dat ze ramen konden laten schreeuwen

63
00:05:05,663 --> 00:05:09,541
en dat we ons konden 
verstoppen in de schaduw.

64
00:05:11,377 --> 00:05:15,634
Aan het eind van het eerste jaar
van de workshop

65
00:05:15,634 --> 00:05:17,967
hebben we een klein 
eindejaarsfeest gegeven

66
00:05:17,967 --> 00:05:21,317
zoals men dat doet wanneer 
er iets met zoveel liefde wordt gedaan.

67
00:05:21,317 --> 00:05:23,720
Je wil het vieren met een feestje.

68
00:05:23,720 --> 00:05:28,949
We nodigden familieleden, vrienden 
en autoriteiten van de universiteit uit.

69
00:05:28,949 --> 00:05:32,736
De gevangenen hoefden alleen maar 
een gedicht op te lezen

70
00:05:32,736 --> 00:05:38,054
en hun diploma en applaus in 
ontvangst nemen en dat was ons feestje.

71
00:05:40,159 --> 00:05:46,000
Het enige wat ik aan jullie 
duidelijk wil maken,

72
00:05:46,000 --> 00:05:50,651
is het moment dat deze mannen,

73
00:05:50,651 --> 00:05:53,464
soms enorm groot vergeleken met mij,

74
00:05:53,464 --> 00:05:58,925
of jongeren, maar met een enorme trots,

75
00:05:58,925 --> 00:06:04,518
hun papier trillend 
en zwetend vasthielden

76
00:06:04,518 --> 00:06:10,907
en hun gedicht met trillende stem oplazen.

77
00:06:11,732 --> 00:06:16,696
Op dit moment bedacht ik me 


78
00:06:16,696 --> 00:06:21,100
dat dit waarschijnlijk voor velen van hen

79
00:06:21,100 --> 00:06:27,034
de eerste keer was dat er geklapt werd 
voor iets dat zij hadden bereikt.

80
00:06:28,609 --> 00:06:32,262
In de gevangenis zijn er dingen 
die je niet kunt doen.

81
00:06:32,262 --> 00:06:36,483
In de gevangenis kun je niet dromen, 
in de gevangenis kun je niet huilen.

82
00:06:36,483 --> 00:06:41,862
Sommigen woorden zijn gewoon verboden, 
zoals het woord "tijd",

83
00:06:41,862 --> 00:06:46,601
het woord "toekomst" en het woord "wens".

84
00:06:46,601 --> 00:06:52,277
Maar wij durfden het aan om te dromen
en om groot te dromen,

85
00:06:52,277 --> 00:06:56,821
want we hadden besloten
om een boek te gaan schrijven.

86
00:06:56,821 --> 00:07:01,401
Ze schreven niet alleen een boek,
maar bonden het ook zelf in.

87
00:07:01,401 --> 00:07:03,797
Dit was eind 2010.

88
00:07:03,797 --> 00:07:07,166
We schreven een tweede boek.

89
00:07:07,166 --> 00:07:10,350
En we bonden dit tweede boek in.

90
00:07:10,350 --> 00:07:14,439
Dit was pas geleden, 
eind vorig jaar.

91
00:07:16,364 --> 00:07:21,615
Wat ik elke week weer zie 
is hoe ze veranderen

92
00:07:21,620 --> 00:07:26,534
in een ander persoon.
Hoe ze zich transformeren.

93
00:07:26,534 --> 00:07:31,116
Hoe het woord hen zelfrespect geeft
dat ze eerst niet kenden,

94
00:07:31,116 --> 00:07:33,089
dat ze zich niet voor konden stellen.

95
00:07:33,089 --> 00:07:38,725
Ze wisten niet dat dit gevoel bestond 
en dat het van hen zou kunnen komen.

96
00:07:38,725 --> 00:07:42,877
Tijdens de workshop, in onze geliefde hel,

97
00:07:42,877 --> 00:07:45,594
geven we allemaal iets.

98
00:07:45,594 --> 00:07:48,492
We openen onze handen en ons hart

99
00:07:48,492 --> 00:07:51,416
en geven wat we hebben en wat we kunnen.

100
00:07:51,416 --> 00:07:52,918
Iedereen doet dit.

101
00:07:52,918 --> 00:07:57,311
Op deze manier voelt iemand 
dat hij een heel klein beetje

102
00:07:57,311 --> 00:08:02,156
die enorme sociale scheur aan het 
repareren is die er voor zorgt

103
00:08:02,156 --> 00:08:09,803
dat voor velen zoals zij de gevangenis 
de enige eindbestemming is.

104
00:08:11,558 --> 00:08:17,496
Ik herinner me een vers 
van een groot dichter,

105
00:08:17,496 --> 00:08:25,250
van Unidad 48 van onze workshop: 
Nicolás Dorado.

106
00:08:27,535 --> 00:08:34,785
"Ik heb een oneindig stuk draad nodig 
om deze schade te kunnen naaien".

107
00:08:34,785 --> 00:08:40,674
Dit doet poëzie. 
Ze naait een wond van uitsluiting.

