Graag wil ik jullie het verhaal vertellen van Celine, een van mijn patiënten. Celine is huisvrouw en woont op het platteland van Kameroen in het westen van Centraal Africa. Toen bij haar 6 jaar geleden hiv werd geconstateerd, mocht ze deelnemen aan het medisch experiment dat destijds in haar regio werd gehouden. Toen ik Celine ruim een jaar geleden voor het eerst ontmoette, had ze al 18 maanden geen enkele antiretrovirale therapie gehad. had ze al 18 maanden geen enkele antiretrovirale therapie gehad. Ze was erg ziek. Ze zou niet meer op controle komen als het experiment stopte. Ze zou niet meer op controle komen als het experiment stopte. Ze had geen geld voor de bus en was te ziek om er 35 kilometer voor te lopen. Tijdens het experiment had ze gratis antiretrovirale medicatie gekregen en haar vervoerskosten waren betaald uit de onderzoeksgelden. en haar vervoerskosten waren betaald uit de onderzoeksgelden. Dat stopte allemaal toen het experiment was afgerond. Er was geen alternatief voor Celine. Ze wist niet welke medicijnen ze had gehad tijdens het onderzoek. Ze wist niet welke medicijnen ze had gehad tijdens het onderzoek. Zelfs niet waar het experiment over ging. Ik vroeg maar niet naar de resultaten van het experiment, want ze had er duidelijk geen idee van. Ik snapte vooral niet dat Celine had ingestemd met deelname, terwijl ze duidelijk niet begreep wat dat met zich meebracht, of wat daar na afloop de gevolgen van zouden zijn. Ik vertel jullie dit als voorbeeld van wat deelnemers aan een slecht uitgevoerd medisch experiment kan overkomen. wat deelnemers aan een slecht uitgevoerd medisch experiment kan overkomen. Misschien leverde dit speciale experiment spectaculaire resultaten op, of zelfs publicatie in een gerenommeerd wetenschappelijk tijdschrift. Misschien zou de behandeling van hiv-patiënten overal ter wereld erdoor verbeterd worden. Maar dat was dan wel ten koste gegaan van honderden patiënten als Celine, die na afronding van het onderzoek aan hun lot werden overgelaten. die na afronding van het onderzoek aan hun lot werden overgelaten. Ik wil beslist niet suggereren, dat hiv-gerichte medisch experimenten in ontwikkelingslanden niet deugen. dat hiv-gerichte medisch experimenten in ontwikkelingslanden niet deugen. Integendeel, medische experimenten zijn buitengewoon bruikbaar. Ze zijn onmisbaar in de strijd tegen ziektes in die landen. Ze zijn onmisbaar in de strijd tegen ziektes in die landen. De ongelijkheid tussen rijke en arme landen, wat betreft financiering, De ongelijkheid tussen rijke en arme landen, wat betreft financiering, vormt echter een reëel risico op exploitatie. Vooral als onderzoek van buitenaf gefinancierd wordt. Het trieste feit blijft, dat veel studies die in ontwikkelingslanden worden gedaan, nooit gedaan kunnen worden in de rijkere landen die ze financieren. nooit gedaan kunnen worden in de rijkere landen die het financieren. nooit gedaan kunnen worden in de rijkere landen die ze financieren. Jullie vragen je vast af waarom juist de ontwikkelingslanden, vooral de landen rond de Sahara, zo aantrekkelijk zijn voor deze hiv-experimenten. Om bruikbare en breed toepasbare resultaten te verkrijgen, Om bruikbare en breed toepasbare resultaten te verkrijgen, heb je een groot aantal deelnemers nodig. Bij voorkeur afkomstig uit een populatie met veel nieuwe hiv-patiënten. Die zijn volop te vinden in de landen rond de Sahara. 