WEBVTT 00:00:00.258 --> 00:00:03.166 Một số người cho rằng những bài nói của TED NOTE Paragraph 00:00:03.190 --> 00:00:05.165 có khuôn mẫu chung: "Đứng trên thảm đỏ nói về điều gì đó" NOTE Paragraph 00:00:05.189 --> 00:00:06.591 "Chia sẻ kỉ niệm tuổi thơ" NOTE Paragraph 00:00:06.615 --> 00:00:08.622 " Tiết lộ bí mật thầm kín" NOTE Paragraph 00:00:08.646 --> 00:00:11.417 "Kết thúc bằng lời kêu gọi hành động đầy ý nghĩa." NOTE Paragraph 00:00:11.441 --> 00:00:12.591 Không phải. 00:00:12.615 --> 00:00:14.712 Một bài nói TED không chỉ đơn giản như vậy. 00:00:14.736 --> 00:00:16.725 Thực tế, nếu lạm dụng những cách này, 00:00:16.749 --> 00:00:20.892 bạn sẽ chỉ nói những điều sáo rỗng hoặc thao túng cảm xúc. NOTE Paragraph 00:00:20.916 --> 00:00:24.796 Nhưng mọi bài nói nổi tiếng của TED đều có một điểm chung, 00:00:24.820 --> 00:00:27.499 và tôi muốn chia sẻ điều ấy với các bạn, NOTE Paragraph 00:00:27.523 --> 00:00:30.198 vì suốt 12 năm qua, tôi đã có chỗ ngồi thuận lợi, 00:00:30.222 --> 00:00:34.961 lắng nghe hàng trăm diễn giả bậc thầy của TED, như những người này. 00:00:34.985 --> 00:00:37.422 Tôi đã giúp họ chuẩn bị bài nói cho giờ vàng, 00:00:37.446 --> 00:00:38.882 và trực tiếp học từ họ. 00:00:38.906 --> 00:00:41.232 những bí mật tạo nên bài nói tuyệt vời. NOTE Paragraph 00:00:41.256 --> 00:00:44.026 Và dù cho các diễn giả và chủ đề của họ đều có vẻ 00:00:44.050 --> 00:00:45.201 hoàn toàn khác nhau, 00:00:45.225 --> 00:00:48.961 thực ra họ đều có một công thức chung. 00:00:49.318 --> 00:00:50.547 Và đó là 00:00:51.254 --> 00:00:53.865 Nhiệm vụ đầu tiên của một diễn giả 00:00:53.889 --> 00:00:58.476 là truyền tải vào tâm trí người nghe một món quà đặc biệt -- 00:00:58.500 --> 00:01:03.079 một vật thể lạ lẫm và đẹp đẽ mà chúng ta gọi là "Ý tưởng" NOTE Paragraph 00:01:04.034 --> 00:01:05.369 Để tôi chỉ cho bạn điều đó. 00:01:05.393 --> 00:01:06.544 Đây là Haley. 00:01:06.568 --> 00:01:08.534 Cô ấy sắp diễn thuyết cho TED 00:01:08.558 --> 00:01:10.401 và rõ ràng cô ấy rất lo lắng. NOTE Paragraph 00:01:10.425 --> 00:01:12.074 (Video) Diễn giả: Haley Van Dyck! NOTE Paragraph 00:01:12.098 --> 00:01:15.098 (vỗ tay) NOTE Paragraph 00:01:18.537 --> 00:01:20.373 Suốt khoảng thời gian 18 phút, 00:01:20.397 --> 00:01:24.361 1.200 người, hầu hết chưa bao giờ gặp nhau 00:01:24.385 --> 00:01:28.505 nhận ra rằng bộ não của họ bắt đầu liên kết với não Haley 00:01:28.529 --> 00:01:29.967 và với nhau. 00:01:29.991 --> 00:01:33.385 Họ gần như bắt đầu có chung một dạng sóng não 00:01:33.409 --> 00:01:36.275 Họ không chỉ có chung cảm xúc 00:01:36.299 --> 00:01:38.798 Mà thậm chí có gì đó đáng kinh ngạc hơn diễn ra. NOTE Paragraph 00:01:38.822 --> 00:01:41.719 Hãy quan sát bộ não của Haley một chút. 00:01:42.190 --> 00:01:46.421 Có hàng tỉ nơ ron liên kết với nhau thành một mớ lộn xộn khó tưởng. 