1
00:00:06,713 --> 00:00:10,030
Wyobraźcie sobie okazanie:
dziesięciu świadków

2
00:00:10,030 --> 00:00:15,361
ma rozpoznać złodzieja, który mignął im,
uciekając z okradzionego banku.

3
00:00:15,361 --> 00:00:18,274
Jeśli sześciu wskaże tę samą osobę,

4
00:00:18,274 --> 00:00:20,644
jest duża szansa, że to właśnie winny.

5
00:00:20,644 --> 00:00:22,965
Jeśli cała dziesiątka się zgadza,

6
00:00:22,965 --> 00:00:25,209
sprawa wygląda na rozwiązaną.

7
00:00:25,209 --> 00:00:26,955
Ale wcale tak nie jest.

8
00:00:26,955 --> 00:00:29,408
Większości z nas wyda się to dziwne.

9
00:00:29,408 --> 00:00:34,373
Przecież tak wiele w społeczeństwie
zależy od woli i zgody większości,

10
00:00:34,373 --> 00:00:35,573
czy to w polityce,

11
00:00:35,573 --> 00:00:36,563
biznesie

12
00:00:36,563 --> 00:00:37,951
czy rozrywce.

13
00:00:37,951 --> 00:00:41,870
Wydaje się, że im więcej ludzi
się zgadza, tym lepiej.

14
00:00:41,870 --> 00:00:44,623
To prawda, ale tylko do pewnego stopnia.

15
00:00:44,623 --> 00:00:48,986
Czasem zdarza się jednak,
że im bardziej jednomyślny jest wynik,

16
00:00:48,986 --> 00:00:52,290
tym mniej staje się on wiarygodny.

17
00:00:52,290 --> 00:00:55,802
To paradoks jednomyślności.

18
00:00:55,802 --> 00:00:58,347
Kluczem do jego zrozumienia


19
00:00:58,347 --> 00:01:05,474
jest niepewność, z jaką mamy
do czynienia w określonej sytuacji.

20
00:01:05,474 --> 00:01:09,936
Jeśli poprosimy o wskazanie
na tym obrazku jabłka,

21
00:01:09,936 --> 00:01:13,389
jednomyślność opinii
nie powinna nas zdziwić.

22
00:01:13,389 --> 00:01:17,500
Ale kiedy mamy powody oczekiwać
pewnego naturalnego rozrzutu w danych,

23
00:01:17,500 --> 00:01:21,334
powinniśmy się go spodziewać
także w wynikach pomiaru.

24
00:01:21,334 --> 00:01:23,460
Jeśli rzucacie monetą 100 razy,

25
00:01:23,460 --> 00:01:27,956
spodziewacie się, że orzeł wypadnie
mniej więcej w 50% wyników.

26
00:01:27,956 --> 00:01:34,177
Ale jeśli wypadnie w blisko 100%,
uznacie, że coś jest nie tak

27
00:01:34,177 --> 00:01:38,812
i to nie z waszymi rzutami, a samą monetą.

28
00:01:38,812 --> 00:01:43,599
Identyfikacja podejrzanego
nie jest tak przypadkowa, jak rzut monetą,

29
00:01:43,599 --> 00:01:48,343
ale daleko jej do oczywistej różnicy
między jabłkiem a bananem.

30
00:01:48,343 --> 00:01:54,197
W 1994 roku wykazano, że do 48% świadków

31
00:01:54,197 --> 00:01:57,002
ma skłonność do wybierania
niewłaściwej osoby przy okazaniu,

32
00:01:57,002 --> 00:02:00,148
choć wielu z nich jest
pewnych swojego wyboru.

33
00:02:00,148 --> 00:02:03,564
Wspomnienia krótkich zdarzeń
bywają niewiarygodne,

34
00:02:03,564 --> 00:02:07,054
a my często przeceniamy własną dokładność.

35
00:02:07,054 --> 00:02:08,183
Gdy to wszystko wiecie,

36
00:02:08,183 --> 00:02:12,085
jednomyślne rozpoznanie
winnego przestaje być dowodem,

37
00:02:12,085 --> 00:02:14,714
a zaczyna wyglądać jak błąd systematyczny

38
00:02:14,714 --> 00:02:17,033
albo stronniczość.

39
00:02:17,033 --> 00:02:21,014
Błędy systematyczne
pojawiają się nie tylko przy ocenie.

40
00:02:21,014 --> 00:02:23,355
W latach 1993-2008

41
00:02:23,355 --> 00:02:27,333
DNA tej samej kobiety
zaczęło pojawiać się na miejscach zbrodni

42
00:02:27,333 --> 00:02:34,433
w całej Europie, wskazując na tajemniczą
morderczynię zwaną "Zjawą z Heilbronn".

43
00:02:34,433 --> 00:02:40,233
Dowody DNA były tak jednoznaczne
właśnie dlatego, że były nieprawdziwe.

44
00:02:40,233 --> 00:02:43,955
Okazało się, że wymazówki,
za pomocą których pobierano próbki DNA,

45
00:02:43,955 --> 00:02:50,054
zostały przypadkiem
skażone przez pracownicę fabryki.

46
00:02:50,054 --> 00:02:54,188
Czasem błędy systematyczne
są wynikiem celowego oszustwa,

47
00:02:54,188 --> 00:02:59,218
jak w przypadku referendum z 2002 roku
rozpisanego przez Saddama Husajna,

48
00:02:59,218 --> 00:03:04,576
kiedy zanotowano
100% frekwencji i 100% głosów

49
00:03:04,576 --> 00:03:09,459
za powołaniem go
na kolejną siedmioletnią kadencję.

50
00:03:09,459 --> 00:03:10,841
Gdy tak na to spojrzeć,

51
00:03:10,841 --> 00:03:15,124
paradoks jednomyślności
nie wydaje się już taki dziwny.

52
00:03:15,124 --> 00:03:18,238
Jednomyślna zgoda
pozostaje ideałem w teorii,

53
00:03:18,238 --> 00:03:21,667
szczególnie kiedy spodziewamy się
niewielkiej zmienności i niepewności.

54
00:03:21,667 --> 00:03:23,587
[KTO CHCE LODY?]

55
00:03:23,587 --> 00:03:26,398
Jednak w praktyce
jednomyślność w sytuacjach,

56
00:03:26,398 --> 00:03:29,210
w których stuprocentowa
jednomyślność jest nieprawdopodobna,

57
00:03:29,210 --> 00:03:34,178
powinna zwrócić naszą uwagę
na ukryte zmienne wpływające na system.

58
00:03:34,178 --> 00:03:37,019
Choć ludzkość dąży do harmonii i zgody,

59
00:03:37,019 --> 00:03:42,156
w wielu sytuacjach trzeba
spodziewać się błędów i różnic zdań.

60
00:03:42,156 --> 00:03:44,703
Jeśli wynik wydaje się
zbyt dobry, by był prawdziwy,

61
00:03:44,703 --> 00:03:47,253
to pewnie taki jest.