1
00:00:00,258 --> 00:00:03,166
Một số người cho rằng 
những bài nói của TED

2
00:00:03,190 --> 00:00:05,165
có khuôn mẫu chung:
"Đứng trên thảm đỏ nói về điều gì đó"

3
00:00:05,189 --> 00:00:06,591
"Chia sẻ kỉ niệm tuổi thơ"

4
00:00:06,615 --> 00:00:08,622
" Tiết lộ bí mật thầm kín"

5
00:00:08,646 --> 00:00:11,417
"Kết thúc bằng lời kêu gọi
hành động đầy ý nghĩa."

6
00:00:11,441 --> 00:00:12,591
Không phải.

7
00:00:12,615 --> 00:00:14,712
Một bài nói TED 
không chỉ đơn giản như vậy.

8
00:00:14,736 --> 00:00:16,725
Thực tế, nếu lạm dụng những cách này,

9
00:00:16,749 --> 00:00:20,892
bạn sẽ chỉ nói những điều sáo rỗng
hoặc thao túng cảm xúc.

10
00:00:20,916 --> 00:00:24,796
Nhưng mọi bài nói nổi tiếng của TED
đều có một điểm chung,

11
00:00:24,820 --> 00:00:27,499
và tôi muốn chia sẻ
điều ấy với các bạn,

12
00:00:27,523 --> 00:00:30,198
vì suốt 12 năm qua,
tôi đã có chỗ ngồi thuận lợi,

13
00:00:30,222 --> 00:00:34,961
lắng nghe hàng trăm diễn giả
bậc thầy của TED, như những người này.

14
00:00:34,985 --> 00:00:37,422
Tôi đã giúp họ chuẩn bị
bài nói cho giờ vàng,

15
00:00:37,446 --> 00:00:38,882
và trực tiếp học từ họ.

16
00:00:38,906 --> 00:00:41,232
những bí mật tạo nên
bài nói tuyệt vời.

17
00:00:41,256 --> 00:00:44,026
Và dù cho các diễn giả
và chủ đề của họ đều có vẻ

18
00:00:44,050 --> 00:00:45,201
hoàn toàn khác nhau,

19
00:00:45,225 --> 00:00:48,961
thực ra họ đều có
một công thức chung.

20
00:00:49,318 --> 00:00:50,547
Và đó là

21
00:00:51,254 --> 00:00:53,865
Nhiệm vụ đầu tiên của một diễn giả

22
00:00:53,889 --> 00:00:58,476
là truyền tải vào tâm trí người nghe
một món quà đặc biệt --

23
00:00:58,500 --> 00:01:03,079
một vật thể lạ lẫm và đẹp đẽ 
mà chúng ta gọi là "Ý tưởng"

24
00:01:04,034 --> 00:01:05,369
Để tôi chỉ cho bạn điều đó.

25
00:01:05,393 --> 00:01:06,544
Đây là Haley.

26
00:01:06,568 --> 00:01:08,534
Cô ấy sắp diễn thuyết cho TED

27
00:01:08,558 --> 00:01:10,401
và rõ ràng cô ấy rất lo lắng.

28
00:01:10,425 --> 00:01:12,074
(Video) Diễn giả: Haley Van Dyck!

29
00:01:12,098 --> 00:01:15,098
(vỗ tay)

30
00:01:18,537 --> 00:01:20,373
Suốt khoảng thời gian 18 phút,

31
00:01:20,397 --> 00:01:24,361
1.200 người, hầu hết 
chưa bao giờ gặp nhau

32
00:01:24,385 --> 00:01:28,505
nhận ra rằng bộ não của họ 
bắt đầu liên kết với não Haley

33
00:01:28,529 --> 00:01:29,967
và với nhau.

34
00:01:29,991 --> 00:01:33,385
Họ gần như bắt đầu có chung 
một dạng sóng não

35
00:01:33,409 --> 00:01:36,275
Họ không chỉ có chung cảm xúc

36
00:01:36,299 --> 00:01:38,798
Mà thậm chí có gì đó 
đáng kinh ngạc hơn diễn ra.

37
00:01:38,822 --> 00:01:41,719
Hãy quan sát bộ não 
của Haley một chút.

38
00:01:42,190 --> 00:01:46,421
Có hàng tỉ nơ ron liên kết với nhau 
thành một mớ lộn xộn khó tưởng.

39
00:01:46,445 --> 00:01:48,252
Nhưng hãy để ngay đây, chỗ này --

40
00:01:48,276 --> 00:01:51,037
một vài triệu tế bào liên kết với nhau

41
00:01:51,061 --> 00:01:54,500
để thể hiện môt ý tưởng duy nhất.