00:01:46.445 --> 00:01:48.252 Nhưng hãy để ngay đây, chỗ này -- 00:01:48.276 --> 00:01:51.037 một vài triệu tế bào liên kết với nhau 00:01:51.061 --> 00:01:54.500 để thể hiện môt ý tưởng duy nhất. 00:01:54.524 --> 00:01:58.564 Và kỳ diệu là, sự liên kết này cũng được hình thành cùng lúc 00:01:58.588 --> 00:02:01.666 trong não bộ của tất cả những người đang lắng nghe. 00:02:01.690 --> 00:02:03.850 Đúng vậy, chỉ trong vài phút, 00:02:03.874 --> 00:02:06.237 một liên kết với hàng triệu nơ ron 00:02:06.261 --> 00:02:09.046 được truyền tải tới 1200 bộ não 00:02:09.070 --> 00:02:12.199 chỉ bằng việc mọi người lắng nghe và quan sát khuôn mặt. NOTE Paragraph 00:02:12.682 --> 00:02:15.491 Khoan đã --- vậy thì ý tưởng là gì cơ? 00:02:15.515 --> 00:02:18.999 Bạn có thể hiểu nó là một dạng thông tin 00:02:19.023 --> 00:02:22.411 giúp bạn hiểu và định hình thế giới. 00:02:22.435 --> 00:02:24.411 Ý tưởng rất đa dạng, đa kích thước, 00:02:24.435 --> 00:02:26.435 từ phức tạp và lý tính 00:02:26.459 --> 00:02:28.538 đến đơn giản và thẩm mỹ. NOTE Paragraph 00:02:28.562 --> 00:02:31.435 Đây là một vài ví dụ được chia sẻ trên sân khấu TED. 00:02:31.816 --> 00:02:35.521 Ngài Ken Robinson -- óc sáng tạo là chìa khóa cho tương lai con trẻ. NOTE Paragraph 00:02:35.545 --> 00:02:38.476 (Video) Ngài Ken Robinson: Tôi cho rằng óc sáng tạo 00:02:38.500 --> 00:02:41.601 giờ đây cũng quan trọng trong dạy học như việc đọc viết 00:02:41.625 --> 00:02:44.115 và nên được coi trọng như nhau. NOTE Paragraph 00:02:44.139 --> 00:02:47.259 Chris Anderson: Elora Hardy - công trình làm từ tre rất đẹp. NOTE Paragraph 00:02:47.283 --> 00:02:49.607 (Video) Elora Hardy: Tre mọc quanh ta, 00:02:49.631 --> 00:02:53.791 tre mạnh mẽ, tre tao nhã, tre vững vàng trước động đất. NOTE Paragraph 00:02:53.815 --> 00:02:57.656 CA: Chimamanda Adichie -- một người không chỉ có một "nhãn mác". NOTE Paragraph 00:02:57.680 --> 00:03:00.782 (Video) Chimamanda Adichie: Câu chuyện nhỏ tạo nên định kiến 00:03:00.806 --> 00:03:05.203 và vấn đề là không phải định kiến không chính xác, 00:03:05.227 --> 00:03:07.211 mà là chúng chưa hoàn chỉnh. NOTE Paragraph 00:03:07.607 --> 00:03:09.821 CA: Não bộ bạn ngập tràn ý tưởng, 00:03:09.845 --> 00:03:11.196 và không chỉ ngẫu nhiên. 00:03:11.220 --> 00:03:13.426 Chúng liên kết với nhau chặt chẽ. 00:03:13.450 --> 00:03:16.355 Chúng chọn lọc và taọ nên một phức hợp kỳ diệu 00:03:16.379 --> 00:03:18.553 là thế giới quan cá nhân của bạn. 00:03:18.577 --> 00:03:20.863 Là hệ thống hoạt động của não bộ bạn. 00:03:20.887 --> 00:03:22.759 Là cách bạn định hình thế giới. 00:03:22.783 --> 00:03:26.568 Và chúng được hình thành từ hàng triệu các ý tưởng đơn lẻ NOTE Paragraph 00:03:26.592 --> 00:03:30.061 Ví dụ, nếu một thành phần nhỏ trong thế giới quan của bạn 00:03:30.085 --> 00:03:32.911 nghĩ rằng mèo con thật đáng yêu, 00:03:32.935 --> 00:03:35.330 thì khi bạn nhìn thấy bức hình này, 00:03:35.354 --> 00:03:36.934 bạn sẽ phản ứng như thế này. 00:03:36.958 --> 00:03:39.035 Nhưng nếu một phần khác 00:03:39.059 --> 00:03:41.322 lại nghĩ loài báo rất nguy hiểm, 00:03:41.346 --> 00:03:42.591 rồi nhìn bức ảnh này, 00:03:42.615 --> 00:03:44.876 bạn sẽ phản ứng hơi khác một chút. 00:03:45.524 --> 00:03:47.112 