1
00:00:00,880 --> 00:00:03,616
Religia to nie tylko wiara.

2
00:00:03,640 --> 00:00:06,456
To wpływ i władza.

3
00:00:06,480 --> 00:00:09,096
Jesteśmy od nich zależni,

4
00:00:09,120 --> 00:00:12,976
bez względu na własne poglądy.

5
00:00:13,000 --> 00:00:17,056
Mimo wielkiego wpływu religii
na współczesny świat,

6
00:00:17,080 --> 00:00:23,126
stawiamy jej inne wymagania
niż pozostałym dziedzinom życia.

7
00:00:23,960 --> 00:00:28,376
Gdyby jakaś międzynarodowa organizacja,

8
00:00:28,400 --> 00:00:31,456
rząd, korporacja

9
00:00:31,480 --> 00:00:35,736
zabroniły kobietom zasiadać w zarządzie,

10
00:00:35,760 --> 00:00:39,856
podejmować ważne decyzje

11
00:00:39,880 --> 00:00:43,736
czy zajmować się finansami,

12
00:00:43,760 --> 00:00:45,136
wywołałyby skandal.

13
00:00:45,160 --> 00:00:46,816
Poniosłyby konsekwencje.

14
00:00:46,840 --> 00:00:52,376
Tak się jednak dzieje
w prawie wszystkich religiach.

15
00:00:52,400 --> 00:00:54,816
W życiu religijnym zgadzamy się na to,

16
00:00:54,840 --> 00:00:57,936
co odrzucilibyśmy na co dzień.

17
00:00:57,960 --> 00:01:02,016
Sama robiłam to przez trzydzieści lat.

18
00:01:02,040 --> 00:01:06,536
Jako dorastająca dziewczyna 
walczyłam z każdą formą dyskryminacji.

19
00:01:06,560 --> 00:01:10,576
Grałam z chłopakami 
w podwórkowych meczach koszykówki.

20
00:01:10,600 --> 00:01:14,036
Chciałam zostać prezydentem USA.

21
00:01:14,060 --> 00:01:16,776
Walczyłam o wprowadzenie
poprawki o równouprawnieniu płci,

22
00:01:16,800 --> 00:01:18,976
którą od 40 lat nikt się nie zajmuje.

23
00:01:19,000 --> 00:01:22,136
W rodzinie jestem pierwszą kobietą,

24
00:01:22,160 --> 00:01:26,336
która pracuje poza domem
i ma wyższe wykształcenie.

25
00:01:26,360 --> 00:01:31,176
Nigdy nie zgadzałam się 
na wykluczenie z powodu płci,

26
00:01:31,200 --> 00:01:33,376
z wyjątkiem religii.

27
00:01:33,400 --> 00:01:34,776
Od dzieciństwa

28
00:01:34,800 --> 00:01:39,096
należałam do patriarchalnego,
ortodoksyjnego Kościoła Mormonów.

29
00:01:39,120 --> 00:01:41,896
Dorastałam w ortodoksyjnej rodzinie.

30
00:01:41,920 --> 00:01:44,166
Mam ośmioro rodzeństwa.
Matka zajmuje się domem.

31
00:01:44,190 --> 00:01:47,280
Ojciec jest przywódcą religijnym.

32
00:01:48,160 --> 00:01:53,016
W tym świecie moja wartość 


33
00:01:53,040 --> 00:01:57,096
zależała od przestrzegania 
określonych zasad.

34
00:01:57,120 --> 00:02:00,936
Trzeba zachować dziewictwo do ślubu,
nie wolno pić ani palić,

35
00:02:00,960 --> 00:02:02,879
trzeba uczestniczyć w nabożeństwach,

36
00:02:02,879 --> 00:02:04,336
być grzecznym dzieckiem.

37
00:02:04,360 --> 00:02:07,936
Niektóre reguły były wymagające,

38
00:02:07,960 --> 00:02:09,110
ale nie poddawałam się.

39
00:02:09,130 --> 00:02:13,256
Zależało mi na ludziach, religii i wierze.

40
00:02:13,280 --> 00:02:15,976
Mormonizm określał, w co się ubierać,

41
00:02:16,000 --> 00:02:17,916
z kim się spotykać i brać ślub,

42
00:02:17,916 --> 00:02:20,000
a nawet jaką bieliznę nosić.

43
00:02:21,040 --> 00:02:24,096
Wszyscy moi znajomi byli tak religijni,

44
00:02:24,120 --> 00:02:27,496
że oddawali na Kościół 10% zarobków.

45
00:02:27,520 --> 00:02:28,736
Ja też.

