0:00:06.828,0:00:11.292
A, C, E, D, B, K.

0:00:11.292,0:00:14.600
To nie jest poprzestawiany alfabet.

0:00:14.600,0:00:18.092
To witaminy, które tak[br]jak litery budują słowa,

0:00:18.092,0:00:21.903
są elementami, [br]dzięki którym funkcjonuje ciało.

0:00:21.903,0:00:25.519
Witaminy są związkami organicznymi,[br]które trzeba przyjmować w małych dawkach,

0:00:25.519,0:00:27.598
żeby funkcjonować.

0:00:27.598,0:00:30.540
W ciele pełnią rolę budowniczych,[br]obrońców i konserwatorów

0:00:30.540,0:00:34.200
pomagających budować mięśnie i kości,[br]wykorzystywać składniki odżywcze,

0:00:34.200,0:00:37.820
magazynować i zużywać energię[br]oraz leczyć rany.

0:00:37.820,0:00:40.243
Jeśli trzeba was przekonywać[br]o wartości witamin,

0:00:40.243,0:00:43.279
zastanówcie się nad ciężkim losem[br]marynarzy w dawnych czasach,

0:00:43.279,0:00:46.599
bez dostępu do bogatych w witaminy,[br]świeżych warzyw i owoców.

0:00:46.599,0:00:48.018
Zapadali na szkorbut,

0:00:48.018,0:00:50.691
ale witamina C, w którą obfitują[br]świeże owoce i warzywa

0:00:50.691,0:00:53.504
była prostym antidotum na tę chorobę.

0:00:53.504,0:00:57.062
Bakterie, grzyby i rośliny[br]wytwarzają własne witaminy,

0:00:57.062,0:01:01.468
a nasze ciała nie, więc musimy[br]pozyskiwać witaminy z innych źródeł.

0:01:01.468,0:01:05.131
Jak przedostają się z zewnątrz do środka?

0:01:05.131,0:01:08.379
Zależy to od formy [br]przyjmowanej przez dany związek.

0:01:08.379,0:01:09.920
Są dwa typy witamin,

0:01:09.920,0:01:12.371
rozpuszczalne w tłuszczach albo wodzie.

0:01:12.371,0:01:14.933
Ta różnica określa sposób,

0:01:14.933,0:01:19.252
w jaki ciało transportuje, magazynuje[br]oraz usuwa nadmiar witamin.

0:01:19.252,0:01:21.739
Witaminy rozpuszczalne w wodzie

0:01:21.739,0:01:25.615
to C oraz 8 rodzajów witamin z grupy B,

0:01:25.615,0:01:27.410
z których każda ma inną funkcję.

0:01:27.410,0:01:31.532
Rozpuszczone znajdują się [br]w wodnistych częściach roślin,

0:01:31.532,0:01:35.090
więc w dość prosty sposób[br]wędrują po organizmie.

0:01:35.090,0:01:37.659
Po spożyciu pokarmy są trawione,

0:01:37.659,0:01:41.626
a zawarte w nich witaminy[br]trafiają bezpośrednio do krwiobiegu.

0:01:41.626,0:01:43.876
Ponieważ osocze krwi[br]składa się głównie z wody,

0:01:43.876,0:01:48.194
rozpuszczalne w wodzie witaminy C i B[br]mają świetny środek transportu

0:01:48.194,0:01:50.867
i mogą swobodnie [br]poruszać się po organizmie.

0:01:50.867,0:01:53.668
Dla witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

0:01:53.668,0:01:56.933
i znajdujących się w maśle, olejach[br]oraz produktach mlecznych,

0:01:56.933,0:01:59.951
ta podróż do krwi jest [br]trochę bardziej ryzykowna.

0:01:59.951,0:02:02.938
Te witaminy przechodzą[br]przez żołądek i jelita,

0:02:02.938,0:02:06.423
dokąd z wątroby wpływa[br]kwasowa substancja zwana żółcią,

0:02:06.423,0:02:11.133
która rozkłada tłuszcz,[br]żeby wchłonął się w jelitach.

0:02:11.133,0:02:14.943
Witaminy te nie mogą wykorzystać[br]wodnego charakteru krwi,

0:02:14.943,0:02:17.338
więc potrzebują czegoś innego,[br]żeby się poruszać.