42
00:01:54,524 --> 00:01:58,564
Và kỳ diệu là, sự liên kết này
cũng được hình thành cùng lúc

43
00:01:58,588 --> 00:02:01,666
trong não bộ của tất cả
những người đang lắng nghe.

44
00:02:01,690 --> 00:02:03,850
Đúng vậy, chỉ trong vài phút,

45
00:02:03,874 --> 00:02:06,237
một liên kết với hàng triệu nơ ron

46
00:02:06,261 --> 00:02:09,046
được truyền tải tới 1200 bộ não

47
00:02:09,070 --> 00:02:12,199
chỉ bằng việc mọi người lắng nghe
và quan sát khuôn mặt.

48
00:02:12,682 --> 00:02:15,491
Khoan đã --- vậy thì ý tưởng là gì cơ?

49
00:02:15,515 --> 00:02:18,999
Bạn có thể hiểu
nó là một dạng thông tin

50
00:02:19,023 --> 00:02:22,411
giúp bạn hiểu và
định hình thế giới.

51
00:02:22,435 --> 00:02:24,411
Ý tưởng rất đa dạng,
đa kích thước,

52
00:02:24,435 --> 00:02:26,435
từ phức tạp và lý tính

53
00:02:26,459 --> 00:02:28,538
đến đơn giản và thẩm mỹ.

54
00:02:28,562 --> 00:02:31,435
Đây là một vài ví dụ
được chia sẻ trên sân khấu TED.

55
00:02:31,816 --> 00:02:35,521
Ngài Ken Robinson -- óc sáng tạo
là chìa khóa cho tương lai con trẻ.

56
00:02:35,545 --> 00:02:38,476
(Video) Ngài Ken Robinson:
Tôi cho rằng óc sáng tạo

57
00:02:38,500 --> 00:02:41,601
giờ đây cũng quan trọng
trong dạy học như việc đọc viết

58
00:02:41,625 --> 00:02:44,115
và nên được coi trọng như nhau.

59
00:02:44,139 --> 00:02:47,259
Chris Anderson: Elora Hardy -
công trình làm từ tre rất đẹp.

60
00:02:47,283 --> 00:02:49,607
(Video) Elora Hardy:
Tre mọc quanh ta,

61
00:02:49,631 --> 00:02:53,791
tre mạnh mẽ, tre tao nhã,
tre vững vàng trước động đất.

62
00:02:53,815 --> 00:02:57,656
CA: Chimamanda Adichie -- một người 
không chỉ có một "nhãn mác".

63
00:02:57,680 --> 00:03:00,782
(Video) Chimamanda Adichie:
Câu chuyện nhỏ tạo nên định kiến

64
00:03:00,806 --> 00:03:05,203
và vấn đề là không phải 
định kiến không chính xác,

65
00:03:05,227 --> 00:03:07,211
mà là chúng chưa hoàn chỉnh.

66
00:03:07,607 --> 00:03:09,821
CA: Não bộ bạn ngập tràn ý tưởng,

67
00:03:09,845 --> 00:03:11,196
và không chỉ ngẫu nhiên.

68
00:03:11,220 --> 00:03:13,426
Chúng liên kết với nhau chặt chẽ.

69
00:03:13,450 --> 00:03:16,355
Chúng chọn lọc và taọ nên 
một phức hợp kỳ diệu

70
00:03:16,379 --> 00:03:18,553
là thế giới quan cá nhân của bạn.

71
00:03:18,577 --> 00:03:20,863
Là hệ thống hoạt động
của não bộ bạn.

72
00:03:20,887 --> 00:03:22,759
Là cách bạn định hình thế giới.

73
00:03:22,783 --> 00:03:26,568
Và chúng được hình thành từ
hàng triệu các ý tưởng đơn lẻ

74
00:03:26,592 --> 00:03:30,061
Ví dụ, nếu một thành phần nhỏ
trong thế giới quan của bạn

75
00:03:30,085 --> 00:03:32,911
nghĩ rằng mèo con thật đáng yêu,

76
00:03:32,935 --> 00:03:35,330
thì khi bạn nhìn thấy bức hình này,

77
00:03:35,354 --> 00:03:36,934
bạn sẽ phản ứng như thế này.

78
00:03:36,958 --> 00:03:39,035
Nhưng nếu một phần khác

79
00:03:39,059 --> 00:03:41,322
lại nghĩ loài báo rất nguy hiểm,

80
00:03:41,346 --> 00:03:42,591
rồi nhìn bức ảnh này,

81
00:03:42,615 --> 00:03:44,876
bạn sẽ phản ứng hơi khác một chút.

82
00:03:45,524 --> 00:03:47,112
Vì vậy, lý do

83
00:03:47,136 --> 00:03:51,049
ý tưởng tạo nên thế giới quan
của bạn là trọng yếu khá rõ ràng.

