0:00:00.880,0:00:03.616
Religia to nie tylko wiara.

0:00:03.640,0:00:06.456
To wpływ i władza.

0:00:06.480,0:00:09.096
Jesteśmy od nich zależni,

0:00:09.120,0:00:12.976
bez względu na własne poglądy.

0:00:13.000,0:00:17.056
Mimo wielkiego wpływu religii[br]na współczesny świat,

0:00:17.080,0:00:23.126
stawiamy jej inne wymagania[br]niż pozostałym dziedzinom życia.

0:00:23.960,0:00:28.376
Gdyby jakaś międzynarodowa organizacja,

0:00:28.400,0:00:31.456
rząd, korporacja

0:00:31.480,0:00:35.736
zabroniły kobietom zasiadać w zarządzie,

0:00:35.760,0:00:39.856
podejmować ważne decyzje

0:00:39.880,0:00:43.736
czy zajmować się finansami,

0:00:43.760,0:00:45.136
wywołałyby skandal.

0:00:45.160,0:00:46.816
Poniosłyby konsekwencje.

0:00:46.840,0:00:52.376
Tak się jednak dzieje[br]w prawie wszystkich religiach.

0:00:52.400,0:00:54.816
W życiu religijnym zgadzamy się na to,

0:00:54.840,0:00:57.936
co odrzucilibyśmy na co dzień.

0:00:57.960,0:01:02.016
Sama robiłam to przez trzydzieści lat.

0:01:02.040,0:01:06.536
Jako dorastająca dziewczyna [br]walczyłam z każdą formą dyskryminacji.

0:01:06.560,0:01:10.576
Grałam z chłopakami [br]w podwórkowych meczach koszykówki.

0:01:10.600,0:01:14.036
Chciałam zostać prezydentem USA.

0:01:14.060,0:01:16.776
Walczyłam o wprowadzenie[br]poprawki o równouprawnieniu płci,

0:01:16.800,0:01:18.976
którą od 40 lat nikt się nie zajmuje.

0:01:19.000,0:01:22.136
W rodzinie jestem pierwszą kobietą,

0:01:22.160,0:01:26.336
która pracuje poza domem[br]i ma wyższe wykształcenie.

0:01:26.360,0:01:31.176
Nigdy nie zgadzałam się [br]na wykluczenie z powodu płci,

0:01:31.200,0:01:33.376
z wyjątkiem religii.

0:01:33.400,0:01:34.776
Od dzieciństwa

0:01:34.800,0:01:39.096
należałam do patriarchalnego,[br]ortodoksyjnego Kościoła Mormonów.

0:01:39.120,0:01:41.896
Dorastałam w ortodoksyjnej rodzinie.

0:01:41.920,0:01:44.166
Mam ośmioro rodzeństwa.[br]Matka zajmuje się domem.

0:01:44.190,0:01:47.280
Ojciec jest przywódcą religijnym.

0:01:48.160,0:01:53.016
W tym świecie moja wartość [br]

0:01:53.040,0:01:57.096
zależała od przestrzegania [br]określonych zasad.

0:01:57.120,0:02:00.936
Trzeba zachować dziewictwo do ślubu,[br]nie wolno pić ani palić,

0:02:00.960,0:02:02.879
trzeba uczestniczyć w nabożeństwach,

0:02:02.879,0:02:04.336
być grzecznym dzieckiem.

0:02:04.360,0:02:07.936
Niektóre reguły były wymagające,

0:02:07.960,0:02:09.110
ale nie poddawałam się.

0:02:09.130,0:02:13.256
Zależało mi na ludziach, religii i wierze.

0:02:13.280,0:02:15.976
Mormonizm określał, w co się ubierać,

0:02:16.000,0:02:17.916
z kim się spotykać i brać ślub,

0:02:17.916,0:02:20.000
a nawet jaką bieliznę nosić.

0:02:21.040,0:02:24.096
Wszyscy moi znajomi byli tak religijni,

0:02:24.120,0:02:27.496
że oddawali na Kościół 10% zarobków.

0:02:27.520,0:02:28.736
Ja też.

