WEBVTT

00:00:00.258 --> 00:00:03.166
Кейбіреулер TED баяндаманың арнайы
формуласы бар деп ойлайды:

NOTE Paragraph

00:00:03.190 --> 00:00:05.165
"Дөңгелек, қызыл кілемше үстінде сөйлеу."

NOTE Paragraph

00:00:05.189 --> 00:00:06.591
"Бала қиялыңмен бөлісу."

NOTE Paragraph

00:00:06.615 --> 00:00:08.622
"Жеке құпияны жариялау."

NOTE Paragraph

00:00:08.646 --> 00:00:11.417
"Соңында, әрекет жасауға жігерлендіру."

NOTE Paragraph

00:00:11.441 --> 00:00:12.591
Жоқ.

00:00:12.615 --> 00:00:14.712
TED баяндама бұлай болмайды.

00:00:14.736 --> 00:00:16.725
Негізі, бұл әдістерді асыра пайдалану,

00:00:16.749 --> 00:00:20.892
жәй ғана дайын нәрсені қайталау немесе
эмоциялық басқару болмақ.

NOTE Paragraph

00:00:20.916 --> 00:00:24.796
Бірақ, барлық үздік TED баяндамалардың
ортақ бір нәрсесі бар

00:00:24.820 --> 00:00:27.499
және сол жайлы сіздермен
бөліспекпін.

NOTE Paragraph

00:00:27.523 --> 00:00:30.198
Себебі, соңғы 12 жылда,
осы секілді

00:00:30.222 --> 00:00:34.961
жүздеген керемет TED баяндамашыларды
тыңдауға жақсы мүмкіндік болды.

00:00:34.985 --> 00:00:37.422
Оларға баяндамасын уақытылы дайындауға
көмектестім

00:00:37.446 --> 00:00:38.882
және олардан тікелей

00:00:38.906 --> 00:00:41.232
баяндаманы үздік ететін
дүниені үйрендім.

NOTE Paragraph

00:00:41.256 --> 00:00:44.026
Бірақ баяндамашылардың ойлары мен 
баяндамалары

00:00:44.050 --> 00:00:45.201
әртүрлі болса да,

00:00:45.225 --> 00:00:48.961
барлығына ортақ, ерекше бір әдісі бар.

00:00:49.318 --> 00:00:50.547
Бұл нәрсе:

00:00:51.254 --> 00:00:53.865
Баяндамашы ретінді ең бірінші-

00:00:53.889 --> 00:00:58.476
таныс емес және әдемі идеяны

00:00:58.500 --> 00:01:03.079
тыңдаушыларға ерекше сый ретінде жеткізе
білу керек.

NOTE Paragraph

00:01:04.034 --> 00:01:05.369
Толығырақ түсіндірейін.

00:01:05.393 --> 00:01:06.544
Бұл - Хэйли.

00:01:06.568 --> 00:01:08.534
Ол көпшілік алдында TED баяндама
жасамақшы

00:01:08.558 --> 00:01:10.401
және ол қорқып тұр.

NOTE Paragraph

00:01:10.425 --> 00:01:12.074
(Бейне) Жүргізуші: Хэйли Ван Дейк

NOTE Paragraph

00:01:12.098 --> 00:01:15.098
(Қол соғу)

NOTE Paragraph

00:01:18.537 --> 00:01:20.373
Алдағы 18 минут ішінде,

00:01:20.397 --> 00:01:24.361
бұрын соңды бірін-бірі
танымайтын 1200 адам

00:01:24.385 --> 00:01:28.505
Хэйлидің миымен өзара
синхронизациялана, яғни идеяны

00:01:28.529 --> 00:01:29.967
түсіне бастағандарын байқайды.

00:01:29.991 --> 00:01:33.385
Дәлірек айтсам, тыңдаушыларда бірдей
ми толқындары түзеледі.

00:01:33.409 --> 00:01:36.275
Бұл барлығы бірдей бір сезімді сезінеді
дегенді білдірмейді.

00:01:36.299 --> 00:01:38.798
Бұл жерде таңғажайып нәрсе орын алуда.

NOTE Paragraph

00:01:38.822 --> 00:01:41.719
Дәл осы кезде Хэйлидің миында не болып
жатқанын көрейік.

00:01:42.190 --> 00:01:46.421
Мүмкін еместей шатасып, бір-бірімен
байланысқан миллиардтаған нейрондар.

00:01:46.445 --> 00:01:48.252
Бірақ, мына жерге қараңыз --

00:01:48.276 --> 00:01:51.037
бірнеше миллионы өзара байланысқан
күйде

00:01:51.061 --> 00:01:54.500
жалғыз бір идеяны ұсынады.

