1
00:00:07,033 --> 00:00:09,842
Unazad barem od Sokratovog vremena,

2
00:00:09,842 --> 00:00:13,093
neka od prvih društava su odlučila
da izvesne sporove,

3
00:00:13,093 --> 00:00:16,173
poput toga da li je neka osoba
počinila određeni zločin,

4
00:00:16,173 --> 00:00:18,682
treba da sasluša grupa građana.

5
00:00:18,682 --> 00:00:23,053
Nekoliko vekova kasnije,
porotno suđenje je uvedeno u Engleskoj,

6
00:00:23,053 --> 00:00:26,642
gde je postalo osnovna odlika
pravnog sistema,

7
00:00:26,642 --> 00:00:30,704
pri čemu je vršilo kontrolu vlasti
i uključivalo građane u donošenje odluka.

8
00:00:30,704 --> 00:00:34,274
Porote su odlučivale da li će se optuženom
suditi zbog krivičnog dela,

9
00:00:34,274 --> 00:00:37,462
utvrđivale da li je optuženi kriv

10
00:00:37,462 --> 00:00:40,263
i razrešavale novčane sporove.

11
00:00:40,263 --> 00:00:43,903
Iako su američke kolonije
na kraju odbacile vladavinu Engleske,

12
00:00:43,903 --> 00:00:46,554
njena pravna tradicija porote je opstala.

13
00:00:46,554 --> 00:00:49,724
Ustav Sjedinjenih Država
nalagao je veliku porotu

14
00:00:49,724 --> 00:00:52,504
za odlučivanje o tome
da li se krivični predmet pokreće,

15
00:00:52,504 --> 00:00:56,014
zahtevao je da porota sudi za sve zločine,
osim u slučaju opoziva sa vlasti,

16
00:00:56,014 --> 00:00:59,012
a takođe je obezbeđivao
učešće porote u građanskim predmetima.

17
00:00:59,012 --> 00:01:02,794
Ipak, danas se u SAD-u
često ne saziva velika porota

18
00:01:02,794 --> 00:01:06,604
i porote odlučuju
u manje od 4% krivičnih predmeta

19
00:01:06,604 --> 00:01:10,144
i manje od 1% građanskih predmeta
koji su podneti sudu.

20
00:01:10,144 --> 00:01:11,344
To se dešava u isto vreme

21
00:01:11,344 --> 00:01:14,244
dok se sistemi porote
u drugim zemljama razvijaju.

22
00:01:14,244 --> 00:01:16,705
Pa, šta se dogodilo u SAD-u?

23
00:01:16,705 --> 00:01:21,605
Deo priče je u načinu
na koji Vrhovni sud tumači Ustav.

24
00:01:21,605 --> 00:01:23,647
Dozvolio je sporazum o priznanju krivice,

25
00:01:23,647 --> 00:01:26,520
koji se sada javlja
u skoro svakom krivičnom predmetu.

26
00:01:26,520 --> 00:01:29,717
To funkcioniše tako što tužilac
iznese mogućnost optuženom

27
00:01:29,717 --> 00:01:32,046
da donese odluku o priznanju krivice.

28
00:01:32,046 --> 00:01:35,372
Ako prihvati krivicu,
predmet neće ići pred porotu,

29
00:01:35,372 --> 00:01:37,641
ali će osoba dobiti kraću zatvorsku kaznu

30
00:01:37,641 --> 00:01:40,731
nego što bi dobila
da ju je osudila porota.

31
00:01:40,731 --> 00:01:43,511
Rizik od mnogo veće zatvorske kazne
nakon završenog suđenja

32
00:01:43,511 --> 00:01:47,231
može da zastraši čak i nevinog optuženika
tako da prihvati krivicu.

33
00:01:47,231 --> 00:01:50,132
Između 19. i 21. veka,

34
00:01:50,132 --> 00:01:55,262
udeo priznanja krivice je porastao
sa oko 20% do 90%,

35
00:01:55,262 --> 00:01:57,317
a taj broj i dalje raste.

36
00:01:57,317 --> 00:02:00,303
Vrhovni sud je dozvolio korišćenje
jednog drugog postupka

37
00:02:00,303 --> 00:02:02,013
koji stavlja prepreku pred porotu,

38
00:02:02,013 --> 00:02:03,844
zvanog skraćeno suđenje.

