WEBVTT

00:00:06.713 --> 00:00:10.030
Wyobraźcie sobie okazanie:
dziesięciu świadków

00:00:10.030 --> 00:00:15.361
ma rozpoznać złodzieja, który mignął im,
uciekając z okradzionego banku.

00:00:15.361 --> 00:00:18.274
Jeśli sześciu wskaże tę samą osobę,

00:00:18.274 --> 00:00:20.644
jest duża szansa, że to właśnie winny.

00:00:20.644 --> 00:00:22.965
Jeśli cała dziesiątka się zgadza,

00:00:22.965 --> 00:00:25.209
sprawa wygląda na rozwiązaną.

00:00:25.209 --> 00:00:26.955
Ale wcale tak nie jest.

00:00:26.955 --> 00:00:29.408
Większości z nas wyda się to dziwne.

00:00:29.408 --> 00:00:34.373
Przecież tak wiele w społeczeństwie
zależy od woli i zgody większości,

00:00:34.373 --> 00:00:35.573
czy to w polityce,

00:00:35.573 --> 00:00:36.563
biznesie

00:00:36.563 --> 00:00:37.951
czy rozrywce.

00:00:37.951 --> 00:00:41.870
Wydaje się, że im więcej ludzi
się zgadza, tym lepiej.

00:00:41.870 --> 00:00:44.623
To prawda, ale tylko do pewnego stopnia.

00:00:44.623 --> 00:00:48.986
Czasem zdarza się jednak,
że im bardziej jednomyślny jest wynik,

00:00:48.986 --> 00:00:52.290
tym mniej staje się on wiarygodny.

00:00:52.290 --> 00:00:55.802
To paradoks jednomyślności.

00:00:55.802 --> 00:00:58.347
Kluczem do jego zrozumienia


00:00:58.347 --> 00:01:05.474
jest niepewność, z jaką mamy
do czynienia w określonej sytuacji.

00:01:05.474 --> 00:01:09.936
Jeśli poprosimy o wskazanie
na tym obrazku jabłka,

00:01:09.936 --> 00:01:13.389
jednomyślność opinii
nie powinna nas zdziwić.

00:01:13.389 --> 00:01:17.500
Ale kiedy mamy powody oczekiwać
pewnego naturalnego rozrzutu w danych,

00:01:17.500 --> 00:01:21.334
powinniśmy się go spodziewać
także w wynikach pomiaru.

00:01:21.334 --> 00:01:23.460
Jeśli rzucacie monetą 100 razy,

00:01:23.460 --> 00:01:27.956
spodziewacie się, że orzeł wypadnie
mniej więcej w 50% wyników.

00:01:27.956 --> 00:01:34.177
Ale jeśli wypadnie w blisko 100%,
uznacie, że coś jest nie tak

00:01:34.177 --> 00:01:38.812
i to nie z waszymi rzutami, a samą monetą.

00:01:38.812 --> 00:01:43.599
Identyfikacja podejrzanego
nie jest tak przypadkowa, jak rzut monetą,

00:01:43.599 --> 00:01:48.343
ale daleko jej do oczywistej różnicy
między jabłkiem a bananem.

00:01:48.343 --> 00:01:54.197
W 1994 roku wykazano, że do 48% świadków

00:01:54.197 --> 00:01:57.002
ma skłonność do wybierania
niewłaściwej osoby przy okazaniu,

00:01:57.002 --> 00:02:00.148
choć wielu z nich jest
pewnych swojego wyboru.

00:02:00.148 --> 00:02:03.564
Wspomnienia krótkich zdarzeń
bywają niewiarygodne,

00:02:03.564 --> 00:02:07.054
a my często przeceniamy własną dokładność.

00:02:07.054 --> 00:02:08.183
Gdy to wszystko wiecie,

00:02:08.183 --> 00:02:12.085
jednomyślne rozpoznanie
winnego przestaje być dowodem,

00:02:12.085 --> 00:02:14.714
a zaczyna wyglądać jak błąd systematyczny

00:02:14.714 --> 00:02:17.033
albo stronniczość.

00:02:17.033 --> 00:02:21.014
Błędy systematyczne
pojawiają się nie tylko przy ocenie.

00:02:21.014 --> 00:02:23.355
W latach 1993-2008

00:02:23.355 --> 00:02:27.333
DNA tej samej kobiety
zaczęło pojawiać się na miejscach zbrodni

00:02:27.333 --> 00:02:34.433
w całej Europie, wskazując na tajemniczą
morderczynię zwaną "Zjawą z Heilbronn".

00:02:34.433 --> 00:02:40.233
Dowody DNA były tak jednoznaczne
właśnie dlatego, że były nieprawdziwe.

00:02:40.233 --> 00:02:43.955
Okazało się, że wymazówki,
za pomocą których pobierano próbki DNA,

00:02:43.955 --> 00:02:50.054
zostały przypadkiem
skażone przez pracownicę fabryki.

00:02:50.054 --> 00:02:54.188
Czasem błędy systematyczne
są wynikiem celowego oszustwa,

00:02:54.188 --> 00:02:59.218
jak w przypadku referendum z 2002 roku
rozpisanego przez Saddama Husajna,

00:02:59.218 --> 00:03:04.576
kiedy zanotowano
100% frekwencji i 100% głosów

00:03:04.576 --> 00:03:09.459
za powołaniem go
na kolejną siedmioletnią kadencję.

00:03:09.459 --> 00:03:10.841
Gdy tak na to spojrzeć,

00:03:10.841 --> 00:03:15.124
paradoks jednomyślności
nie wydaje się już taki dziwny.

00:03:15.124 --> 00:03:18.238
Jednomyślna zgoda
pozostaje ideałem w teorii,

00:03:18.238 --> 00:03:21.667
szczególnie kiedy spodziewamy się
niewielkiej zmienności i niepewności.

00:03:21.667 --> 00:03:23.587
[KTO CHCE LODY?]

00:03:23.587 --> 00:03:26.398
Jednak w praktyce
jednomyślność w sytuacjach,

00:03:26.398 --> 00:03:29.210
w których stuprocentowa
jednomyślność jest nieprawdopodobna,

00:03:29.210 --> 00:03:34.178
powinna zwrócić naszą uwagę
na ukryte zmienne wpływające na system.

00:03:34.178 --> 00:03:37.019
Choć ludzkość dąży do harmonii i zgody,

00:03:37.019 --> 00:03:42.156
w wielu sytuacjach trzeba
spodziewać się błędów i różnic zdań.

00:03:42.156 --> 00:03:44.703
Jeśli wynik wydaje się
zbyt dobry, by był prawdziwy,

00:03:44.703 --> 00:03:47.253
to pewnie taki jest.