00:01:54.524 --> 00:01:58.564
Таңқаларлығы, дәл осы байланысқан
нейрондар үлгісі тыңдаушылардың миында да,

00:01:58.588 --> 00:02:01.666
дәл сол сәтте пайда болады.

00:02:01.690 --> 00:02:03.850
Дәл солай, аздаған минут ішінде,

00:02:03.874 --> 00:02:06.237
миллиондаған нейроннан тұратын идеа үлгісі

00:02:06.261 --> 00:02:09.046
сөйлеушінің дауысын естумен
және бейнесін қараумен

00:02:09.070 --> 00:02:12.199
1200 адамның миына телепортталады.

NOTE Paragraph

00:02:12.682 --> 00:02:15.491
Бірақ тоқтаңыз - идея дегеніміз не?

00:02:15.515 --> 00:02:18.999
Идеяны әлемді түсінуге және басқаруға
көмектесетін

00:02:19.023 --> 00:02:22.411
ақпарат бөлігі деп түсінсеңіз болады.

00:02:22.435 --> 00:02:24.411
Идея әр түрлі формада және көлемде,

00:02:24.435 --> 00:02:26.435
комплексті және аналитикалық,

00:02:26.459 --> 00:02:28.538
қарапайым және эстетикалық түрлері де бар.

NOTE Paragraph

00:02:28.562 --> 00:02:31.435
TED сахнасынан бірнеше мысалды
қарастырайық.

00:02:31.816 --> 00:02:35.521
Сэр Кен Робинсон- шығармашылық
балаларымыздың болашағының кілті.

NOTE Paragraph

00:02:35.545 --> 00:02:38.476
(Бейне) Сэр Кен Робинсон:
Пайымдауымша, қазіргі таңда

00:02:38.500 --> 00:02:41.601
шығармашылық - білім берудегі сауаттылық
секілді маңызды

00:02:41.625 --> 00:02:44.115
және осы дәрежеде шығармашылыққа
көңіл бөлу тиіспіз.

NOTE Paragraph

00:02:44.139 --> 00:02:47.259
Крис Андерсон: Элора Харди -
бамбуктан құралған ғимараттар керемет

NOTE Paragraph

00:02:47.283 --> 00:02:49.607
(Бейне) Элора Харди:
Бұл айналамызда өсуде,

00:02:49.631 --> 00:02:53.791
мықты, әдемі және сейсмикалық төзімді.

NOTE Paragraph

00:02:53.815 --> 00:02:57.656
ЧА: Чимаманда Адичи -
адамдар сәйкестіктен де артық.

NOTE Paragraph

00:02:57.680 --> 00:03:00.782
(Бейне) Чимаманда Адичи:
Жалғыз уақиға стереотиптерді жасайды,

00:03:00.806 --> 00:03:05.203
және стереотиптер мәселесі шындыққа
жанаспауымен қатар,

00:03:05.227 --> 00:03:07.211
бұл мәселе толықтай ашылмайды.

NOTE Paragraph

00:03:07.607 --> 00:03:09.821
KА: Миыңыз толықтай идеяға толды

00:03:09.845 --> 00:03:11.196
және бұл кездейсоқ емес.

00:03:11.220 --> 00:03:13.426
Олар ұқыпты байланысқан.

00:03:13.450 --> 00:03:16.355
Олар біріге отырып 
таңғажайып күрделі құрылымды құрайды

00:03:16.379 --> 00:03:18.553
бұл - жеке дүниетанымыңыз.

00:03:18.577 --> 00:03:20.863
Бұл - миыңыздың операциялық жүйесі.

00:03:20.887 --> 00:03:22.759
Бұл әлемді қалай бағдарлауыңыз .

00:03:22.783 --> 00:03:26.568
Әрі бұл миллиондаған жеке идеялардан
құралған.

NOTE Paragraph

00:03:26.592 --> 00:03:30.061
Сонымен, мысалы, дүниетанымыңыздың
бір кіші бөлігі ретінде,

00:03:30.085 --> 00:03:32.911
мысықтар сүйкімді деген идеяны
алайық,

00:03:32.935 --> 00:03:35.330
енді осы мысықтарды көрген кезде,

00:03:35.354 --> 00:03:36.934
ойлағаныңыздай әсер аласыз.

00:03:36.958 --> 00:03:39.035
Бірақ, дүниетанымыңыздың
өзге бір бөлігінде

00:03:39.059 --> 00:03:41.322
барыс қауіпті деген ойдасыз,

00:03:41.346 --> 00:03:42.591
осы жануарды көргенде,

00:03:42.615 --> 00:03:44.876
әсеріңіз аздап өзгеше болмақ.