84
00:03:51,073 --> 00:03:54,069
Chúng khiến bạn trở nên
đáng tin hết mức có thể

85
00:03:54,093 --> 00:03:57,881
một chỉ dẫn đến thế giới thực
đáng sợ nhưng tươi đẹp ngoài kia.

86
00:03:57,905 --> 00:04:01,652
Những người khác nhau có
thế giới quan khác nhau.

87
00:04:02,198 --> 00:04:03,384
Ví dụ,

88
00:04:03,408 --> 00:04:07,246
Bạn phản ứng thế nào 
khi nhìn bức hình này:

89
00:04:07,919 --> 00:04:10,887
(Video) Dalia Mogahed:
Bạn nghĩ gì khi nhìn tôi?

90
00:04:10,911 --> 00:04:15,353
"Một phụ nữ trung thực". 
"chuyên gia" hay thậm chí là "em gái"?

91
00:04:16,292 --> 00:04:20,111
hay là "bị áp bức","tẩy não",

92
00:04:20,135 --> 00:04:21,300
"một tên khủng bố"?

93
00:04:21,955 --> 00:04:23,349
CA: Dù bạn trả lời thế nào,

94
00:04:23,373 --> 00:04:26,770
có hàng triệu người ngoài kia
sẽ phản ứng rất khác bạn.

95
00:04:26,794 --> 00:04:28,870
Đó là lý do ý tưởng
quan trọng như vậy.

96
00:04:28,894 --> 00:04:32,572
Nếu như được truyền đạt đúng,
chúng có khả năng thay đổi, mãi mãi,

97
00:04:32,596 --> 00:04:34,645
suy nghĩ của một người về thế giới,

98
00:04:34,669 --> 00:04:39,054
và định hình hành động của họ
trong hiện tại và cả tương lai.

99
00:04:39,603 --> 00:04:43,484
Ý tưởng là nguồn lực mạnh mẽ nhất
giúp hình thành văn hóa nhân loại.

100
00:04:43,508 --> 00:04:44,659
Nên nếu bạn công nhận

101
00:04:44,683 --> 00:04:47,413
rằng nhiệm vụ đầu tiên 
của diễn giả là xây dựng ý tưởng

102
00:04:47,437 --> 00:04:49,483
trong bộ não của thính giả,

103
00:04:49,507 --> 00:04:52,801
đây là bốn chỉ dẫn giúp bạn 
hoàn thành nhiệm vụ ấy:

104
00:04:52,825 --> 00:04:56,646
Một: giới hạn bài nói
với duy nhất một ý chính.

105
00:04:57,157 --> 00:04:58,990
Ý tưởng là những thứ phức tạp;

106
00:04:59,014 --> 00:05:02,379
bạn phải cắt bớt nội dung
để có thể tập trung

107
00:05:02,403 --> 00:05:05,156
vào một ý mà bạn tâm đắc nhất,


108
00:05:05,180 --> 00:05:08,814
và tự tạo cơ hội để bạn có thể 
diễn giải ý ấy một cách chính xác.

109
00:05:08,838 --> 00:05:12,591
Bạn phải nhắc đến bối cảnh,
chia sẻ ví dụ, và mô tả thật sinh động.

110
00:05:12,615 --> 00:05:13,862
Hãy chọn một ý tưởng thôi,

111
00:05:13,886 --> 00:05:17,087
và biến nó thành cái sườn
của toàn bộ bài diễn thuyết,

112
00:05:17,111 --> 00:05:20,589
để mọi thứ bạn đề cập
đều liên kết với ý ấy bằng nhiều cách.

113
00:05:21,182 --> 00:05:24,557
Hai, cho khán giả lí do để lắng nghe.

114
00:05:25,523 --> 00:05:29,554
Trước khi bạn bắt đầu xây dựng
ý tưởng trong đầu thính giả,

115
00:05:29,578 --> 00:05:31,983
bạn phải được họ cho phép làm điều ấy.

116
00:05:32,007 --> 00:05:33,840
Và công cụ chính để đạt được điều ấy?

117
00:05:34,181 --> 00:05:35,524
Sự tò mò.

118
00:05:35,548 --> 00:05:37,796
Khơi gợi sự tò mò của thính giả.

119
00:05:37,820 --> 00:05:40,041
Sử dụng những câu hỏi
hấp dẫn, gợi tranh luận

120
00:05:40,065 --> 00:05:44,246
để làm rõ tại sao một điều gì đó
vô nghĩa và cần giải thích.

121
00:05:44,698 --> 00:05:48,659
Nếu bạn gợi ra sự thiếu liên kết
trong thế giới quan của một người,

122
00:05:48,683 --> 00:05:52,000
họ sẽ mong muốn được
hàn gắn lỗ hổng kiến thức ấy.

