WEBVTT

00:00:06.713 --> 00:00:10.030
Hãy tưởng tượng một cảnh sát cho 10 nhân chứng xếp hàng

00:00:10.030 --> 00:00:15.631
hỏi nhận diện một tội phạm ngân hàng họ nhìn lướt 
qua khi hắn đang thoát khỏi hiện trường vụ án.

00:00:15.631 --> 00:00:18.274
Nếu sáu người chọn cùng một người,

00:00:18.274 --> 00:00:21.204
có khả năng cao đó là người tội phạm thật,

00:00:21.204 --> 00:00:23.015
và nếu cả mười người cùng có một lựa chọn,

00:00:23.015 --> 00:00:25.209
bạn có thể nghĩ kết quả chắc chắn đúng,

00:00:25.209 --> 00:00:27.255
nhưng bạn sẽ sai.

00:00:27.255 --> 00:00:29.728
Đối với đa số chúng ta, điều này nghe có vẻ khá lạ.

00:00:29.728 --> 00:00:34.693
Sau cùng thì hầu hết xã hội chúng ta dựa vào đa số phiếu bầu và sự nhất trí

00:00:34.693 --> 00:00:35.693
trong chính trị,

00:00:35.693 --> 00:00:36.693
kinh doanh,

00:00:36.693 --> 00:00:37.751
hay trong giải trí.

00:00:37.751 --> 00:00:42.030
Vì vậy, việc nghĩ rằng có nhiều sự đồng tình là 
một việc tốt là điều tự nhiên.

00:00:42.030 --> 00:00:44.863
Và đến một mức nào đó, nó thường là như vậy.

00:00:44.863 --> 00:00:48.986
Nhưng thỉnh thoảng, khi bạn càng đến gần hơn với sự nhất quán,

00:00:48.986 --> 00:00:52.590
kết quả sẽ càng trở nên không đáng tin.

00:00:52.590 --> 00:00:56.032
Đây được gọi là nghịch lí của sự nhất trí.

00:00:56.032 --> 00:00:58.347
Chìa khóa để hiểu được cái nghịch lí 
hiển nhiên này

00:00:58.347 --> 00:01:01.894
nằm ở việc xem xét mức độ chung của sự bất định

00:01:01.894 --> 00:01:05.783
liên quan đến trường hợp bạn đang giải quyết.

00:01:05.783 --> 00:01:09.936
Ví dụ, nếu chúng ta hỏi những nhân chứng 
nhận diện quả táo trong hàng này,

00:01:09.936 --> 00:01:13.389
chúng ta sẽ không ngạc nhiên bởi một sự nhận định
đồng nhất.

00:01:13.389 --> 00:01:17.500
Nhưng trong những trường hợp mà chúng ta mong chờ nhận được phương sai,

00:01:17.500 --> 00:01:21.334
chúng ta cũng mong nhận được nhiều 
phân phối xác suất khác nhau.

00:01:21.334 --> 00:01:23.460
Nếu bạn thảy một đồng xu 100 lần,

00:01:23.460 --> 00:01:28.156
bạn sẽ mong chờ nhận được 50% mặt ngửa.

00:01:28.156 --> 00:01:31.541
Nhưng nếu kết quả của bạn bắt đầu tiến đến 100% mặt ngửa,

00:01:31.541 --> 00:01:34.177
bạn sẽ nghi rằng có một điều gì đó sai,

00:01:34.177 --> 00:01:35.972
không phải với việc thảy của bạn,

00:01:35.972 --> 00:01:39.001
mà là với chính đồng xu đó.

00:01:39.001 --> 00:01:43.806
Tất nhiên, việc nhận dạng nghi phạm 
không ngẫu nhiên như việc thảy đồng xu,

00:01:43.806 --> 00:01:48.339
nhưng nó cũng không rõ ràng hơn việc chỉ ra 
táo và chuối.