00:03:45.524 --> 00:03:47.112
Сонымен, бұл өте айқын

00:03:47.136 --> 00:03:51.049
не үшін дүниетанымыңызды құратын идеялар
маңызды.

00:03:51.073 --> 00:03:54.069
Олардың мүмкіндігінше нұсқаулық
ретінде сенімдісі қажет,

00:03:54.093 --> 00:03:57.881
қорқынышты-ақ, бірақ таңғажайып әлем
сонда.

NOTE Paragraph

00:03:57.905 --> 00:04:01.652
Сонымен, әр түрлі адамдардың дүниетанымы
едәуір өзгеше болуы мүмкін.

00:04:02.198 --> 00:04:03.384
Мысалы,

00:04:03.408 --> 00:04:07.246
Мына бейнені көргенде дүниетанымыңыз не
деп үн қатады:

NOTE Paragraph

00:04:07.919 --> 00:04:10.887
(Бейне) Далиа Могахед: Мені көргенде
мен жайлы не ойлайсыздар?

00:04:10.911 --> 00:04:15.353
"Иманды әйел", "эксперт", мүмкін тіпті
"қарындас" ?

00:04:16.292 --> 00:04:20.111
Немесе, "қаналған",
"радикальды сенім иесі",

00:04:20.135 --> 00:04:21.300
"террорист"?

NOTE Paragraph

00:04:21.955 --> 00:04:23.349
КА: Жауабыңызға қарамастан,

00:04:23.373 --> 00:04:26.770
әр түрлі ойлайтын миллиондаған
адамдардан сан түрлі жауап алуға болады.

00:04:26.794 --> 00:04:28.870
Міне, сондықтан да идеялар өте маңызды.

00:04:28.894 --> 00:04:32.572
Егер дұрыс ақпарат берілсе,
кейбіреулердің әлем жайлы түсінігін

00:04:32.596 --> 00:04:34.645
мәңгілікке өзгертуге болады,

00:04:34.669 --> 00:04:39.054
олардың қазіргі және болашақтағы
әрекеттерін қалыптастырады.

00:04:39.603 --> 00:04:43.484
Идеялар мәдениетті қалыптастыруда өте 
қуатты күш.

NOTE Paragraph

00:04:43.508 --> 00:04:44.659
Егер келіссеңіз,

00:04:44.683 --> 00:04:47.413
баяндамашы ретінде бірінші міндетіңіз,


00:04:47.437 --> 00:04:49.483
тыңдаушылардың ойына идеяңызды жеткізу,

00:04:49.507 --> 00:04:52.801
бұл тапсырманы орындауға көмектесетін
төрт кеңеске тоқталайық.

NOTE Paragraph

00:04:52.825 --> 00:04:56.646
Бірінші, баяндамаңызды маңызды
бір ғана идеямен шектеңіз.

00:04:57.157 --> 00:04:58.990
Идеялар күрделі дүние;

00:04:59.014 --> 00:05:02.379
баяндамаңызды қайта қарап, қысқартып,
осылайша

00:05:02.403 --> 00:05:05.156
жалғыз идеяға бар ынта-жігеріңізбен
мән беріңіз,

00:05:05.180 --> 00:05:08.814
және осы бір дүниені лайықты түрде
түсіндіріп беруге тырысыңыз.

00:05:08.838 --> 00:05:12.591
Мән-мағынасын беріңіз, мысалдармен
бөлісіңіз, барынша айқындаңыз.

00:05:12.615 --> 00:05:13.862
Бір идеяны таңдаңыз,

00:05:13.886 --> 00:05:17.087
және оны толық баяндаманы қамтитындай
сызық етіңіз,

00:05:17.111 --> 00:05:20.589
яғни әрбір айтқаныңыз алдыңғылармен
байланысуы керек.

NOTE Paragraph

00:05:21.182 --> 00:05:24.557
Екінші, тыңдаушыларға маңызын
ұқтырыңыз.

00:05:25.523 --> 00:05:29.554
Аудиторияңыздың ақыл-ойында идеяңыздың
бөлшектерін құрмас бұрын,

00:05:29.578 --> 00:05:31.983
олардың құпталуы үшін тыңдаушылардың
рұқсаты қажет.

00:05:32.007 --> 00:05:33.840
Рұқсат алудың басты құралы не?

00:05:34.181 --> 00:05:35.524
Әуестік.

00:05:35.548 --> 00:05:37.796
Әуестікті аудитрияңызбен араластырыңыз.

00:05:37.820 --> 00:05:40.041
Кейбір нәрселер не үшін мағына бермейтінін


00:05:40.065 --> 00:05:44.246
және түсіндіруді қажет ететінін білу үшін
қызықтыратын, өршітетін сұрақтар қойыңыз.

