WEBVTT

00:00:07.213 --> 00:00:09.972
Ngay từ thời Socrates,

00:00:09.972 --> 00:00:13.263
một số xã hội cổ đại đã 
trao quyền cho một nhóm công dân

00:00:13.263 --> 00:00:16.173
để quyết định liệu một người 
có phạm tội hay không,

00:00:16.173 --> 00:00:18.832
khi có những tranh chấp xảy ra.

00:00:18.832 --> 00:00:23.053
Vài thế kỉ sau đó, phiên tòa xét xử
bởi bồi thẩm đoàn ra đời ở Anh,

00:00:23.053 --> 00:00:26.842
nơi nó trở thành nền móng căn bản
của hệ thống pháp luật,

00:00:26.842 --> 00:00:30.954
để kiểm soát chính phủ và khiến người dân
tham gia hơn vào quá trình quyết sách.

00:00:30.954 --> 00:00:34.164
Bồi thẩm đoàn sẽ quyết định 
liệu bị cáo có bị xét tội không,

00:00:34.164 --> 00:00:37.462
bị cáo có phạm tội hay không

00:00:37.462 --> 00:00:40.453
và giải quyết các tranh chấp tiền tệ.

00:00:40.453 --> 00:00:44.123
Dù các thuộc địa Mĩ
dần dần loại bỏ luật của Anh,

00:00:44.123 --> 00:00:46.834
sự hợp pháp của bồi thẩm đoàn
vẫn được giữ nguyên.

00:00:46.834 --> 00:00:49.844
Hiến pháp Mĩ cho phép
một bồi thẩm đoàn

00:00:49.844 --> 00:00:52.594
quyết định xem vụ án hình sự nào
cần được khởi tố,

00:00:52.594 --> 00:00:56.134
được phép tham gia xét xử mọi tội trạng,
ngoại trừ việc luận tội,

00:00:56.134 --> 00:00:59.282
và điều này được áp dụng cho cả
các vụ án dân sự.

00:00:59.282 --> 00:01:03.004
Tuy nhiên, bồi thẩm đoàn ở Mĩ hiện nay 
không còn được thường xuyên triệu tập,

00:01:03.004 --> 00:01:06.864
họ chỉ còn quyết định
chưa đến 4% các vụ hình sự

00:01:06.864 --> 00:01:10.354
và chưa đến 1% 
các vụ dân sự được xét xử.

00:01:10.354 --> 00:01:14.424
Trong khi đó, hệ thống bồi thẩm đoàn
ở các nước khác lại đang phát triển.

00:01:14.424 --> 00:01:16.885
Vậy chuyện gì đã xảy ra ở nước Mĩ?

00:01:16.885 --> 00:01:21.895
Một phần của việc này nằm ở
cách Tòa án Tối cao diễn dịch Hiến pháp.

00:01:21.895 --> 00:01:23.657
Ở Mĩ cho phép
thỏa thuận lời khai,

00:01:23.657 --> 00:01:26.520
điều hiện đang diễn ra 
ở gần như tất cả các vụ án hình sự.

00:01:26.520 --> 00:01:29.817
Theo tiến trình, công tố viên sẽ để bị cáo

00:01:29.817 --> 00:01:32.236
quyết định về việc nhận tội.

00:01:32.236 --> 00:01:35.582
Nếu họ nhận tội, vụ án sẽ 
không cần bổi thẩm đoàn xét xử

00:01:35.582 --> 00:01:37.751
và án tù họ nhận sẽ ngắn hơn

00:01:37.751 --> 00:01:40.841
bản án do bồi thẩm đoàn kết án.

00:01:40.841 --> 00:01:43.671
Nguy cơ phải chịu án tù dài hơn
sau một phiên tòa

00:01:43.671 --> 00:01:47.511
có thể làm cả những bị cáo vô tội 
chấp nhận thỏa thuận này.

00:01:47.511 --> 00:01:49.992
Giữa thế kỉ 19 và thế kỉ 21,

00:01:49.992 --> 00:01:55.522
lượng thỏa thuận nhận tội
đã tăng từ 20% đến 90%,

00:01:55.522 --> 00:01:57.617
và con số này vẫn còn tiếp tục tăng.

00:01:57.617 --> 00:02:00.503
Tòa án Tối cao 
đã cho phép một thủ tục khác

00:02:00.503 --> 00:02:02.313
được can thiệp bởi bồi thẩm đoàn

00:02:02.313 --> 00:02:04.044
gọi là xét xử khái quát.