22 miljoen mensen hebben er hiv, dat is ongeveer 70% van de 30 miljoen geïnfecteerden ter wereld. dat is ongeveer 70% van de 30 miljoen geïnfecteerden ter wereld. Ook is onderzoek daar veel makkelijker door de wijdverspreide armoede, Ook is onderzoek daar veel makkelijker door de wijdverspreide armoede, inheemse ziekten en ontoereikende gezondheidszorg. Een medisch experiment dat gunstig voor de bevolking zou kunnen zijn, Een medisch experiment dat gunstig voor de bevolking zou kunnen zijn, heeft meer kans op goedkeuring. Bij gebrek aan goede gezondheidszorg ziet men bijna ieder aanbod van medische hulp als: 'beter iets dan niets'. De volgende redenen zijn ingewikkelder: minder kans op rechtszaken, minder strenge ethische richtlijnen minder kans op rechtszaken, minder strenge ethische richtlijnen en een bevolking die mee wil werken aan praktisch iedere studie die zinspeelt op genezing. Er komt steeds meer financiering voor hiv-onderzoek in ontwikkelingslanden, Er komt steeds meer financiering voor hiv-onderzoek in ontwikkelingslanden, terwijl de ethische richtlijnen in de rijkere landen strikter worden. Je begrijpt waarom deze context dus heel aantrekkelijk wordt. Je begrijpt waarom deze context dus heel aantrekkelijk wordt. Door de grote omvang die hiv heeft aangenomen, gaat het onderzoek een kant op die soms wetenschappelijk aanvaardbaar, maar op veel gebieden ethisch twijfelachtig is. Hoe kunnen we er dan voor zorgen, dat we in onze zoektocht naar genezing geen misbruik maken van degenen die al het zwaarst getroffen zijn door de pandemie? Er zijn 4 aandachtsgebieden waarop we ons kunnen richten, om de gang van zaken te verbeteren. De eerste is 'informed consent'. Bij een ethisch aanvaardbaar medisch experiment Bij een ethisch aanvaardbaar medisch experiment krijgen de deelnemers relevante, begrijpelijke informatie. krijgen de deelnemers relevante, begrijpelijke informatie. Ze moeten zich niet gedwongen voelen tot deelname. Dit is vooral belangrijk in de ontwikkelingslanden. Daar stemmen veel mensen in met deelname, omdat ze denken anders geen medische of andere zorg te kunnen ontvangen. omdat ze denken anders geen medische of andere zorg te kunnen ontvangen. Toestemmingsprocedures die in rijkere landen gebruikelijk zijn, zijn vaak ontoepasbaar of ineffectief in veel ontwikkelingslanden. Gevoelsmatig klopt het bijvoorbeeld niet, dat een analfabetische deelnemer als Celine een uitgebreid toestemmingsformulier moet tekenen. Ze kan het niet lezen, laat staan begrijpen. Locale gemeenschappen moeten niet alleen deelname stimuleren. Ze moeten ook mee de criteria en de lokmiddelen vaststellen voor het werven van deelnemers aan medische experimenten. De informatie moet aan de aspirant-deelnemers gegeven worden De informatie moet aan de aspirant-deelnemers gegeven worden in begrijpelijke en cultureel acceptabele bewoordingen. Ten tweede zou je na kunnen denken over de hoeveelheid zorg die deelnemers aan medische experimenten krijgen. over de hoeveelheid zorg die deelnemers aan medische experimenten krijgen. Hierover is veel debat en meningsverschil. Zou de controlegroep in het experiment de beste behandeling moeten krijgen die er momenteel bestaat? de beste behandeling moeten krijgen die er momenteel bestaat? Of een alternatief zorgaanbod, zoals de best mogelijke behandeling binnen het desbetreffende land? Mag je een behandelingsschema evalueren dat voor de deelnemers na afloop van het onderzoek niet meer toegankelijk is en dat ze zich niet meer kunnen veroorloven? In een situatie waar de beste behandeling goedkoop en makkelijk verkrijgbaar is, is het antwoord eenvoudig. De beste behandeling die je in de wereld kunt krijgen, is echter in de ontwikkelingslanden vaak moeilijk te realiseren. is echter in de ontwikkelingslanden