WEBVTT

00:00:06.776 --> 00:00:08.337
Insoniyat tarixidagi eng yirik

00:00:08.337 --> 00:00:12.747
genotsidni amalga oshirgan zolim Adolf
Gitler qanday qilib demokratik mamlakatda

00:00:12.747 --> 00:00:16.506
hokimiyatni o'z qo'liga oldi?
Uning hokimiyat

00:00:16.506 --> 00:00:19.738
tepasiga kelishi I Jahon urushi 
oxiridagi voqealar bilan bog'liq.

00:00:19.738 --> 00:00:22.798
1918-yil Antanta ittifoqining 
muvaffaqiyatli hujumidan so'ng

00:00:22.798 --> 00:00:26.256
Germaniya urushda g'alaba 
qozona olmasligini tushunib yetdi va

00:00:26.256 --> 00:00:29.566
urushga chek qo'ygan sulhga imzo chekdi.

00:00:29.566 --> 00:00:31.698
Kayzer hukumati qulagach,

00:00:31.698 --> 00:00:36.006
mamlakatda g'alayonlar va 
ish tashlashlar kuchaydi.

00:00:36.006 --> 00:00:37.896
Kommunistik inqilobdan qo'rqqan asosiy

00:00:37.896 --> 00:00:41.557
partiyalar qo'zg'alonlarni bostirish 
maqsadida birlashdilar va

00:00:41.557 --> 00:00:45.348
parlamentar hukumat - 
Veymar respublikasini tashkil etdilar.

00:00:45.348 --> 00:00:47.477
Yangi hukumatning
birlamchi vazifalaridan

00:00:47.477 --> 00:00:51.617
biri Antantaning sulh shartlarini 
bajarish edi.

00:00:51.617 --> 00:00:56.298
Hududining 1/10 qismini yo'qotish va
qo'shinni qurolsizlantirishdan tashqari,

00:00:56.298 --> 00:01:02.258
Germaniya urush uchun to'liq javobgarlikni
o'z zimmasiga olishi va kuchsiz

00:01:02.258 --> 00:01:06.017
iqtisodiyotini yanada zaiflashtiruvchi
tovonni to'lashi kerak edi.

00:01:06.017 --> 00:01:10.928
Ko'plab millatchilar va urush qatnash-
chilari buni haqorat deb qabul qildilar.

00:01:10.928 --> 00:01:13.719
Ular, agar siyosatchilar va oppozitsiya
armiyaga xiyonat

00:01:13.719 --> 00:01:19.407
qilmaganida, urushda yutib chiqish 
mumkin edi, deb yanglishgandilar.

00:01:19.407 --> 00:01:22.470
Xuddi shunday yanglish
qarashlarga berilgan Gitler

00:01:22.470 --> 00:01:28.370
mutaasibligi va paranoid xomxayollari 
bilan bor aybni yahudiylarga to'nkadi.

00:01:28.370 --> 00:01:32.500
Uning so'zlari ko'plab antisemitlardan 
iborat jamoatchilik orasida yoyildi.

00:01:32.500 --> 00:01:35.310
Bu vaqtga kelib, yuz minglab yahudiylar

00:01:35.310 --> 00:01:37.947
Germaniya jamiyatining bir qismiga 
aylanib ulgurgandi,

00:01:37.947 --> 00:01:42.620
ammo aksariyat nemislar 
yahudiylarni begona deb bilishgan.

00:01:42.620 --> 00:01:47.582
I Jahon urushidan keyin yahudiylar 
muvaffaqiyati ular tuzumni ag'darib,

00:01:47.582 --> 00:01:51.029
urushdan foyda ko'rishgan 
degan asossiz ayblovlarga asos bo'ldi.

00:01:51.029 --> 00:01:54.399
Alohida ta'kidlash joizki, 
bu fitna sabablari

00:01:54.399 --> 00:01:56.191
dalillarga emas, balki qo'rquv,

00:01:56.191 --> 00:01:57.099
g'azab

00:01:57.099 --> 00:01:58.351
va mutaasiblikka

00:01:58.351 --> 00:01:59.960
asoslangan edi.

00:01:59.960 --> 00:02:02.527
Biroq Gitler ulardan 
o'rinli foydalana oldi.

00:02:02.527 --> 00:02:05.970
U natsistlarning 
kichik siyosiy partiyasi a'zosi bo'ladi,

00:02:05.970 --> 00:02:09.839
kuchli ta'sirga ega nutqi yordamida 
partiyada yetakchilikka erishadi va

00:02:09.839 --> 00:02:12.880
ulkan olomon e'tiborini qozonadi.

00:02:12.880 --> 00:02:16.149
Antisemitizm va populistik xurujlarni 
o'zida jamlagan natsizm

00:02:16.149 --> 00:02:19.749
kommunizm va kapitalizmga 
Germaniyani yo'q qilishni ko'zlagan

00:02:19.749 --> 00:02:24.820
yahudiylar fitnasi sifatida 
qarshi chiqadi.

00:02:24.820 --> 00:02:27.851
Avvaliga Milliy Sotsialistlar partiyasi 
yaxshi tanilmaydi.

00:02:27.851 --> 00:02:31.340
Hukumatni ag'darishga urinish 
muvaffaqiyatsiz tugagach,

00:02:31.340 --> 00:02:33.160
uning faoliyati taqiqlanadi va

00:02:33.160 --> 00:02:35.680
Gitler xoinlikda ayblanib 
qamoqqa olinadi.

00:02:35.680 --> 00:02:37.931
Ammo bir yildan so'ng 
ozodlikka chiqqach,

00:02:37.931 --> 00:02:41.201
u darhol siyosiy harakatni 
qayta tiklashga kirishadi.