Vì vậy, lý do 00:03:47.136 --> 00:03:51.049 ý tưởng tạo nên thế giới quan của bạn là trọng yếu khá rõ ràng. 00:03:51.073 --> 00:03:54.069 Chúng khiến bạn trở nên đáng tin hết mức có thể 00:03:54.093 --> 00:03:57.881 một chỉ dẫn đến thế giới thực đáng sợ nhưng tươi đẹp ngoài kia. NOTE Paragraph 00:03:57.905 --> 00:04:01.652 Những người khác nhau có thế giới quan khác nhau. 00:04:02.198 --> 00:04:03.384 Ví dụ, 00:04:03.408 --> 00:04:07.246 Bạn phản ứng thế nào khi nhìn bức hình này: NOTE Paragraph 00:04:07.919 --> 00:04:10.887 (Video) Dalia Mogahed: Bạn nghĩ gì khi nhìn tôi? 00:04:10.911 --> 00:04:15.353 "Một phụ nữ trung thực". "chuyên gia" hay thậm chí là "em gái"? 00:04:16.292 --> 00:04:20.111 hay là "bị áp bức","tẩy não", 00:04:20.135 --> 00:04:21.300 "một tên khủng bố"? NOTE Paragraph 00:04:21.955 --> 00:04:23.349 CA: Dù bạn trả lời thế nào, 00:04:23.373 --> 00:04:26.770 có hàng triệu người ngoài kia sẽ phản ứng rất khác bạn. 00:04:26.794 --> 00:04:28.870 Đó là lý do ý tưởng quan trọng như vậy. 00:04:28.894 --> 00:04:32.572 Nếu như được truyền đạt đúng, chúng có khả năng thay đổi, mãi mãi, 00:04:32.596 --> 00:04:34.645 suy nghĩ của một người về thế giới, 00:04:34.669 --> 00:04:39.054 và định hình hành động của họ trong hiện tại và cả tương lai. 00:04:39.603 --> 00:04:43.484 Ý tưởng là nguồn lực mạnh mẽ nhất giúp hình thành văn hóa nhân loại. NOTE Paragraph 00:04:43.508 --> 00:04:44.659 Nên nếu bạn công nhận 00:04:44.683 --> 00:04:47.413 rằng nhiệm vụ đầu tiên của diễn giả là xây dựng ý tưởng 00:04:47.437 --> 00:04:49.483 trong bộ não của thính giả, 00:04:49.507 --> 00:04:52.801 đây là bốn chỉ dẫn giúp bạn hoàn thành nhiệm vụ ấy: NOTE Paragraph 00:04:52.825 --> 00:04:56.646 Một: giới hạn bài nói với duy nhất một ý chính. 00:04:57.157 --> 00:04:58.990 Ý tưởng là những thứ phức tạp; 00:04:59.014 --> 00:05:02.379 bạn phải cắt bớt nội dung để có thể tập trung 00:05:02.403 --> 00:05:05.156 vào một ý mà bạn tâm đắc nhất, 00:05:05.180 --> 00:05:08.814 và tự tạo cơ hội để bạn có thể diễn giải ý ấy một cách chính xác. 00:05:08.838 --> 00:05:12.591 Bạn phải nhắc đến bối cảnh, chia sẻ ví dụ, và mô tả thật sinh động. 00:05:12.615 --> 00:05:13.862 Hãy chọn một ý tưởng thôi, 00:05:13.886 --> 00:05:17.087 và biến nó thành cái sườn của toàn bộ bài diễn thuyết, 00:05:17.111 --> 00:05:20.589 để mọi thứ bạn đề cập đều liên kết với ý ấy bằng nhiều cách. NOTE Paragraph 00:05:21.182 --> 00:05:24.557 Hai, cho khán giả lí do để lắng nghe. 00:05:25.523 --> 00:05:29.554 Trước khi bạn bắt đầu xây dựng ý tưởng trong đầu thính giả, 00:05:29.578 --> 00:05:31.983 bạn phải được họ cho phép làm điều ấy. 00:05:32.007 --> 00:05:33.840 Và công cụ chính để đạt được điều ấy? 00:05:34.181 --> 00:05:35.524 Sự tò mò. 00:05:35.548 --> 00:05:37.796 Khơi gợi sự tò mò của thính giả. 00:05:37.820 --> 00:05:40.041 Sử dụng những câu hỏi hấp dẫn, gợi tranh luận 00:05:40.065 --> 00:05:44.246 để làm rõ tại sao một điều gì đó vô nghĩa và cần giải thích. 