0:02:28.760,0:02:32.696
10% z roznoszenia gazet [br]i opieki nad dziećmi.

0:02:32.720,0:02:35.776
Młodzież wyjeżdżająca[br]

0:02:35.800,0:02:39.416
na dwuletnią misję ewangelizacyjną[br]

0:02:39.440,0:02:41.976
słyszała od rodziców, że lepiej umrzeć

0:02:42.000,0:02:45.216
niż zgrzeszyć i wrócić bez honoru.

0:02:45.240,0:02:47.696
W tak religijnym środowisku

0:02:47.720,0:02:51.176
ludzie wciąż odbierają sobie życie,

0:02:51.200,0:02:55.536
ze strachu, że wspólnota [br]odkryje ich orientację seksualną.

0:02:55.560,0:02:57.576
Z drugiej strony

0:02:57.600,0:03:00.136
w każdym miejscu na świecie

0:03:00.160,0:03:03.936
zawsze mogłam liczyć na przyjaźń[br]i wzajemną pomoc.

0:03:03.960,0:03:08.176
To tutaj czułam się bezpiecznie,[br]bo wszystko było jasne i pewne.

0:03:08.200,0:03:10.456
Nie zostałam sama przy wychowywaniu córki.

0:03:10.480,0:03:15.376
Dlatego zgadzałam się,[br]że to mężczyźni dowodzą,

0:03:15.400,0:03:17.536
a kobiety nigdy nie otrzymają

0:03:17.560,0:03:20.696
duchowego autorytetu Boga na ziemi,

0:03:20.720,0:03:22.136
zwanego kapłaństwem.

0:03:22.160,0:03:26.656
Pozwalałam na nierówności[br]przy rozporządzaniu budżetem,

0:03:26.680,0:03:30.056
podejmowaniu decyzji[br]i w radach dyscyplinarnych.

0:03:30.080,0:03:33.216
Byłam bezkrytyczna wobec religii,

0:03:33.240,0:03:35.096
bo ją kochałam.

0:03:35.120,0:03:37.096
Aż przestałam.

0:03:37.120,0:03:40.736
Zrozumiałam, że dałam się traktować

0:03:40.760,0:03:45.656
jak personel pomocniczy dla mężczyzn,[br]którzy wykonują prawdziwą robotę.

0:03:45.680,0:03:48.056
Stawiłam czoła wewnętrznej sprzeczności

0:03:48.080,0:03:50.816
i dołączyłam do aktywistek we wspólnocie.

0:03:50.840,0:03:55.216
Pracowałyśmy ciężko ponad 10 lat.

0:03:55.240,0:03:57.454
Chciałyśmy podnieść świadomość.

0:03:57.478,0:03:59.976
Nie można zmienić tego,[br]czego się nie widzi.

0:04:00.000,0:04:03.216
Nagrywałyśmy podcasty, [br]pisałyśmy blogi i artykuły.

0:04:03.240,0:04:05.976
Zrobiłam listę przypadków[br]nierównego traktowania kobiet.

0:04:06.006,0:04:08.816
Składała się z setek pozycji.

0:04:08.840,0:04:12.336
Zaczęłyśmy zakładać grupy interesu.

0:04:12.360,0:04:16.296
Próbowałyśmy robić takie rzecz, [br]których nie dało się zignorować.

0:04:16.320,0:04:21.776
Nosić spodnie w kościele[br]i brać udział w spotkaniach dla mężczyzn.

0:04:21.800,0:04:24.296
Niby nic takiego,

0:04:24.320,0:04:28.536
ale my płaciłyśmy za to wysoką cenę.

0:04:28.560,0:04:31.816
Traciłyśmy przyjaciół i pracę.

0:04:31.840,0:04:33.896
Codziennie dostawałyśmy[br]listy z pogróżkami.

0:04:33.920,0:04:37.256
Atakowano nas w prasie[br]i mediach społecznościowych.

0:04:37.280,0:04:38.976
Grożono nam śmiercią.

0:04:39.000,0:04:43.216
Straciłyśmy pozycję we wspólnocie.[br]Niektóre z nas zostały ekskomunikowane.

