1
00:00:00,258 --> 00:00:03,020
Disa njerëz mendojnë që
fjalimet TED kane nje formulë:

2
00:00:03,020 --> 00:00:05,165
''Mbaj fjalim mbi qilim
të kuq rrumbullakët.''

3
00:00:05,189 --> 00:00:06,591
"Ndaj një histori fëmijërie."

4
00:00:06,615 --> 00:00:08,622
"Trego një sekret të brendshëm."

5
00:00:08,646 --> 00:00:11,417
"Mbylle me një thirrje
frymëzuese për veprim."

6
00:00:11,441 --> 00:00:12,591
Jo.

7
00:00:12,615 --> 00:00:14,712
Nuk mendohet kështu per fjalimet TED.

8
00:00:14,736 --> 00:00:16,725
Në fakt, nëse abuzojmë me këto mjete,

9
00:00:16,749 --> 00:00:20,892
do të dukemi si stereotipa
apo manipulues të emocioneve.

10
00:00:20,916 --> 00:00:24,796
Por, të gjitha fjalimet TED 
kanë diçka të përbashkët,

11
00:00:24,820 --> 00:00:27,499
dhe dua ta ndaj atë me ju,

12
00:00:27,523 --> 00:00:30,198
sepse në 12 vitet e fundit,
jam ulur në rreshtin e parë,

13
00:00:30,222 --> 00:00:34,961
dhe dëgjuar qindra oratore të TED si këta.

14
00:00:34,985 --> 00:00:37,422
I kam ndihmuar në përgatitjen
e fjalimeve për debut,

15
00:00:37,446 --> 00:00:38,882
dhe kam mësuar prej tyre,

16
00:00:38,906 --> 00:00:41,232
sekretet për një fjalim të suksesshëm.

17
00:00:41,256 --> 00:00:44,026
Megjithëse folësit dhe temat e tyre duken

18
00:00:44,050 --> 00:00:45,201
krejt të ndryshme,

19
00:00:45,225 --> 00:00:48,961
ato kanë një ingredient kyç të përbashkët.

20
00:00:49,318 --> 00:00:50,547
Dhe ky është:

21
00:00:51,254 --> 00:00:53,865
Detyra numër një si folës

22
00:00:53,889 --> 00:00:58,476
është të fusësh në mëndjen e dëgjuesit
një dhuratë të vecantë--

23
00:00:58,500 --> 00:01:03,079
diçka të bukur e të çuditshme
që ne e quajmë ide.

24
00:01:04,034 --> 00:01:05,369
Po jua shpjegoj këtë.

25
00:01:05,393 --> 00:01:06,544
Ja ku është Haley.

26
00:01:06,568 --> 00:01:08,534
Ajo do të mbajë një fjalim TED

27
00:01:08,558 --> 00:01:10,401
dhe, sinqerisht, ka shumë frikë.

28
00:01:10,425 --> 00:01:12,074
Video-Prezantuesi: Haley Van Dyck!

29
00:01:12,098 --> 00:01:15,098
(Duartrokitje)

30
00:01:18,537 --> 00:01:20,373
Gjatë 18 minutave,

31
00:01:20,397 --> 00:01:24,361
1200 persona, shumë nga të cilët
as jane takuar më parë,

32
00:01:24,385 --> 00:01:28,505
zbulojnë që truri i tyre po fillon
të sinkronizohet me trurin e Haley-it

33
00:01:28,529 --> 00:01:29,967
dhe me njëri tjetrin.

34
00:01:29,991 --> 00:01:33,385
Ata po fillojne të shfaqin të njëjtat
motive të valëve të trurit.

35
00:01:33,409 --> 00:01:36,275
Dhe nuk e kam fjalën që ndjejnë
të njëjtat emocione.

36
00:01:36,299 --> 00:01:38,798
Ka diçka më shumë.

37
00:01:38,822 --> 00:01:41,719
Le të shohim për një moment
brënda trurit të Haley.

38
00:01:42,190 --> 00:01:46,421
Ka miliarda neurone te ndërlidhura
në nyje të pamundshme.

39
00:01:46,445 --> 00:01:48,252
Por shikoni këtu--

40
00:01:48,276 --> 00:01:51,037
disa miliona nga ato janë lidhur
me njëra tjetrën

41
00:01:51,061 --> 00:01:54,500
në një mënyrë që paraqet një ide të vetme.