108
00:08:40,674 --> 00:08:46,377
Ze opent deuren. 
Poëzie maakt een spiegel.

109
00:08:46,377 --> 00:08:48,767
Die spiegel is het gedicht.

110
00:08:48,767 --> 00:08:54,051
Ze herkennen zichzelf, 
ze bekijken het gedicht

111
00:08:54,051 --> 00:08:58,756
en schrijven wat ze zijn... 
en zijn wat ze schrijven.

112
00:08:58,756 --> 00:09:05,143
Om te kunnen schrijven moeten zij zich
het moment van het schrijven toe-eigenen,

113
00:09:05,143 --> 00:09:08,480
dat uitzonderlijke moment van vrijheid.

114
00:09:08,480 --> 00:09:11,633
Ze moeten in hun hoofd
op zoek naar dat stukje vrijheid

115
00:09:11,633 --> 00:09:16,409
dat niemand ze kan ontnemen
wanneer zij schrijven.

116
00:09:16,409 --> 00:09:20,250
Het is ook goed om te bewijzen
dat vrijheid mogelijk is,

117
00:09:20,250 --> 00:09:24,703
ook al zitten we in de gevangenis
en bestaan de enige tralies die we hebben

118
00:09:24,703 --> 00:09:30,801
op deze mooie plek, 
uit het woord 'tralies'.

119
00:09:30,806 --> 00:09:33,654
In onze hel branden we van geluk

120
00:09:33,654 --> 00:09:37,664
wanneer het lont van het woord 
wordt aangestoken.

121
00:09:37,664 --> 00:09:40,704
(Applaus)

122
00:10:04,663 --> 00:10:11,002
Ik heb jullie verteld over de gevangenis, 
over wat ik elke week meemaak

123
00:10:11,002 --> 00:10:15,643
en waar ik van geniet 
en dat ik samen met hun verander.

124
00:10:15,643 --> 00:10:21,383
Maar ik zou willen dat jullie 
zouden kunnen voelen en meemaken,

125
00:10:21,383 --> 00:10:25,064
ook al is het maar voor een paar seconden,

126
00:10:25,064 --> 00:10:29,714
waar ik elke week van geniet
en wat me maakt me wie ik ben.

127
00:10:31,861 --> 00:10:35,151
(Applaus)

128
00:10:41,228 --> 00:10:45,414
"Het hart kauwt de tranen van tijd,

129
00:10:45,414 --> 00:10:48,281
verblind door dat licht.

130
00:10:48,281 --> 00:10:51,701
Het verbergt de snelheid van het bestaan

131
00:10:51,701 --> 00:10:53,374
waar beelden varen.

132
00:10:53,374 --> 00:10:56,772
Het vecht, het laat niet los.

133
00:10:56,772 --> 00:11:00,514
Het hart breekt door trieste blikken.

134
00:11:00,514 --> 00:11:03,182
Het rijdt op een vuurspuwende storm

135
00:11:03,182 --> 00:11:07,116
en recht de schouders 
die zijn gebogen door schaamte,

136
00:11:07,116 --> 00:11:10,572
wetend dat het niet alleen draait
om lezen en doorgaan

137
00:11:10,572 --> 00:11:14,417
maar ook om de wens 
het oneindige blauw te zien.

138
00:11:14,417 --> 00:11:17,630
Het hart gaat zitten 
om over dingen na te denken,

139
00:11:17,630 --> 00:11:20,842
vecht tegen een alledaags bestaan.

140
00:11:20,842 --> 00:11:24,265
Trachtend lief te hebben zonder pijn,

141
00:11:24,265 --> 00:11:27,948
ademt het zon en spreekt zichzelf moed in.

142
00:11:27,948 --> 00:11:31,686
Het geeft zichzelf over 
op weg naar de rede.

143
00:11:31,686 --> 00:11:35,049
Het hart vecht tussen moerassen,

144
00:11:35,049 --> 00:11:38,774
staat op de rand van de onderwereld.

145
00:11:38,774 --> 00:11:42,656
Het valt uitgeput neer, maar zal niet
kiezen voor de makkelijke weg.

146
00:11:42,656 --> 00:11:47,075
Terwijl onregelmatige stappen
uit dronkenschap ontwaken,

147
00:11:47,082 --> 00:11:49,027
ontwaakt de stilte."

148
00:11:49,027 --> 00:11:51,339
Ik ben Martín Bustamante.

149
00:11:51,339 --> 00:11:54,979
Ik zit gevangen 
in Unidad 48 van San Martín.

150
00:11:54,979 --> 00:11:57,967
Vandaag ben ik op tijdelijk verlof.

151
00:11:57,967 --> 00:11:59,579
Poëzie en literatuur

152
00:11:59,579 --> 00:12:01,585
hebben mijn leven veranderd.

153
00:12:01,585 --> 00:12:02,605
Dank jullie wel!

154
00:12:02,605 --> 00:12:03,665
CD: Dank jullie wel!

155
00:12:03,665 --> 00:12:06,295
(Applaus)