1
00:00:06,828 --> 00:00:11,292
A, C, E, D, B, K.

2
00:00:11,292 --> 00:00:14,600
To nie jest poprzestawiany alfabet.

3
00:00:14,600 --> 00:00:18,092
To witaminy, które tak
jak litery budują słowa,

4
00:00:18,092 --> 00:00:21,903
są elementami, 
dzięki którym funkcjonuje ciało.

5
00:00:21,903 --> 00:00:25,519
Witaminy są związkami organicznymi,
które trzeba przyjmować w małych dawkach,

6
00:00:25,519 --> 00:00:27,598
żeby funkcjonować.

7
00:00:27,598 --> 00:00:30,540
W ciele pełnią rolę budowniczych,
obrońców i konserwatorów

8
00:00:30,540 --> 00:00:34,200
pomagających budować mięśnie i kości,
wykorzystywać składniki odżywcze,

9
00:00:34,200 --> 00:00:37,820
magazynować i zużywać energię
oraz leczyć rany.

10
00:00:37,820 --> 00:00:40,243
Jeśli trzeba was przekonywać
o wartości witamin,

11
00:00:40,243 --> 00:00:43,279
zastanówcie się nad ciężkim losem
marynarzy w dawnych czasach,

12
00:00:43,279 --> 00:00:46,599
bez dostępu do bogatych w witaminy,
świeżych warzyw i owoców.

13
00:00:46,599 --> 00:00:48,018
Zapadali na szkorbut,

14
00:00:48,018 --> 00:00:50,691
ale witamina C, w którą obfitują
świeże owoce i warzywa

15
00:00:50,691 --> 00:00:53,504
była prostym antidotum na tę chorobę.

16
00:00:53,504 --> 00:00:57,062
Bakterie, grzyby i rośliny
wytwarzają własne witaminy,

17
00:00:57,062 --> 00:01:01,468
a nasze ciała nie, więc musimy
pozyskiwać witaminy z innych źródeł.

18
00:01:01,468 --> 00:01:05,131
Jak przedostają się z zewnątrz do środka?

19
00:01:05,131 --> 00:01:08,379
Zależy to od formy 
przyjmowanej przez dany związek.

20
00:01:08,379 --> 00:01:09,920
Są dwa typy witamin,

21
00:01:09,920 --> 00:01:12,371
rozpuszczalne w tłuszczach albo wodzie.

22
00:01:12,371 --> 00:01:14,933
Ta różnica określa sposób,

23
00:01:14,933 --> 00:01:19,252
w jaki ciało transportuje, magazynuje
oraz usuwa nadmiar witamin.

24
00:01:19,252 --> 00:01:21,739
Witaminy rozpuszczalne w wodzie

25
00:01:21,739 --> 00:01:25,615
to C oraz 8 rodzajów witamin z grupy B,

26
00:01:25,615 --> 00:01:27,410
z których każda ma inną funkcję.

27
00:01:27,410 --> 00:01:31,532
Rozpuszczone znajdują się 
w wodnistych częściach roślin,

28
00:01:31,532 --> 00:01:35,090
więc w dość prosty sposób
wędrują po organizmie.

29
00:01:35,090 --> 00:01:37,659
Po spożyciu pokarmy są trawione,

30
00:01:37,659 --> 00:01:41,626
a zawarte w nich witaminy
trafiają bezpośrednio do krwiobiegu.

31
00:01:41,626 --> 00:01:43,876
Ponieważ osocze krwi
składa się głównie z wody,

32
00:01:43,876 --> 00:01:48,194
rozpuszczalne w wodzie witaminy C i B
mają świetny środek transportu

33
00:01:48,194 --> 00:01:50,867
i mogą swobodnie 
poruszać się po organizmie.

34
00:01:50,867 --> 00:01:53,668
Dla witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

35
00:01:53,668 --> 00:01:56,933
i znajdujących się w maśle, olejach
oraz produktach mlecznych,

36
00:01:56,933 --> 00:01:59,951
ta podróż do krwi jest 
trochę bardziej ryzykowna.

37
00:01:59,951 --> 00:02:02,938
Te witaminy przechodzą
przez żołądek i jelita,

38
00:02:02,938 --> 00:02:06,423
dokąd z wątroby wpływa
kwasowa substancja zwana żółcią,

39
00:02:06,423 --> 00:02:11,133
która rozkłada tłuszcz,
żeby wchłonął się w jelitach.

40
00:02:11,133 --> 00:02:14,943
Witaminy te nie mogą wykorzystać
wodnego charakteru krwi,

41
00:02:14,943 --> 00:02:17,338
więc potrzebują czegoś innego,
żeby się poruszać.