42
00:01:54,524 --> 00:01:58,564
E pabesueshme, tamam ky motiv
po krijohet pikërisht tani

43
00:01:58,588 --> 00:02:01,666
brënda mëndjes së secilit nga dëgjuesit.

44
00:02:01,690 --> 00:02:03,850
Po vërtetë, në pak minuta,

45
00:02:03,874 --> 00:02:06,237
një motiv që përfshin miliona neurone

46
00:02:06,261 --> 00:02:09,046
po teleportohet në 1200 mëndje,

47
00:02:09,070 --> 00:02:12,199
vetëm sepse njerëzit dëgjojnë
një zë e shohin një fytyrë.

48
00:02:12,682 --> 00:02:15,491
Por, çfarë është një ide?

49
00:02:15,515 --> 00:02:18,999
Mund ta mendoni si
një motiv informacioni

50
00:02:19,023 --> 00:02:22,411
që ju ndihmon të kuptoni botën.

51
00:02:22,435 --> 00:02:24,411
Idetë lindin në forma e masa
të ndryshme,

52
00:02:24,435 --> 00:02:26,435
nga më komplekset dhe analitiket

53
00:02:26,459 --> 00:02:28,538
tek më të thjeshtat dhe estetiket.

54
00:02:28,562 --> 00:02:31,435
Ja disa shembuj që janë treguar 
në skenën e TED-it.

55
00:02:31,816 --> 00:02:35,521
Ken Robinson thotë: kreativiteti është
çelësi i të ardhmes së fëmijëve.

56
00:02:35,545 --> 00:02:38,476
(Video) Ken Robinson: 
unë mendoj që kreativiteti tani

57
00:02:38,500 --> 00:02:41,601
është po aq i rëndësishëm në edukim
sa shkrimi e këndimi

58
00:02:41,625 --> 00:02:44,115
dhe duhet trajtuar në të njëjtën mënyrë.

59
00:02:44,139 --> 00:02:47,259
Chris Anderson: Elora Hardy--
është bukur të ndërtosh me bambu.

60
00:02:47,283 --> 00:02:49,607
(Video) Elora hardy:
Rritet gjithandej,

61
00:02:49,631 --> 00:02:53,791
është i fortë, elegant,
i reziston tërmetit.

62
00:02:53,815 --> 00:02:57,656
CA: Chimamanda Adichie --njerëzit
janë më shumë se një identitet i vetëm.

63
00:02:57,680 --> 00:03:00,782
(Video)Chimamanda Adichie:
Një histori e vetme krijon stereotipe,

64
00:03:00,806 --> 00:03:05,203
dhe problemi me to është
jo se ato janë të pavërteta,

65
00:03:05,227 --> 00:03:07,211
por se nuk janë të plota.

66
00:03:07,607 --> 00:03:09,821
CA: Mendja juaj është tejmbushur me ide,

67
00:03:09,845 --> 00:03:11,196
dhe jo rastësisht.

68
00:03:11,220 --> 00:03:13,426
Ato janë të lidhura me kujdes
me njëra tjetrën

69
00:03:13,450 --> 00:03:16,355
bashkë ato formojnë një strukturë
komplekse të mrekullueshme

70
00:03:16,379 --> 00:03:18,553
që është pikëvështrimi ynë i botës.

71
00:03:18,577 --> 00:03:20,863
Eshtë sistemi operator i trurit.

72
00:03:20,887 --> 00:03:22,759
Eshtë si e kuptojmë botën.

73
00:03:22,783 --> 00:03:26,568
Dhe është ndërtuar
mbi miliona ide individuale.

74
00:03:26,592 --> 00:03:30,061
Për shëmbull, nëse një element
i visionit ndaj botës

75
00:03:30,085 --> 00:03:32,911
është ideja që macet janë të lezeçme,

76
00:03:32,935 --> 00:03:35,330
atëherë kur ti e sheh këtë,

77
00:03:35,354 --> 00:03:36,934
reagon kështu ndaj saj.

78
00:03:36,958 --> 00:03:39,035
Por, nëse një element tjetër i vizionit

79
00:03:39,059 --> 00:03:41,322
është idea që leopardët
janë të rrezikshëm,

80
00:03:41,346 --> 00:03:42,591
kur ti i sheh,

81
00:03:42,615 --> 00:03:44,876
reagon ndryshe.

82
00:03:45,524 --> 00:03:47,112
Pra, është e kuptueshme

83
00:03:47,136 --> 00:03:51,049
pse idetë që përbëjnë
botën tuaj janë vendimtare.