46
00:02:28,760 --> 00:02:32,696
10% z roznoszenia gazet 
i opieki nad dziećmi.

47
00:02:32,720 --> 00:02:35,776
Młodzież wyjeżdżająca


48
00:02:35,800 --> 00:02:39,416
na dwuletnią misję ewangelizacyjną


49
00:02:39,440 --> 00:02:41,976
słyszała od rodziców, że lepiej umrzeć

50
00:02:42,000 --> 00:02:45,216
niż zgrzeszyć i wrócić bez honoru.

51
00:02:45,240 --> 00:02:47,696
W tak religijnym środowisku

52
00:02:47,720 --> 00:02:51,176
ludzie wciąż odbierają sobie życie,

53
00:02:51,200 --> 00:02:55,536
ze strachu, że wspólnota 
odkryje ich orientację seksualną.

54
00:02:55,560 --> 00:02:57,576
Z drugiej strony

55
00:02:57,600 --> 00:03:00,136
w każdym miejscu na świecie

56
00:03:00,160 --> 00:03:03,936
zawsze mogłam liczyć na przyjaźń
i wzajemną pomoc.

57
00:03:03,960 --> 00:03:08,176
To tutaj czułam się bezpiecznie,
bo wszystko było jasne i pewne.

58
00:03:08,200 --> 00:03:10,456
Nie zostałam sama przy wychowywaniu córki.

59
00:03:10,480 --> 00:03:15,376
Dlatego zgadzałam się,
że to mężczyźni dowodzą,

60
00:03:15,400 --> 00:03:17,536
a kobiety nigdy nie otrzymają

61
00:03:17,560 --> 00:03:20,696
duchowego autorytetu Boga na ziemi,

62
00:03:20,720 --> 00:03:22,136
zwanego kapłaństwem.

63
00:03:22,160 --> 00:03:26,656
Pozwalałam na nierówności
przy rozporządzaniu budżetem,

64
00:03:26,680 --> 00:03:30,056
podejmowaniu decyzji
i w radach dyscyplinarnych.

65
00:03:30,080 --> 00:03:33,216
Byłam bezkrytyczna wobec religii,

66
00:03:33,240 --> 00:03:35,096
bo ją kochałam.

67
00:03:35,120 --> 00:03:37,096
Aż przestałam.

68
00:03:37,120 --> 00:03:40,736
Zrozumiałam, że dałam się traktować

69
00:03:40,760 --> 00:03:45,656
jak personel pomocniczy dla mężczyzn,
którzy wykonują prawdziwą robotę.

70
00:03:45,680 --> 00:03:48,056
Stawiłam czoła wewnętrznej sprzeczności

71
00:03:48,080 --> 00:03:50,816
i dołączyłam do aktywistek we wspólnocie.

72
00:03:50,840 --> 00:03:55,216
Pracowałyśmy ciężko ponad 10 lat.

73
00:03:55,240 --> 00:03:57,454
Chciałyśmy podnieść świadomość.

74
00:03:57,478 --> 00:03:59,976
Nie można zmienić tego,
czego się nie widzi.

75
00:04:00,000 --> 00:04:03,216
Nagrywałyśmy podcasty, 
pisałyśmy blogi i artykuły.

76
00:04:03,240 --> 00:04:05,976
Zrobiłam listę przypadków
nierównego traktowania kobiet.

77
00:04:06,006 --> 00:04:08,816
Składała się z setek pozycji.

78
00:04:08,840 --> 00:04:12,336
Zaczęłyśmy zakładać grupy interesu.

79
00:04:12,360 --> 00:04:16,296
Próbowałyśmy robić takie rzecz, 
których nie dało się zignorować.

80
00:04:16,320 --> 00:04:21,776
Nosić spodnie w kościele
i brać udział w spotkaniach dla mężczyzn.

81
00:04:21,800 --> 00:04:24,296
Niby nic takiego,

82
00:04:24,320 --> 00:04:28,536
ale my płaciłyśmy za to wysoką cenę.

83
00:04:28,560 --> 00:04:31,816
Traciłyśmy przyjaciół i pracę.

84
00:04:31,840 --> 00:04:33,896
Codziennie dostawałyśmy
listy z pogróżkami.

85
00:04:33,920 --> 00:04:37,256
Atakowano nas w prasie
i mediach społecznościowych.

86
00:04:37,280 --> 00:04:38,976
Grożono nam śmiercią.

87
00:04:39,000 --> 00:04:43,216
Straciłyśmy pozycję we wspólnocie.
Niektóre z nas zostały ekskomunikowane.