vaak moeilijk te realiseren. De voor- en nadelen van het beschikbare zorgaanbod De voor- en nadelen van het beschikbare zorgaanbod moeten onderzocht worden. Dan kun je zorg bieden die relevant is voor de context van de studie en waar de deelnemers zo veel mogelijk baat bij hebben. Dan het derde punt waarover jullie eens moeten nadenken: de ethische keuring van onderzoek. Een effectief ethisch keuringssysteem voor medische experimenten is essentieel in de bescherming van deelnemers aan ieder medisch experiment. Helaas ontbreekt het hier vaak aan, of werkt het onvoldoende in veel ontwikkelingslanden. De locale overheid moet effectieve systemen opzetten voor het bespreken van ethische problemen rond goedgekeurd onderzoek in verschillende ontwikkelingslanden. Ze moeten ethische keuringscommissies opzetten die onafhankelijk zijn Ze moeten ethische keuringscommissies opzetten die onafhankelijk zijn van regeringen en sponsors. Meer publieke verantwoordelijkheid door transparantie en onafhankelijke beoordeling door niet-gouvernementele en internationale organisaties. Zo zou het moeten zijn. Tenslotte zou je eens moeten bedenken wat er gebeurt met de deelnemers als het onderzoek is afgerond. Volgens mij is het volkomen verkeerd om onderzoek te starten, zonder duidelijk plan voor wat er met de deelnemers moet gebeuren, na afloop van het experiment. voor wat er met de deelnemers moet gebeuren, na afloop van het experiment. Onderzoekers moeten er alles aan doen om deelnemers ervan te verzekeren, dat een ingreep die tijdens het experiment werkzaam is gebleken, dat een ingreep die tijdens het experiment werkzaam is gebleken, na afloop beschikbaar blijft voor de deelnemers. na afloop beschikbaar blijft voor de deelnemers. Verder zouden ze na moeten denken over de mogelijkheid om, na afloop, de omringende gemeenschap blijvend te laten profiteren van succesvolle behandelingen. Is dit om wat voor reden dan ook niet mogelijk, dan zou men volgens mij de noodzaak van het experiment ethisch moeten verantwoorden. Gelukkig hield het voor Celine niet op bij onze ontmoeting in mijn kantoor. Gelukkig hield het voor Celine niet op bij onze ontmoeting in mijn kantoor. Ze kon ingeschreven worden bij een gratis hiv-behandeltraject, dichter bij haar woonplaats. Ook werd ze bijgestaan door een ondersteuningsgroep. Haar verhaal eindigt positief, maar duizenden anderen in vergelijkbare omstandigheden, zijn veel minder gelukkig. Hoewel ze dit misschien niet weet, heeft mijn ontmoeting met Celine, mijn visie op hiv-gericht medisch experimenteren in ontwikkelingslanden volkomen veranderd. Ik was des te meer overtuigd, me aan te sluiten bij de beweging die de huidige gang van zaken wil veranderen. Iedereen die hier vanavond naar mij heeft geluisterd, kan deel zijn van die verandering. Voor de wetenschappers: ik verwacht van jullie een hoger moreel besef. Blijf ethisch in je onderzoek. Verlies, op zoek naar antwoorden, het menselijk welzijn niet uit het oog. Voor de financierings- en farmaceutische bedrijven: ik daag jullie uit je personeel op te dragen, om alleen ethisch verantwoord onderzoek te financieren. Als je zoals ik uit een ontwikkelingsland komt, dan verzoek ik je dringend om je regering de toegestane medische experimenten in jouw land grondig te laten herzien. Ja, we moeten zeker een geneesmiddel tegen hiv vinden, een effectief vaccin tegen malaria, een diagnostisch hulpmiddel voor tb, maar we zijn het verplicht aan degenen die vrijwillig en onbaatzuchtig instemmen met deelname aan deze medische experimenten, om het op een humane manier te doen. Dankjewel.