0:00:00.258,0:00:03.166
Кейбіреулер TED баяндаманың арнайы[br]формуласы бар деп ойлайды:

0:00:03.190,0:00:05.165
"Дөңгелек, қызыл кілемше үстінде сөйлеу."

0:00:05.189,0:00:06.591
"Бала қиялыңмен бөлісу."

0:00:06.615,0:00:08.622
"Жеке құпияны жариялау."

0:00:08.646,0:00:11.417
"Соңында, әрекет жасауға жігерлендіру."

0:00:11.441,0:00:12.591
Жоқ.

0:00:12.615,0:00:14.712
TED баяндама бұлай болмайды.

0:00:14.736,0:00:16.725
Негізі, бұл әдістерді асыра пайдалану,

0:00:16.749,0:00:20.892
жәй ғана дайын нәрсені қайталау немесе[br]эмоциялық басқару болмақ.

0:00:20.916,0:00:24.796
Бірақ, барлық үздік TED баяндамалардың[br]ортақ бір нәрсесі бар

0:00:24.820,0:00:27.499
және сол жайлы сіздермен[br]бөліспекпін.

0:00:27.523,0:00:30.198
Себебі, соңғы 12 жылда,[br]осы секілді

0:00:30.222,0:00:34.961
жүздеген керемет TED баяндамашыларды[br]тыңдауға жақсы мүмкіндік болды.

0:00:34.985,0:00:37.422
Оларға баяндамасын уақытылы дайындауға[br]көмектестім

0:00:37.446,0:00:38.882
және олардан тікелей

0:00:38.906,0:00:41.232
баяндаманы үздік ететін[br]дүниені үйрендім.

0:00:41.256,0:00:44.026
Бірақ баяндамашылардың ойлары мен [br]баяндамалары

0:00:44.050,0:00:45.201
әртүрлі болса да,

0:00:45.225,0:00:48.961
барлығына ортақ, ерекше бір әдісі бар.

0:00:49.318,0:00:50.547
Бұл нәрсе:

0:00:51.254,0:00:53.865
Баяндамашы ретінді ең бірінші-

0:00:53.889,0:00:58.476
таныс емес және әдемі идеяны

0:00:58.500,0:01:03.079
тыңдаушыларға ерекше сый ретінде жеткізе[br]білу керек.

0:01:04.034,0:01:05.369
Толығырақ түсіндірейін.

0:01:05.393,0:01:06.544
Бұл - Хэйли.

0:01:06.568,0:01:08.534
Ол көпшілік алдында TED баяндама[br]жасамақшы

0:01:08.558,0:01:10.401
және ол қорқып тұр.

0:01:10.425,0:01:12.074
(Бейне) Жүргізуші: Хэйли Ван Дейк

0:01:12.098,0:01:15.098
(Қол соғу)

0:01:18.537,0:01:20.373
Алдағы 18 минут ішінде,

0:01:20.397,0:01:24.361
бұрын соңды бірін-бірі[br]танымайтын 1200 адам

0:01:24.385,0:01:28.505
Хэйлидің миымен өзара[br]синхронизациялана, яғни идеяны

0:01:28.529,0:01:29.967
түсіне бастағандарын байқайды.

0:01:29.991,0:01:33.385
Дәлірек айтсам, тыңдаушыларда бірдей[br]ми толқындары түзеледі.

0:01:33.409,0:01:36.275
Бұл барлығы бірдей бір сезімді сезінеді[br]дегенді білдірмейді.

0:01:36.299,0:01:38.798
Бұл жерде таңғажайып нәрсе орын алуда.

0:01:38.822,0:01:41.719
Дәл осы кезде Хэйлидің миында не болып[br]жатқанын көрейік.

0:01:42.190,0:01:46.421
Мүмкін еместей шатасып, бір-бірімен[br]байланысқан миллиардтаған нейрондар.

0:01:46.445,0:01:48.252
Бірақ, мына жерге қараңыз --

0:01:48.276,0:01:51.037
бірнеше миллионы өзара байланысқан[br]күйде

0:01:51.061,0:01:54.500
жалғыз бір идеяны ұсынады.

0:01:54.524,0:01:58.564
Таңқаларлығы, дәл осы байланысқан[br]нейрондар үлгісі тыңдаушылардың миында да,

0:01:58.588,0:02:01.666
дәл сол сәтте пайда болады.