88
00:04:43,240 --> 00:04:46,136
Inne postawiono przed radą dyscyplinarną.

89
00:04:46,160 --> 00:04:49,296
Zostałyśmy odrzucone przez wspólnotę,
na której nam zależało,

90
00:04:49,320 --> 00:04:53,320
bo wierzyłyśmy, że da się ją zmienić.

91
00:04:54,480 --> 00:04:57,736
Przestała mnie dziwić taka reakcja
ze strony bliskich mi ludzi.

92
00:04:57,760 --> 00:05:03,746
Wiem, jak to jest, 
kiedy ktoś mnie krytykuje.

93
00:05:03,776 --> 00:05:07,896
W osłupienie wprawiła mnie

94
00:05:07,920 --> 00:05:12,120
taka sama zjadliwość
ze strony świeckiej lewicy.

95
00:05:13,400 --> 00:05:17,096
Zupełnie taka sama zaciekłość.

96
00:05:17,120 --> 00:05:20,976
Spotykałam się z wrogością wobec religii.

97
00:05:21,000 --> 00:05:25,136
Znajomi przekonywali:
"Religia jest dla idiotów albo oszołomów",

98
00:05:25,160 --> 00:05:27,216
"Nie zawracaj sobie nią głowy".

99
00:05:27,240 --> 00:05:30,576
"Są tam tylko homofobi albo seksiści".

100
00:05:30,600 --> 00:05:32,656
W ten sposób

101
00:05:32,680 --> 00:05:37,240
nie walczy się z religijnym ekstremizmem,

102
00:05:37,280 --> 00:05:40,616
ale go dokarmia.

103
00:05:40,636 --> 00:05:43,202
Takie argumenty nie działają.

104
00:05:43,230 --> 00:05:48,120
Raz ktoś oskarżył mnie,
że jestem głupia, bo zostałam Mormonką.

105
00:05:49,800 --> 00:05:55,166
Zaczęłam usprawiedliwiać siebie samą,
moich bliskich i naszą wiarę,

106
00:05:55,190 --> 00:05:57,160
bo przecież nie jesteśmy głupi.

107
00:05:58,720 --> 00:06:03,030
Krytyka i wrogość nie zdają egzaminu.

108
00:06:03,030 --> 00:06:06,216
Nadal denerwują mnie takie uwagi,


109
00:06:06,240 --> 00:06:07,896
bo mam rodzinę i przyjaciół.

110
00:06:07,920 --> 00:06:10,616
Nie przestanę ich bronić,


111
00:06:10,640 --> 00:06:12,656
ale problem pozostaje.

112
00:06:12,680 --> 00:06:16,456
Jak szanować czyjeś poglądy religijne,

113
00:06:16,480 --> 00:06:22,096
nie usprawiedliwiając krzywd
które wyrządzają?

114
00:06:22,120 --> 00:06:24,896
Trudne pytanie.
Nadal nie mam idealnej odpowiedzi.

115
00:06:24,920 --> 00:06:29,056
Z rodzicami balansujemy 
na krawędzi od 10 lat.

116
00:06:29,080 --> 00:06:31,816
Kocham ich i szanuję.

117
00:06:31,840 --> 00:06:35,736
Postaram się wyjaśnić ich punkt widzenia.

118
00:06:35,760 --> 00:06:42,066
Mormonizm uczy, że jeśli człowiek
dochowuje wierności zasadom,

119
00:06:42,106 --> 00:06:45,206
po śmierci znów połączy się z rodziną.

120
00:06:45,240 --> 00:06:51,136
Mam na sobie sukienkę,
która odsłania ramiona.

121
00:06:51,160 --> 00:06:56,226
Według rodziców przez taki drobiazg
nie zasługuję na wieczną nagrodę.

122
00:06:56,246 --> 00:07:00,416
Mój brat zginął w wypadku w wieku 15 lat

123
00:07:00,440 --> 00:07:04,696
i przez coś takiego
jego też nie zobaczę po śmierci.

124
00:07:04,720 --> 00:07:08,296
Moi rodzice nie rozumieją,

125
00:07:08,320 --> 00:07:11,416
dlaczego dla mody czy walki o prawa kobiet

126
00:07:11,440 --> 00:07:14,136
poświęcam możliwość spotkania z bratem.

127
00:07:14,160 --> 00:07:20,016
Krytyka nie zmieni 
takiego sposobu myślenia.

128
00:07:20,040 --> 00:07:22,736
Balansujemy na cienkiej krawędzi,

129
00:07:22,760 --> 00:07:25,696
wyjaśniamy swoje stanowiska,
traktujemy z szacunkiem.