39
00:02:03,844 --> 00:02:05,213
Koristeći skraćeno suđenje,

40
00:02:05,213 --> 00:02:08,253
sudije mogu odlučiti
da su građanske parnice nepotrebne

41
00:02:08,253 --> 00:02:11,792
ako ljudi koji tuže
nemaju dovoljno dokaza.

42
00:02:11,792 --> 00:02:13,772
Ovo je namenjeno samo za predmete

43
00:02:13,772 --> 00:02:16,742
u kojima bi se složila
svaka razumna porota.

44
00:02:16,742 --> 00:02:18,802
To je teško utvrditi,

45
00:02:18,802 --> 00:02:21,982
ali je ipak korišćenje skraćenog suđenja
rastegnuto do te mere

46
00:02:21,982 --> 00:02:24,692
da bi neki tvrdili da se zloupotrebljava.

47
00:02:24,692 --> 00:02:27,593
Na primer, sudije odobravaju,
u potpunosti ili delimično,

48
00:02:27,593 --> 00:02:30,367
preko 70% zahteva poslodavaca

49
00:02:30,367 --> 00:02:33,412
o odbijanju predmeta
diskriminacije u zapošljavanju.

50
00:02:33,412 --> 00:02:38,194
U drugim slučajevima,
osoba koja tuži i osoba koja brani

51
00:02:38,194 --> 00:02:40,453
odriču se svog prava da izađu pred sud

52
00:02:40,453 --> 00:02:44,264
i umesto toga rešavaju spor
preko profesionalnog arbitra.

53
00:02:44,264 --> 00:02:48,053
To su uglavnom pravnici,
profesori ili bivše sudije.

54
00:02:48,053 --> 00:02:51,044
Arbitraža može biti
pametna odluka za obe strane

55
00:02:51,044 --> 00:02:53,604
da bi se izbegli zahtevi suđenja u sudu,

56
00:02:53,604 --> 00:02:56,964
ali se na nju često pristaje ne znajući
kada ljudi potpisuju ugovore

57
00:02:56,964 --> 00:03:00,735
kao što su prijave za zaposlenje
i ugovori o pružanju usluga.

58
00:03:00,735 --> 00:03:02,435
To može postati problem.

59
00:03:02,435 --> 00:03:04,894
Na primer, neki arbitri
mogu biti pristrasni

60
00:03:04,894 --> 00:03:07,305
prema kompanijama koje im daju slučajeve.

61
00:03:07,305 --> 00:03:10,405
Ovo su samo neki od načina
na koji je porota nestala.

62
00:03:10,405 --> 00:03:13,355
Međutim, može li nestanak porote
biti dobra stvar?

63
00:03:13,355 --> 00:03:15,555
Pa, porote nisu savršene.

64
00:03:15,555 --> 00:03:16,575
Skupe su,

65
00:03:16,575 --> 00:03:17,665
oduzimaju vreme

66
00:03:17,665 --> 00:03:19,085
i mogu praviti greške.

67
00:03:19,085 --> 00:03:20,865
Nisu ni uvek neophodne,

68
00:03:20,865 --> 00:03:24,414
kao kada se ljudi mogu jednostavno složiti
da razreše svoje sporove.

69
00:03:24,414 --> 00:03:26,375
Ipak, porota ima svoje prednosti.

70
00:03:26,375 --> 00:03:28,235
Kada se adekvatno odaberu,

71
00:03:28,235 --> 00:03:31,576
porotnici bolje predstavljaju
opštu populaciju

72
00:03:31,576 --> 00:03:35,916
i nemaju istu motivaciju kao tužioci,
zakonodavci i sudije

73
00:03:35,916 --> 00:03:38,245
koji teže da budu
ponovo odabrani ili unapređeni.

74
00:03:38,245 --> 00:03:40,966
Osnivači Sjedinjenih Država
imali su poverenja u mudrost

75
00:03:40,966 --> 00:03:42,675
nepristrasnih grupa građana

76
00:03:42,675 --> 00:03:45,645
pri kontrolisanju moći
sve tri grane vlasti.

77
00:03:45,645 --> 00:03:49,246
A sama porotna suđenja
su običnim građanima dala

78
00:03:49,246 --> 00:03:52,015
središnju ulogu u pružanju potpore
društvenoj strukturi.

79
00:03:52,015 --> 00:03:56,356
Dakle, hoće li sistem porote u SAD-u
opstati u budućnosti?