123
00:05:52,024 --> 00:05:54,063
Và khi bạn đã thắp lên mong muốn ấy,

124
00:05:54,087 --> 00:05:57,371
việc bắt đầu xây dựng ý tưởng
sẽ dễ dàng hơn nhiều.

125
00:05:58,032 --> 00:06:01,405
Ba, xây dựng ý tưởng, từng chút một,

126
00:06:01,429 --> 00:06:05,143
từ những khái niệm mà thính giả đã rõ.

127
00:06:05,167 --> 00:06:06,814
Bạn có thể dùng sức mạnh ngôn ngữ

128
00:06:06,838 --> 00:06:09,767
để kết nối những khái niệm có sẵn

129
00:06:09,791 --> 00:06:11,428
trong đầu của thính giả --

130
00:06:11,452 --> 00:06:13,746
nhưng không phải 
ngôn ngữ của bạn, mà là của họ

131
00:06:13,770 --> 00:06:15,206
Bắt đầu từ điểm nhìn của họ.

132
00:06:15,230 --> 00:06:18,928
Diễn giả thường quên rằng rất nhiều 
thuật ngữ và khái niệm họ quen thuộc

133
00:06:18,952 --> 00:06:21,563
lại hoàn toàn xa lạ với thính giả.

134
00:06:21,587 --> 00:06:26,761
Lúc này, ẩn dụ lại có vai trò cốt yếu
trong việc giải thích mối liên kết này,

135
00:06:26,785 --> 00:06:30,459
vì chúng làm rõ trạng thái
lý tưởng của luận điểm,

136
00:06:30,483 --> 00:06:33,991
dựa trên những ý tưởng
mà thính giả đã hiểu.

137
00:06:34,015 --> 00:06:36,000
Ví dụ, khi Jennier Khahn

138
00:06:36,024 --> 00:06:39,673
muốn giải thích một công nghệ
sinh học mới lạ tên CRISPR,

139
00:06:39,697 --> 00:06:41,983
cô nói: "Tựa như lần đầu tiên

140
00:06:42,007 --> 00:06:45,038
bạn dùng một chương trình soạn thảo
văn bản để chỉnh sửa DNA.

141
00:06:45,062 --> 00:06:49,689
CRISPR cho phép bạn "cắt" và "dán" 
thông tin di truyền rất dễ dàng."

142
00:06:50,165 --> 00:06:54,443
Một lời giải thích sinh động như vậy sẽ 
tạo ra khoảnh khắc "aha!" rất thoả mãn

143
00:06:54,467 --> 00:06:56,800
ngay khi nó nhảy vào đúng vị trí 
của não bộ ta.

144
00:06:56,824 --> 00:07:00,744
Vì vậy, việc thử diễn thuyết với
một người bạn đáng tin rất quan trọng,

145
00:07:00,768 --> 00:07:03,372
và tìm ra những điểm mà họ còn mơ hồ.

146
00:07:03,396 --> 00:07:05,704
Bốn, đây là lời khuyên cuối cùng:

147
00:07:05,728 --> 00:07:08,505
Khiến ý tưởng của bạn đáng được chia sẻ.

148
00:07:09,242 --> 00:07:11,895
Nói cách khác, 
tự hỏi bản thân bạn câu hỏi:

149
00:07:11,919 --> 00:07:13,737
"Ý tưởng này sẽ có lợi với ai?"

150
00:07:14,489 --> 00:07:17,450
Và tôi muốn bạn 
phải thành thật khi trả lời.

151
00:07:17,474 --> 00:07:20,386
Nếu ý tưởng ấy chỉ phục vụ
bạn hay tổ chức của bạn,

152
00:07:20,410 --> 00:07:23,687
thì, tôi rất tiếc, nhưng 
chúng không cần phải được chia sẻ.

153
00:07:23,711 --> 00:07:25,822
Thính giả sẽ nhận ra ngay.

154
00:07:25,846 --> 00:07:28,528
Nhưng nếu bạn tin rằng
ý tưởng ấy tiềm tàng khả năng

155
00:07:28,552 --> 00:07:30,450
thắp sáng một ngày của ai đó

156
00:07:30,474 --> 00:07:33,290
hoặc thay đổi quan điểm
của ai đó theo hướng tích cực

157
00:07:33,314 --> 00:07:36,178
hoặc truyền cảm hứng
cho ai đó thay đổi,

158
00:07:36,202 --> 00:07:39,822
thì bạn đã nắm được công thức cốt yếu 
của một bài diễn thuyết tuyệt vời,

159
00:07:39,846 --> 00:07:42,976
bài diễn thuyết có thể là món quà
cho thính giả và tất cả chúng ta.