0:02:17.338,0:02:21.740
Proteiny przyczepione do witamin[br]działają jak kurierzy

0:02:21.740,0:02:24.284
transportujący witaminy [br]rozpuszczalne w tłuszczach

0:02:24.284,0:02:26.314
do krwiobiegu i po całym ciele.

0:02:26.314,0:02:29.708
Różnica między witaminami[br]rozpuszczalnymi w wodzie i tłuszczach

0:02:29.708,0:02:31.913
określa sposób, w jaki dostają się do krwi

0:02:31.913,0:02:35.401
i jak są magazynowane [br]lub odrzucane przez ciało.

0:02:35.401,0:02:38.443
Zdolność systemu do przenoszenia [br]w krwiobiegu z taką łatwością

0:02:38.443,0:02:40.100
rozpuszczalnych w wodzie witamin

0:02:40.100,0:02:45.156
oznacza, że większość z nich może[br]równie łatwo zostać wydalona przez nerki.

0:02:45.156,0:02:47.725
Dlatego większość witamin[br]rozpuszczalnych w wodzie

0:02:47.725,0:02:51.897
trzeba codziennie uzupełniać[br]przez spożywane pokarmy.

0:02:51.897,0:02:54.636
Rozpuszczalne w tłuszczach[br]witaminy są na to odporne,

0:02:54.636,0:02:58.464
bo mogą zostać zmagazynowane[br]w wątrobie i komórkach tłuszczowych.

0:02:58.464,0:03:00.642
Ciało traktuje te tkanki jak spiżarnię,

0:03:00.642,0:03:04.274
magazynując w nich witaminy[br]i racjonując je w razie potrzeby,

0:03:04.274,0:03:06.772
więc nie należy przesadzać [br]z tymi witaminami,

0:03:06.772,0:03:09.674
bo na ogół ciało jest dobrze zaopatrzone.

0:03:09.674,0:03:12.642
Skoro wyjaśniła się sprawa[br]transportu i magazynowania,

0:03:12.642,0:03:16.513
witaminom do wykonania[br]pozostaje ich główne zadanie.

0:03:16.513,0:03:20.510
Niektóre witaminy z grupy B[br]współtworzą koenzymy,

0:03:20.510,0:03:24.848
które pomagają enzymom[br]uwalniać energię z jedzenia.

0:03:24.848,0:03:28.271
Inne witaminy z grupy B [br]pomagają ciału używać tej energii.

0:03:28.271,0:03:32.793
Dzięki witaminie C możemy[br]walczyć z infekcjami i wytwarzać kolagen,

0:03:32.793,0:03:37.568
rodzaj tkanki tworzącej kości oraz zęby[br]i uczestniczącej w zabliźnianiu się ran.

0:03:37.568,0:03:41.767
Witamina A pomaga tworzyć białe krwinki[br]kluczowe dla obrony organizmu

0:03:41.767,0:03:47.666
i kształtować kości oraz wzmacnia wzrok,[br]kontrolując komórki oka.

0:03:47.666,0:03:51.549
Witamina D gromadzi wapń i fosfor,[br]żebyśmy mogli budować kości,

0:03:51.549,0:03:54.429
a witamina E działa jak antyoksydant

0:03:54.429,0:03:57.767
usuwając z ciała substancje,[br]które mogą uszkadzać komórki.

0:03:57.767,0:04:01.568
Witaminie K zawdzięczamy [br]krzepliwość krwi,

0:04:01.568,0:04:04.369
bo pomaga ona tworzyć[br]odpowiedzialne za to proteiny.

0:04:04.369,0:04:06.338
Bez tej różnorodności witamin

0:04:06.338,0:04:10.147
ludziom grożą niedobory[br]wywołujące liczne problemy,

0:04:10.147,0:04:13.036
jak zmęczenie, uszkodzenie nerwów,[br]choroby serca czy inne

0:04:13.036,0:04:15.956
jak krzywica i szkorbut.

0:04:15.956,0:04:19.489
Jednak nadmiar jakiejkolwiek witaminy[br]może prowadzić do toksyczności,

0:04:19.489,0:04:23.841
więc to tyle z mitu, że faszerowanie się[br]suplementami to świetny pomysł.

0:04:23.841,0:04:30.351
W rzeczywistości chodzi o to,[br]żeby uchwycić równowagę

0:04:37.361,0:04:44.122
i trafić w witaminową dziesiątkę.