0:04:43.240,0:04:46.136
Inne postawiono przed radą dyscyplinarną.

0:04:46.160,0:04:49.296
Zostałyśmy odrzucone przez wspólnotę,[br]na której nam zależało,

0:04:49.320,0:04:53.320
bo wierzyłyśmy, że da się ją zmienić.

0:04:54.480,0:04:57.736
Przestała mnie dziwić taka reakcja[br]ze strony bliskich mi ludzi.

0:04:57.760,0:05:03.746
Wiem, jak to jest, [br]kiedy ktoś mnie krytykuje.

0:05:03.776,0:05:07.896
W osłupienie wprawiła mnie

0:05:07.920,0:05:12.120
taka sama zjadliwość[br]ze strony świeckiej lewicy.

0:05:13.400,0:05:17.096
Zupełnie taka sama zaciekłość.

0:05:17.120,0:05:20.976
Spotykałam się z wrogością wobec religii.

0:05:21.000,0:05:25.136
Znajomi przekonywali:[br]"Religia jest dla idiotów albo oszołomów",

0:05:25.160,0:05:27.216
"Nie zawracaj sobie nią głowy".

0:05:27.240,0:05:30.576
"Są tam tylko homofobi albo seksiści".

0:05:30.600,0:05:32.656
W ten sposób

0:05:32.680,0:05:37.240
nie walczy się z religijnym ekstremizmem,

0:05:37.280,0:05:40.616
ale go dokarmia.

0:05:40.636,0:05:43.202
Takie argumenty nie działają.

0:05:43.230,0:05:48.120
Raz ktoś oskarżył mnie,[br]że jestem głupia, bo zostałam Mormonką.

0:05:49.800,0:05:55.166
Zaczęłam usprawiedliwiać siebie samą,[br]moich bliskich i naszą wiarę,

0:05:55.190,0:05:57.160
bo przecież nie jesteśmy głupi.

0:05:58.720,0:06:03.030
Krytyka i wrogość nie zdają egzaminu.

0:06:03.030,0:06:06.216
Nadal denerwują mnie takie uwagi,[br]

0:06:06.240,0:06:07.896
bo mam rodzinę i przyjaciół.

0:06:07.920,0:06:10.616
Nie przestanę ich bronić,[br]

0:06:10.640,0:06:12.656
ale problem pozostaje.

0:06:12.680,0:06:16.456
Jak szanować czyjeś poglądy religijne,

0:06:16.480,0:06:22.096
nie usprawiedliwiając krzywd[br]które wyrządzają?

0:06:22.120,0:06:24.896
Trudne pytanie.[br]Nadal nie mam idealnej odpowiedzi.

0:06:24.920,0:06:29.056
Z rodzicami balansujemy [br]na krawędzi od 10 lat.

0:06:29.080,0:06:31.816
Kocham ich i szanuję.

0:06:31.840,0:06:35.736
Postaram się wyjaśnić ich punkt widzenia.

0:06:35.760,0:06:42.066
Mormonizm uczy, że jeśli człowiek[br]dochowuje wierności zasadom,

0:06:42.106,0:06:45.206
po śmierci znów połączy się z rodziną.

0:06:45.240,0:06:51.136
Mam na sobie sukienkę,[br]która odsłania ramiona.

0:06:51.160,0:06:56.226
Według rodziców przez taki drobiazg[br]nie zasługuję na wieczną nagrodę.

0:06:56.246,0:07:00.416
Mój brat zginął w wypadku w wieku 15 lat

0:07:00.440,0:07:04.696
i przez coś takiego[br]jego też nie zobaczę po śmierci.

0:07:04.720,0:07:08.296
Moi rodzice nie rozumieją,

0:07:08.320,0:07:11.416
dlaczego dla mody czy walki o prawa kobiet

0:07:11.440,0:07:14.136
poświęcam możliwość spotkania z bratem.

0:07:14.160,0:07:20.016
Krytyka nie zmieni [br]takiego sposobu myślenia.

0:07:20.040,0:07:22.736
Balansujemy na cienkiej krawędzi,

0:07:22.760,0:07:25.696
wyjaśniamy swoje stanowiska,[br]traktujemy z szacunkiem.