00:02:41.201 --> 00:02:45.380
1929-yil AQShda Buyuk Depressiya
yuz beradi.

00:02:45.380 --> 00:02:49.061
Amerika banklari Germaniyaga 
bergan qarzlarini bekor qiladi.

00:02:49.061 --> 00:02:54.010
Natijada, Germaniya iqtisodiyoti 
bir kechadayoq inqirozga yuz tutadi.

00:02:54.010 --> 00:02:56.442
Gitler xalq noroziligidan foydalanib,

00:02:56.442 --> 00:02:58.343
aybsiz abydorlarni
o'ylab topadi va

00:02:58.343 --> 00:03:02.221
Germaniyaning oldingi ulug'vorligini 
qayta tiklashga va'da beradi.

00:03:02.221 --> 00:03:06.042
Asosiy partiyalar inqirozni 
bartaraf etolmasligini isbotladi,

00:03:06.042 --> 00:03:11.131
ichki ziddiyatlarga to'lgan chap qanot 
muxolifatda esa birlik yo'qolgandi.

00:03:11.131 --> 00:03:15.431
Umidsizlangan xalqning bir qismi 
natsistlar tomoniga o'tadi va shu bois

00:03:15.431 --> 00:03:22.652
ularning parlamentdagi ulushi 
2 yil ichida 3% dan 18% ga ko'tariladi.

00:03:22.652 --> 00:03:25.485
1932-yil Gitler prezidentlikka 
o'z nomzodini qo'yadi,

00:03:25.485 --> 00:03:30.273
ammo saylovni urush qahramoni 
general fon Gindenburgga boy beradi.

00:03:30.273 --> 00:03:35.855
Biroq 36% ovoz to'plagan Gitler 
tarafdorlari soni oshganini isbot etadi.

00:03:35.855 --> 00:03:38.856
Gitlerning shuhratidan manfaatdor 
bo'lishga umid bog'lagan

00:03:38.856 --> 00:03:42.882
davlat maslahatchilar va 
ishbilarmonlar doirasi vakillari

00:03:42.882 --> 00:03:46.783
kelasi yil Gindenburgni uni 
kansler etib tayinlashga ko'ndirishadi.

00:03:46.783 --> 00:03:50.132
Garchi kansler parlamentning 
ma'muriy rahbari bo'lsa-da,

00:03:50.132 --> 00:03:54.082
Gitler asta-sekin 
o'z vakolatlarini kengaytirib boradi.

00:03:54.082 --> 00:03:56.932
Uning tarafdorlari 
harbiy guruhlarni tuzib,

00:03:56.932 --> 00:03:59.323
ko'chalarda namoshiychilarga 
qarshi kurashadi.

00:03:59.323 --> 00:04:02.943
Kommunistik inqilobdan 
cho'chigan Gitler esa

00:04:02.943 --> 00:04:06.873
faqat u mamlakatdagi tartibni 
tiklay olishiga ishontirmoqchi bo'ladi.

00:04:06.873 --> 00:04:08.824
1933-yil yosh ishchi

00:04:08.824 --> 00:04:13.843
parlament binosiga
o't qo'yishda ayblanadi.

00:04:13.843 --> 00:04:16.663
Vaziyatdan foydalangan Gitler 
hukumatdan

00:04:16.663 --> 00:04:19.383
favqulodda vakolatlar olishga 
muvaffaq bo'ladi.

00:04:19.383 --> 00:04:23.384
Bir necha oy ichida 
matbuot erkinligi yo'q qilinadi,

00:04:23.384 --> 00:04:25.245
boshqa partiyalar tarqatib yuboriladi

00:04:25.245 --> 00:04:28.775
va yahudiylarga qarshi 
qonunlar qabul qilinadi.

00:04:28.775 --> 00:04:33.424
Gitlerning avvalgi radikal tarafdorlari, 
shu jumladan ehtimolli raqiblari

00:04:33.424 --> 00:04:35.483
hibsga olinadi va qatl etiladi.

00:04:35.483 --> 00:04:38.975
1934-yil avgustida Prezident Gindenburg 
vafot etgach,

00:04:38.975 --> 00:04:42.304
yangi saylov o'tkazilmasligiga 
hech qanday shubha qolmaydi.

00:04:42.304 --> 00:04:47.564
Ajablanarlisi, Gitlerning ilk faoliyati
ommaviy qatag'onni taqozo etmaydi.

00:04:47.564 --> 00:04:50.613
U nutqlarida xalqdagi qo'rquv va
norozilik kayfiyatidan ustalik

00:04:50.613 --> 00:04:54.574
bilan foydalanib, odamlarni natsizm 
atrofida to'play boshlaydi.

00:04:54.574 --> 00:04:57.104
Ishbilarmon va ziyolilar doirasi esa

00:04:57.104 --> 00:04:59.745
jamoatchilik ishonchini 
qozonish maqsadida

00:04:59.745 --> 00:05:01.394
Gitlerni qo'llab-quvvatlaydi.

00:05:01.394 --> 00:05:03.244
Ular o'zlari va atrofdagilarni Gitler-

00:05:03.244 --> 00:05:06.294
-ning keskin nutqlari bor-yo'g'i
tomosha ekaniga ishontirishadi.

00:05:06.294 --> 00:05:09.976
Yillar o'tib, Gitlerning hokimiyatni 
egallashi demokratik institutlar

00:05:09.976 --> 00:05:15.096
olomonning g'azab va qo'rquvidan 
foydalanishga qodir siyosiy rahbar hamda

00:05:15.096 --> 00:05:19.167
uning xalqi qarshisida qanchalik zaif
bo'lishi mumkinligi haqida ogoh etadi.