0:02:01.690,0:02:03.850
Дәл солай, аздаған минут ішінде,

0:02:03.874,0:02:06.237
миллиондаған нейроннан тұратын идеа үлгісі

0:02:06.261,0:02:09.046
сөйлеушінің дауысын естумен[br]және бейнесін қараумен

0:02:09.070,0:02:12.199
1200 адамның миына телепортталады.

0:02:12.682,0:02:15.491
Бірақ тоқтаңыз - идея дегеніміз не?

0:02:15.515,0:02:18.999
Идеяны әлемді түсінуге және басқаруға[br]көмектесетін

0:02:19.023,0:02:22.411
ақпарат бөлігі деп түсінсеңіз болады.

0:02:22.435,0:02:24.411
Идея әр түрлі формада және көлемде,

0:02:24.435,0:02:26.435
комплексті және аналитикалық,

0:02:26.459,0:02:28.538
қарапайым және эстетикалық түрлері де бар.

0:02:28.562,0:02:31.435
TED сахнасынан бірнеше мысалды[br]қарастырайық.

0:02:31.816,0:02:35.521
Сэр Кен Робинсон- шығармашылық[br]балаларымыздың болашағының кілті.

0:02:35.545,0:02:38.476
(Бейне) Сэр Кен Робинсон:[br]Пайымдауымша, қазіргі таңда

0:02:38.500,0:02:41.601
шығармашылық - білім берудегі сауаттылық[br]секілді маңызды

0:02:41.625,0:02:44.115
және осы дәрежеде шығармашылыққа[br]көңіл бөлу тиіспіз.

0:02:44.139,0:02:47.259
Крис Андерсон: Элора Харди -[br]бамбуктан құралған ғимараттар керемет

0:02:47.283,0:02:49.607
(Бейне) Элора Харди:[br]Бұл айналамызда өсуде,

0:02:49.631,0:02:53.791
мықты, әдемі және сейсмикалық төзімді.

0:02:53.815,0:02:57.656
ЧА: Чимаманда Адичи -[br]адамдар сәйкестіктен де артық.

0:02:57.680,0:03:00.782
(Бейне) Чимаманда Адичи:[br]Жалғыз уақиға стереотиптерді жасайды,

0:03:00.806,0:03:05.203
және стереотиптер мәселесі шындыққа[br]жанаспауымен қатар,

0:03:05.227,0:03:07.211
бұл мәселе толықтай ашылмайды.

0:03:07.607,0:03:09.821
KА: Миыңыз толықтай идеяға толды

0:03:09.845,0:03:11.196
және бұл кездейсоқ емес.

0:03:11.220,0:03:13.426
Олар ұқыпты байланысқан.

0:03:13.450,0:03:16.355
Олар біріге отырып [br]таңғажайып күрделі құрылымды құрайды

0:03:16.379,0:03:18.553
бұл - жеке дүниетанымыңыз.

0:03:18.577,0:03:20.863
Бұл - миыңыздың операциялық жүйесі.

0:03:20.887,0:03:22.759
Бұл әлемді қалай бағдарлауыңыз .

0:03:22.783,0:03:26.568
Әрі бұл миллиондаған жеке идеялардан[br]құралған.

0:03:26.592,0:03:30.061
Сонымен, мысалы, дүниетанымыңыздың[br]бір кіші бөлігі ретінде,

0:03:30.085,0:03:32.911
мысықтар сүйкімді деген идеяны[br]алайық,

0:03:32.935,0:03:35.330
енді осы мысықтарды көрген кезде,

0:03:35.354,0:03:36.934
ойлағаныңыздай әсер аласыз.

0:03:36.958,0:03:39.035
Бірақ, дүниетанымыңыздың[br]өзге бір бөлігінде

0:03:39.059,0:03:41.322
барыс қауіпті деген ойдасыз,

0:03:41.346,0:03:42.591
осы жануарды көргенде,

0:03:42.615,0:03:44.876
әсеріңіз аздап өзгеше болмақ.

0:03:45.524,0:03:47.112
Сонымен, бұл өте айқын

0:03:47.136,0:03:51.049
не үшін дүниетанымыңызды құратын идеялар[br]маңызды.