0:07:25.720,0:07:29.696
Jednocześnie przychodzi nam to z trudem,[br]bo nie zmieniając stylu życia,

0:07:29.720,0:07:33.056
nawzajem podważamy[br]swoje fundamentalne poglądy.[br]

0:07:33.080,0:07:38.016
Staramy się jednak przekroczyć[br]ten pancerz obronny

0:07:38.016,0:07:42.056
i dostrzec to, co miękkie w człowieku,[br]bez względu na jego wiarę.

0:07:42.056,0:07:46.656
Szanujemy się nawzajem,[br]ale nie likwidujemy granic.

0:07:46.680,0:07:52.286
Po drugie, ani lewica ani prawica,[br]ani ateiści, ani ortodoksi[br]

0:07:52.310,0:07:55.176
nie mogą zrozumieć,

0:07:55.200,0:07:58.056
po co w ogóle przejmować się[br]aktywizmem religijnym.

0:07:58.080,0:08:01.136
Nie potrafię zliczyć, ile razy usłyszałam

0:08:01.160,0:08:03.776
że nikt mnie w Kościele[br]nie trzyma na siłę.

0:08:03.800,0:08:05.680
Dlaczego chcę go jeszcze zmieniać?

0:08:06.880,0:08:09.317
Dlatego, że to, co słyszymy w kościele

0:08:09.342,0:08:12.376
nadaje kształt polityce, [br]opiece zdrowotnej,

0:08:12.400,0:08:14.256
przemocy na całym świecie.

0:08:14.280,0:08:17.976
Przenika do edukacji, armii, podatków.

0:08:18.000,0:08:21.296
Te prawa zostają uznane[br]oficjalnie i kulturowo.

0:08:21.320,0:08:26.256
Moja własna religia [br]miała ogromny wpływ na kraj.

0:08:26.280,0:08:30.856
W czasie Propozycji 8 mój Kościół[br]zebrał ponad 22 miliony dolarów

0:08:30.880,0:08:34.159
na walkę z małżeństwami[br]jednopłciowymi w Kalifornii.

0:08:34.840,0:08:36.220
Historycy potwierdzą,

0:08:36.220,0:08:40.100
że gdyby 40 lat temu [br]Mormoni nie protestowali

0:08:40.100,0:08:42.996
przeciw poprawce o równouprawnieniu płci,

0:08:42.996,0:08:46.776
dziś mielibyśmy ją w Konstytucji.

0:08:46.800,0:08:49.960
Na jak wiele osób to miało wpływ?

0:08:50.800,0:08:53.576
Możemy tracić czas na walkę

0:08:53.600,0:08:56.736
z każdym najdrobniejszym paragrafem.

0:08:56.760,0:08:58.336
Możemy też zastanowić się,

0:08:58.360,0:09:04.536
dlaczego nierówność płci to standard.

0:09:04.560,0:09:07.216
Skąd bierze się takie założenie?

0:09:07.240,0:09:13.176
Religia określa nie tylko co jest moralne,

0:09:13.200,0:09:17.256
ale także to, co jest normalne.

0:09:17.280,0:09:20.616
Religia może wyzwalać lub zniewalać,

0:09:20.640,0:09:24.346
wzmacniać lub wykorzystywać,[br]koić lub niszczyć.

0:09:24.346,0:09:28.416
Ludzie, którzy przechylają [br]szalę na korzyść etyki,

0:09:28.440,0:09:31.576
nie zawsze mają tu coś do powiedzenia.

0:09:31.600,0:09:34.496
Religii nie da się zignorować.

0:09:34.520,0:09:37.416
Trzeba traktować ją poważnie.

0:09:37.440,0:09:41.976
Ale jak mówiłam,[br]trudno wywrzeć na nią wpływ.

0:09:42.000,0:09:44.216
Posłuchajcie, jaki my odniosłyśmy efekt.

0:09:44.240,0:09:46.336
Nasze grupy są małe[br]i choć jest nas kilkaset,

0:09:46.360,0:09:48.736
odegrałyśmy ważną rolę.

