1
00:00:01,059 --> 00:00:02,542
Bir arkeolog olarak

2
00:00:02,566 --> 00:00:05,664
sık sık en büyük buluşumun
ne olduğu sorulur.

3
00:00:06,601 --> 00:00:07,786
Cevap ortada:

4
00:00:08,829 --> 00:00:10,363
Kocam, Greg.

5
00:00:10,387 --> 00:00:11,758
(Kahkaha)

6
00:00:11,782 --> 00:00:13,544
Mısır'da ilk kazımda tanıştık.

7
00:00:14,149 --> 00:00:18,672
Beklenmedik, muhteşem şeyler
bulmaya yönelik ilk dersimdi.

8
00:00:19,941 --> 00:00:23,090
Bu da inanılmaz bir arkeolojik
ortaklık başlattı aramızda.

9
00:00:24,442 --> 00:00:29,585
Yıllar sonra, en sevdiğimiz heykel çifti
önünde ona evlenme teklif ettim:

10
00:00:29,609 --> 00:00:32,142
Prens Rahotep ve Prenses Nofret,

11
00:00:32,142 --> 00:00:34,035
Kahire Müzesi'nde sergileniyor

12
00:00:34,059 --> 00:00:36,154
ve tarihi 4.600 yıl öncesine dayanıyor.

13
00:00:36,615 --> 00:00:41,639
Greg'ten hayatının geri kalanı boyunca
benimle olmasını isteyeceksem

14
00:00:41,663 --> 00:00:44,440
sonsuza dek birlikte olmaya söz vermiş

15
00:00:44,464 --> 00:00:47,545
iki kişi önünde teklif etmeliyim
diye düşündüm.

16
00:00:49,182 --> 00:00:52,058
Bu semboller hala var
çünkü onlara baktığımızda

17
00:00:52,082 --> 00:00:53,523
kendimizi görüyoruz.

18
00:00:53,960 --> 00:00:55,978
Ortak insanlık anlayışımızın değişmediğini

19
00:00:56,002 --> 00:00:58,811
bize hatırlatan güçlü unsurlar bunlar.

20
00:00:59,807 --> 00:01:05,187
Arkeolojik keşfin heyecanı aşk kadar güçlü

21
00:01:05,211 --> 00:01:10,258
çünkü antik çağlar hayal edebileceğiniz
en baştan çıkarıcı sevgilidir.

22
00:01:11,116 --> 00:01:13,419
Pek çok arkeolog

23
00:01:13,443 --> 00:01:15,872
yakıcı güneş altında

24
00:01:15,896 --> 00:01:17,552
arktik rüzgarlarda

25
00:01:18,585 --> 00:01:20,039
ve yağmur ormanlarında

26
00:01:20,550 --> 00:01:22,428
hayatını geçmişin gizemine adar.

27
00:01:23,518 --> 00:01:24,996
Çoğu arar.

28
00:01:25,020 --> 00:01:26,171
Bazıları keşfeder.

29
00:01:26,195 --> 00:01:29,013
Bir keşfin tarihi
değiştirebileceği ihtimaline

30
00:01:29,037 --> 00:01:31,857
herkes adeta tapıyor.

31
00:01:33,620 --> 00:01:36,125
Mısır'daki ilk günümde

32
00:01:36,149 --> 00:01:39,693
Mendes adında Kuzeydoğu Mısır Deltasında


33
00:01:39,693 --> 00:01:42,964
4.200 yıl öncesinden kalma
bir mezarlıkta çalıştım.

34
00:01:42,988 --> 00:01:44,188
Bu benim resmim

35
00:01:44,212 --> 00:01:45,413
Neşe içindeyim.

36
00:01:45,888 --> 00:01:49,901
Zümrüt yeşili pirinç tarlalarının
arasında kazı yaparken

37
00:01:49,925 --> 00:01:52,413
sapasağlam bir kap buldum.

38
00:01:53,772 --> 00:01:55,398
Kabı ters çevirince

39
00:01:55,422 --> 00:01:59,905
onu yapan kişinin parmak izini gördüm.

40
00:02:00,734 --> 00:02:02,958
Bir an zaman durdu sanki.

41
00:02:04,068 --> 00:02:05,414
Nerede olduğumu unuttum.

42
00:02:05,955 --> 00:02:08,912
Çünkü o an anladım ki

43
00:02:08,936 --> 00:02:10,314
kazı yaparken

44
00:02:10,338 --> 00:02:11,995
insanı bulmak için çalışıyoruz,

45
00:02:12,019 --> 00:02:13,230
eşyaları değil.

46
00:02:14,664 --> 00:02:19,615
Şu anda ne kadar varsak
muhteşem geçmişte de o kadar vardık.

47
00:02:20,513 --> 00:02:25,331
Giza piramidlerinin önünde
kaç defa durdum

48
00:02:25,355 --> 00:02:27,620
ve nutkum tutuldu size anlatamam.

49
00:02:27,644 --> 00:02:30,621
Kendimi dünyanın en şanslı insanı
gibi hissediyorum.

50
00:02:31,975 --> 00:02:36,941
O piramitler insan zekâsının
ve her şeyin mümkün olduğunun anıtı.

51
00:02:37,857 --> 00:02:40,826
Pek çok kişi bunu insan zekâsı
olarak kabullenemiyor --

52
00:02:40,850 --> 00:02:42,571
uzaylıların inşa ettiğine inanıyor.

53
00:02:43,250 --> 00:02:44,440
Ama bu çok saçma.