42
00:02:17,338 --> 00:02:21,740
Proteiny przyczepione do witamin
działają jak kurierzy

43
00:02:21,740 --> 00:02:24,284
transportujący witaminy 
rozpuszczalne w tłuszczach

44
00:02:24,284 --> 00:02:26,314
do krwiobiegu i po całym ciele.

45
00:02:26,314 --> 00:02:29,708
Różnica między witaminami
rozpuszczalnymi w wodzie i tłuszczach

46
00:02:29,708 --> 00:02:31,913
określa sposób, w jaki dostają się do krwi

47
00:02:31,913 --> 00:02:35,401
i jak są magazynowane 
lub odrzucane przez ciało.

48
00:02:35,401 --> 00:02:38,443
Zdolność systemu do przenoszenia 
w krwiobiegu z taką łatwością

49
00:02:38,443 --> 00:02:40,100
rozpuszczalnych w wodzie witamin

50
00:02:40,100 --> 00:02:45,156
oznacza, że większość z nich może
równie łatwo zostać wydalona przez nerki.

51
00:02:45,156 --> 00:02:47,725
Dlatego większość witamin
rozpuszczalnych w wodzie

52
00:02:47,725 --> 00:02:51,897
trzeba codziennie uzupełniać
przez spożywane pokarmy.

53
00:02:51,897 --> 00:02:54,636
Rozpuszczalne w tłuszczach
witaminy są na to odporne,

54
00:02:54,636 --> 00:02:58,464
bo mogą zostać zmagazynowane
w wątrobie i komórkach tłuszczowych.

55
00:02:58,464 --> 00:03:00,642
Ciało traktuje te tkanki jak spiżarnię,

56
00:03:00,642 --> 00:03:04,274
magazynując w nich witaminy
i racjonując je w razie potrzeby,

57
00:03:04,274 --> 00:03:06,772
więc nie należy przesadzać 
z tymi witaminami,

58
00:03:06,772 --> 00:03:09,674
bo na ogół ciało jest dobrze zaopatrzone.

59
00:03:09,674 --> 00:03:12,642
Skoro wyjaśniła się sprawa
transportu i magazynowania,

60
00:03:12,642 --> 00:03:16,513
witaminom do wykonania
pozostaje ich główne zadanie.

61
00:03:16,513 --> 00:03:20,510
Niektóre witaminy z grupy B
współtworzą koenzymy,

62
00:03:20,510 --> 00:03:24,848
które pomagają enzymom
uwalniać energię z jedzenia.

63
00:03:24,848 --> 00:03:28,271
Inne witaminy z grupy B 
pomagają ciału używać tej energii.

64
00:03:28,271 --> 00:03:32,793
Dzięki witaminie C możemy
walczyć z infekcjami i wytwarzać kolagen,

65
00:03:32,793 --> 00:03:37,568
rodzaj tkanki tworzącej kości oraz zęby
i uczestniczącej w zabliźnianiu się ran.

66
00:03:37,568 --> 00:03:41,767
Witamina A pomaga tworzyć białe krwinki
kluczowe dla obrony organizmu

67
00:03:41,767 --> 00:03:47,666
i kształtować kości oraz wzmacnia wzrok,
kontrolując komórki oka.

68
00:03:47,666 --> 00:03:51,549
Witamina D gromadzi wapń i fosfor,
żebyśmy mogli budować kości,

69
00:03:51,549 --> 00:03:54,429
a witamina E działa jak antyoksydant

70
00:03:54,429 --> 00:03:57,767
usuwając z ciała substancje,
które mogą uszkadzać komórki.

71
00:03:57,767 --> 00:04:01,568
Witaminie K zawdzięczamy 
krzepliwość krwi,

72
00:04:01,568 --> 00:04:04,369
bo pomaga ona tworzyć
odpowiedzialne za to proteiny.

73
00:04:04,369 --> 00:04:06,338
Bez tej różnorodności witamin

74
00:04:06,338 --> 00:04:10,147
ludziom grożą niedobory
wywołujące liczne problemy,

75
00:04:10,147 --> 00:04:13,036
jak zmęczenie, uszkodzenie nerwów,
choroby serca czy inne

76
00:04:13,036 --> 00:04:15,956
jak krzywica i szkorbut.

77
00:04:15,956 --> 00:04:19,489
Jednak nadmiar jakiejkolwiek witaminy
może prowadzić do toksyczności,

78
00:04:19,489 --> 00:04:23,841
więc to tyle z mitu, że faszerowanie się
suplementami to świetny pomysł.

79
00:04:23,841 --> 00:04:30,351
W rzeczywistości chodzi o to,
żeby uchwycić równowagę

80
00:04:37,361 --> 00:04:44,122
i trafić w witaminową dziesiątkę.