84
00:03:51,073 --> 00:03:54,069
Ju duhet që ato të jenë sa me shumë
të besueshme-- një udhëzues,

85
00:03:54,093 --> 00:03:57,881
për botën e jashtme sa të frikshme
por të mrekullueshme.

86
00:03:57,905 --> 00:04:01,652
Tani, njerëz të ndryshëm mund të kenë
vizione krejt të ndryshme.

87
00:04:02,198 --> 00:04:03,384
Për shëmbull,

88
00:04:03,408 --> 00:04:07,246
si do të reagonit kur shihni këtë figurë:

89
00:04:07,919 --> 00:04:10,887
(Video) Dalia Mogahed:
çfarë mendoni kur më shihni?

90
00:04:10,911 --> 00:04:15,353
"Një grua e besimit", "një eksperte"
"ndoshta një motër" ?

91
00:04:16,292 --> 00:04:20,111
Apo "e shtypur", "e manipuluar",

92
00:04:20,135 --> 00:04:21,300
"një terroriste"?

93
00:04:21,955 --> 00:04:23,349
CA: Sidoqoftë përgjigjja juaj

94
00:04:23,373 --> 00:04:26,770
ka miliona persona të tjerë që
do të reagojnë ndryshe.

95
00:04:26,794 --> 00:04:28,870
Ja sepse idetë kanë rëndësi.

96
00:04:28,894 --> 00:04:32,572
Nëse komunikohen si duhet, ato janë
të afta të ndryshojnë, përgjithmonë,

97
00:04:32,596 --> 00:04:34,645
sesi personi mendon rreth botës,

98
00:04:34,669 --> 00:04:39,054
dhe sesi orientohen veprimet e tyre
tani dhe në të ardhmen.

99
00:04:39,603 --> 00:04:43,484
Idetë janë forca më e madhe
për të formuar kulturën njerëzore.

100
00:04:43,508 --> 00:04:44,659
Kështu, nëse pranon

101
00:04:44,683 --> 00:04:47,413
që detyra numër një si folës
është të ndërtosh një ide

102
00:04:47,437 --> 00:04:49,483
brënda mëndjes së publikut,

103
00:04:49,507 --> 00:04:52,801
këtu janë katër udhëzues
se si duhet ta bësh këtë detyrë:

104
00:04:52,825 --> 00:04:56,646
E para, kufizohu vetëm me një ide.

105
00:04:57,157 --> 00:04:58,990
Idetë janë gjëra komplekse;

106
00:04:59,014 --> 00:05:02,379
përmbajtja e fjalimit
duhet te jetë e fokusuar

107
00:05:02,403 --> 00:05:05,156
në një ide të vetme me të
cilën jeni më i pasionuar,

108
00:05:05,180 --> 00:05:08,814
dhe ti jepni shansin vetes që ta shpjegoni
atë gjë të vetme siç duhet.

109
00:05:08,838 --> 00:05:12,591
Duhet ti vini gjërat ne kontekst,
të jepni shëmbuj, ta gjallëroni atë.

110
00:05:12,615 --> 00:05:13,862
Zgjidhni një ide,

111
00:05:13,886 --> 00:05:17,087
dhe bëni që ajo të jetë
filli i të gjithë fjalimit tuaj,

112
00:05:17,111 --> 00:05:20,589
në mënyrë që çdo gjë që thoni të lidhet
prapë me të në ndonjë mënyrë.

113
00:05:21,182 --> 00:05:24,557
E dyta, jepini publikut
arsyen për t'ju dëgjuar.

114
00:05:25,523 --> 00:05:29,554
Para se të filloni të ndërtoni
brënda mëndjes së publikut,

115
00:05:29,578 --> 00:05:31,983
duhet të kërkoni leje për të hyrë aty.

116
00:05:32,007 --> 00:05:33,840
Dhe mënyra për ta arritur?

117
00:05:34,181 --> 00:05:35,524
Kurioziteti.

118
00:05:35,548 --> 00:05:37,796
Pickoni kuriozitetin e publikut.

119
00:05:37,820 --> 00:05:40,041
Përdorni pyetje provokuese

120
00:05:40,065 --> 00:05:44,246
për të identifikuar pse diçka
ska kuptim apo kërkon shpjegim.

121
00:05:44,698 --> 00:05:48,659
Nëse mund të tregosh një shkëputje
në vizionin e dikujt,

122
00:05:48,683 --> 00:05:52,000
do të ndihet e nevojshme
për ta mbushur këtë mungesë njohurie.