00:02:04.044 --> 00:02:08.143
Theo đó, quan tòa có thể cân nhắc
sẽ không mở phiên tòa dân sự

00:02:08.143 --> 00:02:11.962
nếu nguyên đơn không có đủ bằng chứng.

00:02:11.962 --> 00:02:17.002
Thủ tục này chỉ áp dụng với những vụ 
mà tất cả bồi thẩm đoàn đều đồng ý.

00:02:17.002 --> 00:02:19.102
Đây không phải việc dễ quyết định,

00:02:19.102 --> 00:02:21.982
và việc áp dụng chế độ xét xử qua loa này

00:02:21.982 --> 00:02:25.012
cũng đã gây ra tranh cãi rằng
nó đang bị lạm dụng.

00:02:25.012 --> 00:02:27.723
Đã có những vụ quan toà
chấp thuận hoàn toàn

00:02:27.723 --> 00:02:30.367
hoặc tới 70% yêu cầu của chủ doanh nghiệp

00:02:30.367 --> 00:02:33.712
bãi bỏ những vụ việc về 
phân biệt trong tuyển dụng.

00:02:33.712 --> 00:02:38.114
Trong nhiều vụ khác, 
cả nguyên đơn và bị cáo

00:02:38.114 --> 00:02:40.683
từ bỏ quyền ra tòa,

00:02:40.683 --> 00:02:44.544
và chọn giải quyết mâu thuẫn của họ 
thông qua một trọng tài chuyên nghiệp

00:02:44.544 --> 00:02:48.173
thường là luật sư, giáo sư 
hoặc những cựu quan tòa.

00:02:48.173 --> 00:02:51.044
Đôi khi đây là lựa chọn sáng suốt
cho cả hai bên

00:02:51.044 --> 00:02:53.984
để tránh phải hầu tòa,

00:02:53.984 --> 00:02:57.194
nhưng nhiều khi nó lại là 
kết quả của sự nhầm lẫn


00:02:57.194 --> 00:03:01.105
diễn ra với hợp đồng tuyển dụng
hay thỏa thuận người tiêu dùng.

00:03:01.105 --> 00:03:02.575
Vấn đề sẽ xảy ra

00:03:02.575 --> 00:03:05.144
khi một số trọng tài thiên vị

00:03:05.144 --> 00:03:07.555
các công ty giao cho họ vụ tranh chấp.

00:03:07.555 --> 00:03:10.725
Đây chỉ là một số lí do 
khiến bồi thẩm đoàn biến mất.

00:03:10.725 --> 00:03:13.765
Nhưng có khi nào đây lại là
một việc tốt không?

00:03:13.765 --> 00:03:15.685
Bồi thẩm đoàn
cũng không hoàn hảo.

00:03:15.685 --> 00:03:16.775
Họ rất tốn kém,

00:03:16.775 --> 00:03:17.765
tốn thời gian,

00:03:17.765 --> 00:03:19.275
nhưng vẫn có thể mắc sai sót.

00:03:19.275 --> 00:03:21.255
Và không phải lúc nào cũng cần thiết,

00:03:21.255 --> 00:03:24.684
vì đôi khi mọi người có thể 
tự giải quyết mâu thuẫn với nhau.

00:03:24.684 --> 00:03:26.765
Dù vậy bồi thẩm đoàn
cũng có những điểm tốt.

00:03:26.765 --> 00:03:28.135
Nếu được chọn lựa cẩn thận,

00:03:28.135 --> 00:03:31.516
họ có thể là đại diện đáng giá
cho tiếng nói của quần chúng

00:03:31.516 --> 00:03:34.366
và không mang động cơ cá nhân
như các công tố viên,

00:03:34.366 --> 00:03:35.256
người lập pháp,

00:03:35.256 --> 00:03:36.256
hay quan tòa

00:03:36.256 --> 00:03:38.315
với mong muốn
tái cử hay thăng chức.

00:03:38.315 --> 00:03:40.966
Những người sáng lập nước Mĩ
đặt niềm tin vào thông thái

00:03:40.966 --> 00:03:42.845
của một nhóm công dân "chí công vô tư"

00:03:42.845 --> 00:03:45.805
trong việc kiểm soát quyền lực
của ba nhánh chính phủ.

00:03:45.805 --> 00:03:49.246
Bên cạnh, việc xét xử bồi thẩm cũng
trao cho những người dân bình thường

00:03:49.246 --> 00:03:52.145
vị trí trụ cột trong việc kiến tạo xã hội.

00:03:52.145 --> 00:03:56.356
Vậy, tương lai của hệ thống bồi thẩm đoàn
ở Mĩ sẽ ra sao?