00:05:44.698 --> 00:05:48.659 Nếu bạn gợi ra sự thiếu liên kết trong thế giới quan của một người, 00:05:48.683 --> 00:05:52.000 họ sẽ mong muốn được hàn gắn lỗ hổng kiến thức ấy. 00:05:52.024 --> 00:05:54.063 Và khi bạn đã thắp lên mong muốn ấy, 00:05:54.087 --> 00:05:57.371 việc bắt đầu xây dựng ý tưởng sẽ dễ dàng hơn nhiều. NOTE Paragraph 00:05:58.032 --> 00:06:01.405 Ba, xây dựng ý tưởng, từng chút một, 00:06:01.429 --> 00:06:05.143 từ những khái niệm mà thính giả đã rõ. 00:06:05.167 --> 00:06:06.814 Bạn có thể dùng sức mạnh ngôn ngữ 00:06:06.838 --> 00:06:09.767 để kết nối những khái niệm có sẵn 00:06:09.791 --> 00:06:11.428 trong đầu của thính giả -- 00:06:11.452 --> 00:06:13.746 nhưng không phải ngôn ngữ của bạn, mà là của họ 00:06:13.770 --> 00:06:15.206 Bắt đầu từ điểm nhìn của họ. 00:06:15.230 --> 00:06:18.928 Diễn giả thường quên rằng rất nhiều thuật ngữ và khái niệm họ quen thuộc 00:06:18.952 --> 00:06:21.563 lại hoàn toàn xa lạ với thính giả. 00:06:21.587 --> 00:06:26.761 Lúc này, ẩn dụ lại có vai trò cốt yếu trong việc giải thích mối liên kết này, 00:06:26.785 --> 00:06:30.459 vì chúng làm rõ trạng thái lý tưởng của luận điểm, 00:06:30.483 --> 00:06:33.991 dựa trên những ý tưởng mà thính giả đã hiểu. NOTE Paragraph 00:06:34.015 --> 00:06:36.000 Ví dụ, khi Jennier Khahn 00:06:36.024 --> 00:06:39.673 muốn giải thích một công nghệ sinh học mới lạ tên CRISPR, 00:06:39.697 --> 00:06:41.983 cô nói: "Tựa như lần đầu tiên 00:06:42.007 --> 00:06:45.038 bạn dùng một chương trình soạn thảo văn bản để chỉnh sửa DNA. 00:06:45.062 --> 00:06:49.689 CRISPR cho phép bạn "cắt" và "dán" thông tin di truyền rất dễ dàng." 00:06:50.165 --> 00:06:54.443 Một lời giải thích sinh động như vậy sẽ tạo ra khoảnh khắc "aha!" rất thoả mãn 00:06:54.467 --> 00:06:56.800 ngay khi nó nhảy vào đúng vị trí của não bộ ta. 00:06:56.824 --> 00:07:00.744 Vì vậy, việc thử diễn thuyết với một người bạn đáng tin rất quan trọng, 00:07:00.768 --> 00:07:03.372 và tìm ra những điểm mà họ còn mơ hồ. NOTE Paragraph 00:07:03.396 --> 00:07:05.704 Bốn, đây là lời khuyên cuối cùng: 00:07:05.728 --> 00:07:08.505 Khiến ý tưởng của bạn đáng được chia sẻ. 00:07:09.242 --> 00:07:11.895 Nói cách khác, tự hỏi bản thân bạn câu hỏi: 00:07:11.919 --> 00:07:13.737 "Ý tưởng này sẽ có lợi với ai?" 00:07:14.489 --> 00:07:17.450 Và tôi muốn bạn phải thành thật khi trả lời. 00:07:17.474 --> 00:07:20.386 Nếu ý tưởng ấy chỉ phục vụ bạn hay tổ chức của bạn, 00:07:20.410 --> 00:07:23.687 thì, tôi rất tiếc, nhưng chúng không cần phải được chia sẻ. 00:07:23.711 --> 00:07:25.822 Thính giả sẽ nhận ra ngay. 00:07:25.846 --> 00:07:28.528 Nhưng nếu bạn tin rằng ý tưởng ấy tiềm tàng khả năng 00:07:28.552 --> 00:07:30.450 thắp sáng một ngày của ai đó 00:07:30.474 --> 00:07:33.290 hoặc thay đổi quan điểm của ai đó theo hướng tích cực 00:07:33.314 --> 00:07:36.178 hoặc truyền cảm hứng cho ai đó thay đổi, 00:07:36.202 --> 00:07:39.822 thì bạn đã nắm được công thức cốt yếu của một bài diễn thuyết tuyệt vời, 00:07:39.846 --> 00:07:42.976 bài diễn thuyết có thể là món quà cho thính giả và tất cả chúng ta.