123
00:05:52,024 --> 00:05:54,063
Dhe sapo e ndez këtë dëshirë,

124
00:05:54,087 --> 00:05:57,371
do të jetë shumë e lehtë
të fillosh të ndërtosh idenë tënde.

125
00:05:58,032 --> 00:06:01,405
E treta, ndërtoje idenë, pjesë-pjesë,

126
00:06:01,429 --> 00:06:05,143
nga konceptet që publiku
i ka kuptuar tashmë.

127
00:06:05,167 --> 00:06:06,814
Përdorni fuqinë e gjuhës

128
00:06:06,838 --> 00:06:09,767
për të thurur konceptet
që ekzistojnë tashmë

129
00:06:09,791 --> 00:06:11,428
në mendjen e dëgjuesit --

130
00:06:11,452 --> 00:06:13,746
por jo në gjuhën tuaj, në gjuhën e tyre.

131
00:06:13,770 --> 00:06:15,206
Filloni aty ku janë ata.

132
00:06:15,230 --> 00:06:18,928
Folësit shpesh harrojnë që shumë fjalë
apo koncepte me të cilat ata jetojnë

133
00:06:18,952 --> 00:06:21,563
janë fare të panjohura për publikun.

134
00:06:21,587 --> 00:06:26,761
Metaforat luajnë rol kyç për të treguar
si lidhen pjesët me njëra tjetrën,

135
00:06:26,785 --> 00:06:30,459
sepse ato tregojnë
formën definitive të skemës,

136
00:06:30,483 --> 00:06:33,991
të bazuar mbi një ide që dëgjuesit
e kuptojnë tashmë.

137
00:06:34,015 --> 00:06:36,000
Për shëmbull, kur Jennifer Kahn

138
00:06:36,024 --> 00:06:39,673
donte të shpjegonte bioteknologjinë e re
të pabesueshme të quajtur CRISPR,

139
00:06:39,697 --> 00:06:41,983
ajo tha, "është sikur, për herë të parë

140
00:06:42,007 --> 00:06:45,038
të kesh një program kompjuteri
për të modifikuar DNA.

141
00:06:45,062 --> 00:06:49,689
CRISPR ju lejon te prisni/ngjisni
informacionet gjenetike me shumë lehtësi.

142
00:06:50,165 --> 00:06:54,443
Një shpjegim i gjallë si ky sjell
një moment qartësimi

143
00:06:54,467 --> 00:06:56,800
bile të ngulet në mëndje.

144
00:06:56,824 --> 00:07:00,744
Eshtë e rëndësishme që ti testosh
fjalimet me miq të besuar,

145
00:07:00,768 --> 00:07:03,372
dhe të zbulosh momentet
ku ata duken të konfuzuar.

146
00:07:03,396 --> 00:07:05,704
E katërta, kjo është e fundit:

147
00:07:05,728 --> 00:07:08,505
Gjeni nje ide që ia vlen të shpërndahet.

148
00:07:09,242 --> 00:07:11,895
Dua të them, bëni pyetjen vetes:

149
00:07:11,919 --> 00:07:13,737
"Kush do përfitojë nga kjo ide?"

150
00:07:14,489 --> 00:07:17,450
Dhe duhet të jeni i sinqertë
me pergjigjen.

151
00:07:17,474 --> 00:07:20,386
Nëse idea ju shërben vetëm ju
ose vetëm organizatës suaj,

152
00:07:20,410 --> 00:07:23,687
atëherë, më vjen keq, por ndoshta
nuk ia vlen të shpërndahet.

153
00:07:23,711 --> 00:07:25,822
Publiku do ta kuptojë menjëherë.

154
00:07:25,846 --> 00:07:28,528
Por, nëse besoni që ideja ka mundësi

155
00:07:28,552 --> 00:07:30,450
të ndricojë ditën e dikujt

156
00:07:30,474 --> 00:07:33,290
apo të ndryshojë për më mirë
të ardhmen e dikujt

157
00:07:33,314 --> 00:07:36,178
apo të frymëzojë dikë
të bëjë diçka ndryshe,

158
00:07:36,202 --> 00:07:39,822
atëherë ju keni përbërësin kryesor
për një fjalim vërtet të fuqishëm

159
00:07:39,846 --> 00:07:42,976
që është një dhuratë për publikun
dhe për të gjithë ne.