1
00:00:06,713 --> 00:00:10,030
Hãy tưởng tượng một cảnh sát cho 10 nhân chứng xếp hàng

2
00:00:10,030 --> 00:00:15,631
hỏi nhận diện một tội phạm ngân hàng họ nhìn lướt 
qua khi hắn đang thoát khỏi hiện trường vụ án.

3
00:00:15,631 --> 00:00:18,274
Nếu sáu người chọn cùng một người,

4
00:00:18,274 --> 00:00:21,204
có khả năng cao đó là người tội phạm thật,

5
00:00:21,204 --> 00:00:23,015
và nếu cả mười người cùng có một lựa chọn,

6
00:00:23,015 --> 00:00:25,209
bạn có thể nghĩ kết quả chắc chắn đúng,

7
00:00:25,209 --> 00:00:27,255
nhưng bạn sẽ sai.

8
00:00:27,255 --> 00:00:29,728
Đối với đa số chúng ta, điều này nghe có vẻ khá lạ.

9
00:00:29,728 --> 00:00:34,693
Sau cùng thì hầu hết xã hội chúng ta dựa vào đa số phiếu bầu và sự nhất trí

10
00:00:34,693 --> 00:00:35,693
trong chính trị,

11
00:00:35,693 --> 00:00:36,693
kinh doanh,

12
00:00:36,693 --> 00:00:37,751
hay trong giải trí.

13
00:00:37,751 --> 00:00:42,030
Vì vậy, việc nghĩ rằng có nhiều sự đồng tình là 
một việc tốt là điều tự nhiên.

14
00:00:42,030 --> 00:00:44,863
Và đến một mức nào đó, nó thường là như vậy.

15
00:00:44,863 --> 00:00:48,986
Nhưng thỉnh thoảng, khi bạn càng đến gần hơn với sự nhất quán,

16
00:00:48,986 --> 00:00:52,590
kết quả sẽ càng trở nên không đáng tin.

17
00:00:52,590 --> 00:00:56,032
Đây được gọi là nghịch lí của sự nhất trí.

18
00:00:56,032 --> 00:00:58,347
Chìa khóa để hiểu được cái nghịch lí 
hiển nhiên này

19
00:00:58,347 --> 00:01:01,894
nằm ở việc xem xét mức độ chung của sự bất định

20
00:01:01,894 --> 00:01:05,783
liên quan đến trường hợp bạn đang giải quyết.

21
00:01:05,783 --> 00:01:09,936
Ví dụ, nếu chúng ta hỏi những nhân chứng 
nhận diện quả táo trong hàng này,

22
00:01:09,936 --> 00:01:13,389
chúng ta sẽ không ngạc nhiên bởi một sự nhận định
đồng nhất.

23
00:01:13,389 --> 00:01:17,500
Nhưng trong những trường hợp mà chúng ta mong chờ nhận được phương sai,

24
00:01:17,500 --> 00:01:21,334
chúng ta cũng mong nhận được nhiều 
phân phối xác suất khác nhau.

25
00:01:21,334 --> 00:01:23,460
Nếu bạn thảy một đồng xu 100 lần,

26
00:01:23,460 --> 00:01:28,156
bạn sẽ mong chờ nhận được 50% mặt ngửa.

27
00:01:28,156 --> 00:01:31,541
Nhưng nếu kết quả của bạn bắt đầu tiến đến 100% mặt ngửa,

28
00:01:31,541 --> 00:01:34,177
bạn sẽ nghi rằng có một điều gì đó sai,

29
00:01:34,177 --> 00:01:35,972
không phải với việc thảy của bạn,

30
00:01:35,972 --> 00:01:39,001
mà là với chính đồng xu đó.

31
00:01:39,001 --> 00:01:43,806
Tất nhiên, việc nhận dạng nghi phạm 
không ngẫu nhiên như việc thảy đồng xu,

32
00:01:43,806 --> 00:01:48,339
nhưng nó cũng không rõ ràng hơn việc chỉ ra 
táo và chuối.