0:03:51.073,0:03:54.069
Олардың мүмкіндігінше нұсқаулық[br]ретінде сенімдісі қажет,

0:03:54.093,0:03:57.881
қорқынышты-ақ, бірақ таңғажайып әлем[br]сонда.

0:03:57.905,0:04:01.652
Сонымен, әр түрлі адамдардың дүниетанымы[br]едәуір өзгеше болуы мүмкін.

0:04:02.198,0:04:03.384
Мысалы,

0:04:03.408,0:04:07.246
Мына бейнені көргенде дүниетанымыңыз не[br]деп үн қатады:

0:04:07.919,0:04:10.887
(Бейне) Далиа Могахед: Мені көргенде[br]мен жайлы не ойлайсыздар?

0:04:10.911,0:04:15.353
"Иманды әйел", "эксперт", мүмкін тіпті[br]"қарындас" ?

0:04:16.292,0:04:20.111
Немесе, "қаналған",[br]"радикальды сенім иесі",

0:04:20.135,0:04:21.300
"террорист"?

0:04:21.955,0:04:23.349
КА: Жауабыңызға қарамастан,

0:04:23.373,0:04:26.770
әр түрлі ойлайтын миллиондаған[br]адамдардан сан түрлі жауап алуға болады.

0:04:26.794,0:04:28.870
Міне, сондықтан да идеялар өте маңызды.

0:04:28.894,0:04:32.572
Егер дұрыс ақпарат берілсе,[br]кейбіреулердің әлем жайлы түсінігін

0:04:32.596,0:04:34.645
мәңгілікке өзгертуге болады,

0:04:34.669,0:04:39.054
олардың қазіргі және болашақтағы[br]әрекеттерін қалыптастырады.

0:04:39.603,0:04:43.484
Идеялар мәдениетті қалыптастыруда өте [br]қуатты күш.

0:04:43.508,0:04:44.659
Егер келіссеңіз,

0:04:44.683,0:04:47.413
баяндамашы ретінде бірінші міндетіңіз,[br]

0:04:47.437,0:04:49.483
тыңдаушылардың ойына идеяңызды жеткізу,

0:04:49.507,0:04:52.801
бұл тапсырманы орындауға көмектесетін[br]төрт кеңеске тоқталайық.

0:04:52.825,0:04:56.646
Бірінші, баяндамаңызды маңызды[br]бір ғана идеямен шектеңіз.

0:04:57.157,0:04:58.990
Идеялар күрделі дүние;

0:04:59.014,0:05:02.379
баяндамаңызды қайта қарап, қысқартып,[br]осылайша

0:05:02.403,0:05:05.156
жалғыз идеяға бар ынта-жігеріңізбен[br]мән беріңіз,

0:05:05.180,0:05:08.814
және осы бір дүниені лайықты түрде[br]түсіндіріп беруге тырысыңыз.

0:05:08.838,0:05:12.591
Мән-мағынасын беріңіз, мысалдармен[br]бөлісіңіз, барынша айқындаңыз.

0:05:12.615,0:05:13.862
Бір идеяны таңдаңыз,

0:05:13.886,0:05:17.087
және оны толық баяндаманы қамтитындай[br]сызық етіңіз,

0:05:17.111,0:05:20.589
яғни әрбір айтқаныңыз алдыңғылармен[br]байланысуы керек.

0:05:21.182,0:05:24.557
Екінші, тыңдаушыларға маңызын[br]ұқтырыңыз.

0:05:25.523,0:05:29.554
Аудиторияңыздың ақыл-ойында идеяңыздың[br]бөлшектерін құрмас бұрын,

0:05:29.578,0:05:31.983
олардың құпталуы үшін тыңдаушылардың[br]рұқсаты қажет.

0:05:32.007,0:05:33.840
Рұқсат алудың басты құралы не?

0:05:34.181,0:05:35.524
Әуестік.

0:05:35.548,0:05:37.796
Әуестікті аудитрияңызбен араластырыңыз.

0:05:37.820,0:05:40.041
Кейбір нәрселер не үшін мағына бермейтінін[br]

0:05:40.065,0:05:44.246
және түсіндіруді қажет ететінін білу үшін[br]қызықтыратын, өршітетін сұрақтар қойыңыз.