0:09:48.760,0:09:53.016
Na ścianach po raz pierwszy[br]zawisły obrazy kobiet.

0:09:53.040,0:09:55.776
Wolno nam teraz uczestniczyć[br]w konferencjach generalnych,

0:09:55.800,0:09:58.816
co dotąd było zabronione.

0:09:58.840,0:10:04.580
Tydzień temu trzy kobiety[br]zostały przyjęte do zarządu,

0:10:04.600,0:10:06.576
który nadzoruje cały Kościół.

0:10:06.600,0:10:09.416
Ta percepcyjna zmiana[br]w społeczności Mormonów

0:10:09.440,0:10:11.936
pozwala na rozmowę[br]o równouprawnieniu płci.

0:10:11.960,0:10:15.336
Choć nami pogardzano,[br]udało nam się stworzyć przestrzeń

0:10:15.360,0:10:19.256
dla bardziej konserwatywnych kobiet,[br]które teraz mogą coś zmienić.

0:10:19.280,0:10:24.136
Słowa "kobieta" i "kapłaństwo" [br]mogą zostać użyte w tym samym zdaniu.

0:10:24.160,0:10:26.776
Nigdy wcześniej tego nie doświadczyłam.

0:10:26.800,0:10:32.126
Następne pokolenie dziedziczy religię,[br]która daje im więcej praw.

0:10:32.140,0:10:34.160
Osiągnęłyśmy efekt.

0:10:35.400,0:10:40.666
Nie było łatwo czekać w kolejkach[br]na spotkania dla mężczyzn.

0:10:41.526,0:10:43.696
Były nas setki

0:10:43.720,0:10:46.336
i przy drzwiach po kolei informowano nas,

0:10:46.360,0:10:50.016
że to zgromadzenie nie jest dla kobiet.

0:10:50.040,0:10:54.816
Musiałyśmy stanąć z boku[br]i patrzeć na mężczyzn,

0:10:54.840,0:10:56.976
na dwunastoletnich chłopców

0:10:57.000,0:11:01.056
wchodzących do środka.

0:11:01.080,0:11:03.816
Ani jedna kobieta w tej kolejce,

0:11:03.840,0:11:07.800
ani jeden chłopiec, który obok przeszedł[br]nie zapomną tego dnia.

0:11:09.520,0:11:15.136
Gdyby międzynarodowa organizacja[br]pozwoliła na coś takiego,

0:11:15.160,0:11:16.776
wywołałaby skandal,

0:11:16.800,0:11:19.216
ale to tylko religia.

0:11:19.240,0:11:22.200
Jesteśmy tylko jej członkami.

0:11:23.120,0:11:25.856
Nie możemy dłużej[br]patrzeć na religię w ten sposób,

0:11:25.880,0:11:28.736
bo to dotyczy nie tylko mnie, [br]ale i mojej córki,

0:11:28.760,0:11:31.736
waszych córek i ich możliwości,

0:11:31.760,0:11:34.013
w co mogą się ubrać, z kim się wiązać,

0:11:34.038,0:11:37.136
czy mają dostęp do klinik rozrodczości.

0:11:37.160,0:11:40.496
W przestrzeni świeckiej[br]musimy odbudować moralność,

0:11:40.520,0:11:42.776
która pociągnie do odpowiedzialności[br]

0:11:42.800,0:11:44.976
religie na całym świecie.

0:11:45.000,0:11:48.136
Trzeba to robić z szacunkiem,

0:11:48.160,0:11:51.376
który rodzi współpracę, a nie fanatyzm.

0:11:51.400,0:11:55.456
Zdobywając się na akty odwagi

0:11:55.480,0:11:58.816
możemy stanąć w obronie równouprawnienia.

0:11:58.840,0:12:01.336
Najwyższy czas,[br]żeby połowa populacji świata

0:12:01.360,0:12:04.296
otrzymała równość i prawo głosu

0:12:04.320,0:12:08.856
w kościołach, synagogach, meczetach[br]i świątyniach na całym świecie.

0:12:08.880,0:12:12.440
Pracuję nad tym u siebie. A wy?

0:12:13.400,0:12:19.240
(Brawa)