130
00:07:25,720 --> 00:07:29,696
Jednocześnie przychodzi nam to z trudem,
bo nie zmieniając stylu życia,

131
00:07:29,720 --> 00:07:33,056
nawzajem podważamy
swoje fundamentalne poglądy.


132
00:07:33,080 --> 00:07:38,016
Staramy się jednak przekroczyć
ten pancerz obronny

133
00:07:38,016 --> 00:07:42,056
i dostrzec to, co miękkie w człowieku,
bez względu na jego wiarę.

134
00:07:42,056 --> 00:07:46,656
Szanujemy się nawzajem,
ale nie likwidujemy granic.

135
00:07:46,680 --> 00:07:52,286
Po drugie, ani lewica ani prawica,
ani ateiści, ani ortodoksi


136
00:07:52,310 --> 00:07:55,176
nie mogą zrozumieć,

137
00:07:55,200 --> 00:07:58,056
po co w ogóle przejmować się
aktywizmem religijnym.

138
00:07:58,080 --> 00:08:01,136
Nie potrafię zliczyć, ile razy usłyszałam

139
00:08:01,160 --> 00:08:03,776
że nikt mnie w Kościele
nie trzyma na siłę.

140
00:08:03,800 --> 00:08:05,680
Dlaczego chcę go jeszcze zmieniać?

141
00:08:06,880 --> 00:08:09,317
Dlatego, że to, co słyszymy w kościele

142
00:08:09,342 --> 00:08:12,376
nadaje kształt polityce, 
opiece zdrowotnej,

143
00:08:12,400 --> 00:08:14,256
przemocy na całym świecie.

144
00:08:14,280 --> 00:08:17,976
Przenika do edukacji, armii, podatków.

145
00:08:18,000 --> 00:08:21,296
Te prawa zostają uznane
oficjalnie i kulturowo.

146
00:08:21,320 --> 00:08:26,256
Moja własna religia 
miała ogromny wpływ na kraj.

147
00:08:26,280 --> 00:08:30,856
W czasie Propozycji 8 mój Kościół
zebrał ponad 22 miliony dolarów

148
00:08:30,880 --> 00:08:34,159
na walkę z małżeństwami
jednopłciowymi w Kalifornii.

149
00:08:34,840 --> 00:08:36,220
Historycy potwierdzą,

150
00:08:36,220 --> 00:08:40,100
że gdyby 40 lat temu 
Mormoni nie protestowali

151
00:08:40,100 --> 00:08:42,996
przeciw poprawce o równouprawnieniu płci,

152
00:08:42,996 --> 00:08:46,776
dziś mielibyśmy ją w Konstytucji.

153
00:08:46,800 --> 00:08:49,960
Na jak wiele osób to miało wpływ?

154
00:08:50,800 --> 00:08:53,576
Możemy tracić czas na walkę

155
00:08:53,600 --> 00:08:56,736
z każdym najdrobniejszym paragrafem.

156
00:08:56,760 --> 00:08:58,336
Możemy też zastanowić się,

157
00:08:58,360 --> 00:09:04,536
dlaczego nierówność płci to standard.

158
00:09:04,560 --> 00:09:07,216
Skąd bierze się takie założenie?

159
00:09:07,240 --> 00:09:13,176
Religia określa nie tylko co jest moralne,

160
00:09:13,200 --> 00:09:17,256
ale także to, co jest normalne.

161
00:09:17,280 --> 00:09:20,616
Religia może wyzwalać lub zniewalać,

162
00:09:20,640 --> 00:09:24,346
wzmacniać lub wykorzystywać,
koić lub niszczyć.

163
00:09:24,346 --> 00:09:28,416
Ludzie, którzy przechylają 
szalę na korzyść etyki,

164
00:09:28,440 --> 00:09:31,576
nie zawsze mają tu coś do powiedzenia.

165
00:09:31,600 --> 00:09:34,496
Religii nie da się zignorować.

166
00:09:34,520 --> 00:09:37,416
Trzeba traktować ją poważnie.

167
00:09:37,440 --> 00:09:41,976
Ale jak mówiłam,
trudno wywrzeć na nią wpływ.

168
00:09:42,000 --> 00:09:44,216
Posłuchajcie, jaki my odniosłyśmy efekt.

169
00:09:44,240 --> 00:09:46,336
Nasze grupy są małe
i choć jest nas kilkaset,

170
00:09:46,360 --> 00:09:48,736
odegrałyśmy ważną rolę.