33
00:01:48,339 --> 00:01:54,203
Thực tế, một công trình nghiên cứu năm 1994 
chỉ ra rằng đến 48% những nhân chứng

34
00:01:54,203 --> 00:01:56,967
thường chọn sai người trong hàng,

35
00:01:56,967 --> 00:02:00,312
ngay cả khi rất nhiều người tin vào sự lựa chọn của họ.

36
00:02:00,312 --> 00:02:03,788
Trí nhớ dựa vào những cái nhìn thoáng qua 
có thể không đáng tin,

37
00:02:03,788 --> 00:02:07,204
và chúng ta thường đánh giá cao sự chính xác 
của bản thân.

38
00:02:07,204 --> 00:02:08,164
Biết vậy,

39
00:02:08,164 --> 00:02:12,093
một sự nhận định nhất quán trông có vẻ 
không hẳn là một tội,

40
00:02:12,093 --> 00:02:14,705
và giống hơn là sai số hệ thống,

41
00:02:14,705 --> 00:02:17,024
hoặc do thành kiến của những người 
trong hàng.

42
00:02:17,024 --> 00:02:21,013
Và sai số hệ thống không chỉ xuất hiện 
trong sự đánh giá của con người.

43
00:02:21,013 --> 00:02:23,364
Từ 1993-2008,

44
00:02:23,364 --> 00:02:28,835
mẫu ADN giống nhau của cùng một người phụ nữ được tìm thấy ở rất nhiều hiện trường vụ án khắp Châu Âu,

45
00:02:28,835 --> 00:02:34,433
buộc tội một kẻ giết người hay lảng tránh được gọi là Bóng ma của Heilbronn.

46
00:02:34,433 --> 00:02:40,233
Nhưng bằng chứng ADN quá giống nhau chính xác là vì nó đã sai.

47
00:02:40,233 --> 00:02:43,963
Hóa ra là bông gạc sử dụng trong việc 
thu thập các mẫu ADN

48
00:02:43,963 --> 00:02:50,045
đã vô tình bị làm bẩn bởi một người phụ nữ 
làm trong nhà máy sản xuất bông gạc.

49
00:02:50,045 --> 00:02:54,194
Trong một số trường hợp khác, sai số hệ thống
xảy ra vì sự cố ý gian lận,

50
00:02:54,194 --> 00:02:59,218
như trong trường hợp bầu cử tổng thống 
tổ chức bởi Saddam Hussein năm 2002,

51
00:02:59,218 --> 00:03:06,368
trong đó có 100% số người bầu với 
100% phiếu bầu giả định

52
00:03:06,368 --> 00:03:09,456
cho một nhiệm kì 7 năm nữa.

53
00:03:09,456 --> 00:03:10,839
Khi bạn nhìn nó ở khía cạnh này,

54
00:03:10,839 --> 00:03:15,121
sự nghịch lí của sự nhất quán thật ra 
không hoàn toàn là nghịch lí.

55
00:03:15,121 --> 00:03:18,244
Sự đồng tình nhất trí theo lí thuyết thì vẫn lí tưởng,

56
00:03:18,244 --> 00:03:23,588
đặc biệt trong những trường hợp mà bạn mong chờ nhận được ít sự biến động và bất định

57
00:03:23,588 --> 00:03:24,557
nhưng trong thực hành,

58
00:03:24,557 --> 00:03:29,058
việc đạt được nó trong những trường hợp mà 
sự nhất trí hoàn toàn là không có khả năng xảy ra

59
00:03:29,058 --> 00:03:34,180
sẽ báo cho chúng ta rằng có một yếu tố tiềm ẩn 
đang ảnh hưởng đến hệ thống.

60
00:03:34,180 --> 00:03:37,018
Mặc dù chúng ta cố đạt được sự hài hòa và nhất quán,

61
00:03:37,018 --> 00:03:42,159
trong nhiều trường hợp, sự sai sót và sự không đồng tình
nên được liệu trước.

62
00:03:42,159 --> 00:03:44,696
Và nếu một kết quả quá hoàn hảo để 
trở thành sự thật,

63
00:03:44,696 --> 00:03:46,343
nó có thể là như vậy.