0:05:44.698,0:05:48.659
Егер әлдібереулердің дүниетанымында[br]кемшілікті айқындай алсаңыз,

0:05:48.683,0:05:52.000
олар осы олқылықты толықтыруды қажет[br]екенін сезеді.

0:05:52.024,0:05:54.063
Осылайша олардың ықыласын шақырған соң,

0:05:54.087,0:05:57.371
идеяңызды құрастыру әлдеқайда жеңілірек[br]болмақ.

0:05:58.032,0:06:01.405
Үшінші, идеяңызды бөлшектеп жеткізіңіз,

0:06:01.429,0:06:05.143
яғни аудиторияңыз түсіне алатындай етіңіз.

0:06:05.167,0:06:06.814
Тілдің күшін пайдаланып,

0:06:06.838,0:06:09.767
тыңдаушылардың санасында қалыптасқан [br]түсінікпен бірге

0:06:09.791,0:06:11.428
идеяңызды ұштастырасыз,

0:06:11.452,0:06:13.746
бірақ өзіңіздің емес, олардың тілінде.

0:06:13.770,0:06:15.206
Олар қайда[br]сол жерден бастайсыз

0:06:15.230,0:06:18.928
Көбінесе баяндаушылар қолданатын терминдер[br]мен түсініктер тыңдаушылар үшін

0:06:18.952,0:06:21.563
мүлдем таныс емес екенін[br]ұмытып кетіп жатады.

0:06:21.587,0:06:26.761
Енді, метафоралар идея бөліктерінің[br]бір-біріне сәйкестігін көрсетуде маңызды,

0:06:26.785,0:06:30.459
себебі, тыңдаушының идеяны осыған дейін[br]түсінгендігіне негізделе отырып,

0:06:30.483,0:06:33.991
қалаған идеяның бейнесін жеткізеді.

0:06:34.015,0:06:36.000
Мысалы, Дженнифер Кан

0:06:36.024,0:06:39.673
CRISPR деген жаңа керемет биотехнологияны[br]түсіндіргісі келеді,

0:06:39.697,0:06:41.983
ол, "Бұл дегеніміз, бірінші рет

0:06:42.007,0:06:45.038
ДНҚ-ны өңдейтін мәтіндік процессорге ие[br]болдыңыз делік.

0:06:45.062,0:06:49.689
CRISPR гендік ақпараттарды оп-оңай[br]қиюға және қоюға мүмкіндік береді."

0:06:50.165,0:06:54.443
Енді, осы секілді анық түсіндірме арқылы[br]қанағаттырарлық сәттер,

0:06:54.467,0:06:56.800
санамызда өз орнын табады.

0:06:56.824,0:07:00.744
Баяндамаңызды сенімді достарыңызға[br]тексерту және

0:07:00.768,0:07:03.372
қай бөлім оларды шатастырады, осыны[br]білу өте маңызды.

0:07:03.396,0:07:05.704
Төртінші, бұл соңғы кеңес:

0:07:05.728,0:07:08.505
Идеяңызды бөлісуге тұрарлықтай етіңіз.

0:07:09.242,0:07:11.895
Бұл дегеніміз, өзіңізге сұрақ қойыңыз:

0:07:11.919,0:07:13.737
"Бұл идеяның кімге пайдасы бар?"

0:07:14.489,0:07:17.450
Және мен сізге шынайы жауап беруге[br]тиіспін.

0:07:17.474,0:07:20.386
Егер идея тек сізді және ұйымыңызға[br]пайдалы болса,

0:07:20.410,0:07:23.687
онда кешіріңіз, бұл идея таратуға[br]тұрарлық емес.

0:07:23.711,0:07:25.822
Көрермен шындықты сіз арқылы көреді.

0:07:25.846,0:07:28.528
Бірақ егер идеяңыз өзге біреудің күнін[br]жақсартуға

0:07:28.552,0:07:30.450
немесе келешегін жақсыға өзгертуге

0:07:30.474,0:07:33.290
немесе ерекше дүние жасауға[br]жігерлендіруге

0:07:33.314,0:07:36.178
әлеуеті барына сенсеңіз,

0:07:36.202,0:07:39.822
онда шынайы үлкен баяндама жасау үшін [br]негізгі ингредиентке иесіз,

0:07:39.846,0:07:42.976
бұл өз кезегінде көрермендер мен[br]бізге сыйлық болып табылады.