171
00:09:48,760 --> 00:09:53,016
Na ścianach po raz pierwszy
zawisły obrazy kobiet.

172
00:09:53,040 --> 00:09:55,776
Wolno nam teraz uczestniczyć
w konferencjach generalnych,

173
00:09:55,800 --> 00:09:58,816
co dotąd było zabronione.

174
00:09:58,840 --> 00:10:04,580
Tydzień temu trzy kobiety
zostały przyjęte do zarządu,

175
00:10:04,600 --> 00:10:06,576
który nadzoruje cały Kościół.

176
00:10:06,600 --> 00:10:09,416
Ta percepcyjna zmiana
w społeczności Mormonów

177
00:10:09,440 --> 00:10:11,936
pozwala na rozmowę
o równouprawnieniu płci.

178
00:10:11,960 --> 00:10:15,336
Choć nami pogardzano,
udało nam się stworzyć przestrzeń

179
00:10:15,360 --> 00:10:19,256
dla bardziej konserwatywnych kobiet,
które teraz mogą coś zmienić.

180
00:10:19,280 --> 00:10:24,136
Słowa "kobieta" i "kapłaństwo" 
mogą zostać użyte w tym samym zdaniu.

181
00:10:24,160 --> 00:10:26,776
Nigdy wcześniej tego nie doświadczyłam.

182
00:10:26,800 --> 00:10:32,126
Następne pokolenie dziedziczy religię,
która daje im więcej praw.

183
00:10:32,140 --> 00:10:34,160
Osiągnęłyśmy efekt.

184
00:10:35,400 --> 00:10:40,666
Nie było łatwo czekać w kolejkach
na spotkania dla mężczyzn.

185
00:10:41,526 --> 00:10:43,696
Były nas setki

186
00:10:43,720 --> 00:10:46,336
i przy drzwiach po kolei informowano nas,

187
00:10:46,360 --> 00:10:50,016
że to zgromadzenie nie jest dla kobiet.

188
00:10:50,040 --> 00:10:54,816
Musiałyśmy stanąć z boku
i patrzeć na mężczyzn,

189
00:10:54,840 --> 00:10:56,976
na dwunastoletnich chłopców

190
00:10:57,000 --> 00:11:01,056
wchodzących do środka.

191
00:11:01,080 --> 00:11:03,816
Ani jedna kobieta w tej kolejce,

192
00:11:03,840 --> 00:11:07,800
ani jeden chłopiec, który obok przeszedł
nie zapomną tego dnia.

193
00:11:09,520 --> 00:11:15,136
Gdyby międzynarodowa organizacja
pozwoliła na coś takiego,

194
00:11:15,160 --> 00:11:16,776
wywołałaby skandal,

195
00:11:16,800 --> 00:11:19,216
ale to tylko religia.

196
00:11:19,240 --> 00:11:22,200
Jesteśmy tylko jej członkami.

197
00:11:23,120 --> 00:11:25,856
Nie możemy dłużej
patrzeć na religię w ten sposób,

198
00:11:25,880 --> 00:11:28,736
bo to dotyczy nie tylko mnie, 
ale i mojej córki,

199
00:11:28,760 --> 00:11:31,736
waszych córek i ich możliwości,

200
00:11:31,760 --> 00:11:34,013
w co mogą się ubrać, z kim się wiązać,

201
00:11:34,038 --> 00:11:37,136
czy mają dostęp do klinik rozrodczości.

202
00:11:37,160 --> 00:11:40,496
W przestrzeni świeckiej
musimy odbudować moralność,

203
00:11:40,520 --> 00:11:42,776
która pociągnie do odpowiedzialności


204
00:11:42,800 --> 00:11:44,976
religie na całym świecie.

205
00:11:45,000 --> 00:11:48,136
Trzeba to robić z szacunkiem,

206
00:11:48,160 --> 00:11:51,376
który rodzi współpracę, a nie fanatyzm.

207
00:11:51,400 --> 00:11:55,456
Zdobywając się na akty odwagi

208
00:11:55,480 --> 00:11:58,816
możemy stanąć w obronie równouprawnienia.

209
00:11:58,840 --> 00:12:01,336
Najwyższy czas,
żeby połowa populacji świata

210
00:12:01,360 --> 00:12:04,296
otrzymała równość i prawo głosu

211
00:12:04,320 --> 00:12:08,856
w kościołach, synagogach, meczetach
i świątyniach na całym świecie.

212
00:12:08,880 --> 00:12:12,440
Pracuję nad tym u siebie. A wy?

213
00:12:13,400 --> 00:12:19,240
(Brawa)