00:05:44.698 --> 00:05:48.659
Егер әлдібереулердің дүниетанымында
кемшілікті айқындай алсаңыз,

00:05:48.683 --> 00:05:52.000
олар осы олқылықты толықтыруды қажет
екенін сезеді.

00:05:52.024 --> 00:05:54.063
Осылайша олардың ықыласын шақырған соң,

00:05:54.087 --> 00:05:57.371
идеяңызды құрастыру әлдеқайда жеңілірек
болмақ.

NOTE Paragraph

00:05:58.032 --> 00:06:01.405
Үшінші, идеяңызды бөлшектеп жеткізіңіз,

00:06:01.429 --> 00:06:05.143
яғни аудиторияңыз түсіне алатындай етіңіз.

00:06:05.167 --> 00:06:06.814
Тілдің күшін пайдаланып,

00:06:06.838 --> 00:06:09.767
тыңдаушылардың санасында қалыптасқан 
түсінікпен бірге

00:06:09.791 --> 00:06:11.428
идеяңызды ұштастырасыз,

00:06:11.452 --> 00:06:13.746
бірақ өзіңіздің емес, олардың тілінде.

00:06:13.770 --> 00:06:15.206
Олар қайда
сол жерден бастайсыз

00:06:15.230 --> 00:06:18.928
Көбінесе баяндаушылар қолданатын терминдер
мен түсініктер тыңдаушылар үшін

00:06:18.952 --> 00:06:21.563
мүлдем таныс емес екенін
ұмытып кетіп жатады.

00:06:21.587 --> 00:06:26.761
Енді, метафоралар идея бөліктерінің
бір-біріне сәйкестігін көрсетуде маңызды,

00:06:26.785 --> 00:06:30.459
себебі, тыңдаушының идеяны осыған дейін
түсінгендігіне негізделе отырып,

00:06:30.483 --> 00:06:33.991
қалаған идеяның бейнесін жеткізеді.

NOTE Paragraph

00:06:34.015 --> 00:06:36.000
Мысалы, Дженнифер Кан

00:06:36.024 --> 00:06:39.673
CRISPR деген жаңа керемет биотехнологияны
түсіндіргісі келеді,

00:06:39.697 --> 00:06:41.983
ол, "Бұл дегеніміз, бірінші рет

00:06:42.007 --> 00:06:45.038
ДНҚ-ны өңдейтін мәтіндік процессорге ие
болдыңыз делік.

00:06:45.062 --> 00:06:49.689
CRISPR гендік ақпараттарды оп-оңай
қиюға және қоюға мүмкіндік береді."

00:06:50.165 --> 00:06:54.443
Енді, осы секілді анық түсіндірме арқылы
қанағаттырарлық сәттер,

00:06:54.467 --> 00:06:56.800
санамызда өз орнын табады.

00:06:56.824 --> 00:07:00.744
Баяндамаңызды сенімді достарыңызға
тексерту және

00:07:00.768 --> 00:07:03.372
қай бөлім оларды шатастырады, осыны
білу өте маңызды.

NOTE Paragraph

00:07:03.396 --> 00:07:05.704
Төртінші, бұл соңғы кеңес:

00:07:05.728 --> 00:07:08.505
Идеяңызды бөлісуге тұрарлықтай етіңіз.

00:07:09.242 --> 00:07:11.895
Бұл дегеніміз, өзіңізге сұрақ қойыңыз:

00:07:11.919 --> 00:07:13.737
"Бұл идеяның кімге пайдасы бар?"

00:07:14.489 --> 00:07:17.450
Және мен сізге шынайы жауап беруге
тиіспін.

00:07:17.474 --> 00:07:20.386
Егер идея тек сізді және ұйымыңызға
пайдалы болса,

00:07:20.410 --> 00:07:23.687
онда кешіріңіз, бұл идея таратуға
тұрарлық емес.

00:07:23.711 --> 00:07:25.822
Көрермен шындықты сіз арқылы көреді.

00:07:25.846 --> 00:07:28.528
Бірақ егер идеяңыз өзге біреудің күнін
жақсартуға

00:07:28.552 --> 00:07:30.450
немесе келешегін жақсыға өзгертуге

00:07:30.474 --> 00:07:33.290
немесе ерекше дүние жасауға
жігерлендіруге

00:07:33.314 --> 00:07:36.178
әлеуеті барына сенсеңіз,

00:07:36.202 --> 00:07:39.822
онда шынайы үлкен баяндама жасау үшін 
негізгі ингредиентке иесіз,

00:07:39.846 --> 00:07:42.976
бұл өз кезегінде көрермендер мен
бізге сыйлық болып табылады.