00:01:48.339 --> 00:01:54.203
Thực tế, một công trình nghiên cứu năm 1994 
chỉ ra rằng đến 48% những nhân chứng

00:01:54.203 --> 00:01:56.967
thường chọn sai người trong hàng,

00:01:56.967 --> 00:02:00.312
ngay cả khi rất nhiều người tin vào sự lựa chọn của họ.

00:02:00.312 --> 00:02:03.788
Trí nhớ dựa vào những cái nhìn thoáng qua 
có thể không đáng tin,

00:02:03.788 --> 00:02:07.204
và chúng ta thường đánh giá cao sự chính xác 
của bản thân.

00:02:07.204 --> 00:02:08.164
Biết vậy,

00:02:08.164 --> 00:02:12.093
một sự nhận định nhất quán trông có vẻ 
không hẳn là một tội,

00:02:12.093 --> 00:02:14.705
và giống hơn là sai số hệ thống,

00:02:14.705 --> 00:02:17.024
hoặc do thành kiến của những người 
trong hàng.

00:02:17.024 --> 00:02:21.013
Và sai số hệ thống không chỉ xuất hiện 
trong sự đánh giá của con người.

00:02:21.013 --> 00:02:23.364
Từ 1993-2008,

00:02:23.364 --> 00:02:28.835
mẫu ADN giống nhau của cùng một người phụ nữ được tìm thấy ở rất nhiều hiện trường vụ án khắp Châu Âu,

00:02:28.835 --> 00:02:34.433
buộc tội một kẻ giết người hay lảng tránh được gọi là Bóng ma của Heilbronn.

00:02:34.433 --> 00:02:40.233
Nhưng bằng chứng ADN quá giống nhau chính xác là vì nó đã sai.

00:02:40.233 --> 00:02:43.963
Hóa ra là bông gạc sử dụng trong việc 
thu thập các mẫu ADN

00:02:43.963 --> 00:02:50.045
đã vô tình bị làm bẩn bởi một người phụ nữ 
làm trong nhà máy sản xuất bông gạc.

00:02:50.045 --> 00:02:54.194
Trong một số trường hợp khác, sai số hệ thống
xảy ra vì sự cố ý gian lận,

00:02:54.194 --> 00:02:59.218
như trong trường hợp bầu cử tổng thống 
tổ chức bởi Saddam Hussein năm 2002,

00:02:59.218 --> 00:03:06.368
trong đó có 100% số người bầu với 
100% phiếu bầu giả định

00:03:06.368 --> 00:03:09.456
cho một nhiệm kì 7 năm nữa.

00:03:09.456 --> 00:03:10.839
Khi bạn nhìn nó ở khía cạnh này,

00:03:10.839 --> 00:03:15.121
sự nghịch lí của sự nhất quán thật ra 
không hoàn toàn là nghịch lí.

00:03:15.121 --> 00:03:18.244
Sự đồng tình nhất trí theo lí thuyết thì vẫn lí tưởng,

00:03:18.244 --> 00:03:23.588
đặc biệt trong những trường hợp mà bạn mong chờ nhận được ít sự biến động và bất định

00:03:23.588 --> 00:03:24.557
nhưng trong thực hành,

00:03:24.557 --> 00:03:29.058
việc đạt được nó trong những trường hợp mà 
sự nhất trí hoàn toàn là không có khả năng xảy ra

00:03:29.058 --> 00:03:34.180
sẽ báo cho chúng ta rằng có một yếu tố tiềm ẩn 
đang ảnh hưởng đến hệ thống.

00:03:34.180 --> 00:03:37.018
Mặc dù chúng ta cố đạt được sự hài hòa và nhất quán,

00:03:37.018 --> 00:03:42.159
trong nhiều trường hợp, sự sai sót và sự không đồng tình
nên được liệu trước.

00:03:42.159 --> 00:03:44.696
Và nếu một kết quả quá hoàn hảo để 
trở thành sự thật,

00:03:44.696 --> 00:03:46.343
nó có thể là như vậy.