54
00:02:45,252 --> 00:02:48,576
Yapmanız gereken tek şey
ayağa kalkıp yaklaşmak

55
00:02:48,600 --> 00:02:51,072
ve yapımda kullanılan araçların bıraktığı

56
00:02:51,096 --> 00:02:54,673
izlerde gizlenmiş insan elini görmek.

57
00:02:56,204 --> 00:02:59,956
Büyük Giza Piramidi
her defasında bir taş eklenerek

58
00:02:59,980 --> 00:03:03,148
inanılmaz bir bürokratik başarıyla

59
00:03:03,172 --> 00:03:05,870
2,3 milyon taş kullanılarak inşa edildi.

60
00:03:07,304 --> 00:03:10,269
Zamana karşı koyan piramitler değil,

61
00:03:10,293 --> 00:03:12,055
insanın ustalığı.

62
00:03:12,556 --> 00:03:16,462
Bu bizim ortak insani zekâmız.

63
00:03:17,523 --> 00:03:20,049
Tarih tekerrür ediyor olabilir

64
00:03:20,757 --> 00:03:22,912
ama biz tekiz.

65
00:03:23,768 --> 00:03:25,344
İşimi çok seviyorum,

66
00:03:25,368 --> 00:03:28,033
Çünkü hiç değişmediğimizi görüyorum.

67
00:03:29,486 --> 00:03:33,670
Mezopotamya'dan 3.500 yıl öncesine dayanan

68
00:03:33,694 --> 00:03:35,246
kayınvalide fıkraları okuyorum.

69
00:03:35,270 --> 00:03:36,801
(Kahkahalar)

70
00:03:37,975 --> 00:03:41,379
Mısır'da 4.600 yıl öncesinden

71
00:03:41,403 --> 00:03:43,901
birbirine küfreden komşuları duyuyorum.

72
00:03:43,925 --> 00:03:48,528
Ama en çok sevdiğim,
3.300 yıl önce Luksor'dan:

73
00:03:48,552 --> 00:03:54,060
Dersi asıp içmeye giden
öğrencileri anlatan bir yazı.

74
00:03:54,084 --> 00:03:56,054
(Kahkahalar)

75
00:03:56,078 --> 00:03:58,046
Sanki şimdiki çocuklar.

76
00:03:58,070 --> 00:03:59,394
(Kahkaka)

77
00:03:59,882 --> 00:04:03,242
En harika mimariye tanık oluyorum,

78
00:04:04,044 --> 00:04:06,174
göz kamaştıran heykellere --

79
00:04:06,198 --> 00:04:09,041
Yani bu resmen taş üzerinde bir selfi

80
00:04:09,065 --> 00:04:12,022
ve hep mücevher tutkunu
olduğumuzu görüyorum.

81
00:04:13,217 --> 00:04:16,187
Ayrıca duvarlara her zaman yazı yazıp

82
00:04:16,211 --> 00:04:18,290
kedilere aşırı ilgi duyuyormuşuz.

83
00:04:18,314 --> 00:04:19,321
(Kahkaha)

84
00:04:19,345 --> 00:04:20,858
binlerce yıldır.

85
00:04:20,882 --> 00:04:21,889
(Kahkahalar)

86
00:04:21,913 --> 00:04:24,249
(Alkış)

87
00:04:26,786 --> 00:04:30,136
Arkeologlar, bizden önce gelen

88
00:04:30,160 --> 00:04:31,801
milyarlarca insan ve kültürün

89
00:04:31,825 --> 00:04:35,157
kültürel anı koruyucuları

90
00:04:35,181 --> 00:04:36,515
ve sözcüleridir.

91
00:04:37,136 --> 00:04:40,231
Bilim, hayal gücü ve inanmak

92
00:04:40,255 --> 00:04:43,695
ölüyü diriltmek için 
kullandığımız süper üçlü.

93
00:04:44,993 --> 00:04:46,164
Geçtiğimiz yıl

94
00:04:46,188 --> 00:04:49,364
arkeologlar, inanılmaz keşifler
gerçekleştirdi:

95
00:04:50,194 --> 00:04:52,516
Güney Afrika'da yeni 
keşfettiğimiz atalarımız;

96
00:04:53,560 --> 00:04:56,578
Kenya'da 3,3 milyon yıl
öncesine ait araçlar,

97
00:04:56,602 --> 00:04:58,838
ki bunlar bugüne dek

98
00:04:58,862 --> 00:05:00,210
keşfedilmiş en eski aletler.

99
00:05:00,234 --> 00:05:03,878
Bu ise 1718'den,
Karasakal'ın gemisinde bulunmuş

100
00:05:03,902 --> 00:05:06,720
bir dizi tıbbi araç ve gereçten bir parça.

101
00:05:07,145 --> 00:05:12,238
Baktığınız bu şey frengi hastalığı
tedavisinde kullanılıyordu.

102
00:05:13,419 --> 00:05:14,639
Of!

103
00:05:14,663 --> 00:05:16,023
(Kahkaha)

104
00:05:16,047 --> 00:05:17,391
Bunların her birinin ardında

105
00:05:17,415 --> 00:05:20,878
meslektaşlarım tarafından
gerçekleştirilmiş daha binlerce

106
00:05:20,878 --> 00:05:22,354
inanılmaz önemli keşif var

107
00:05:22,378 --> 00:05:23,915
ama çok ses getirmemiş.

108
00:05:24,724 --> 00:05:30,898
Arkeolog olarak yaptığımız en önemli şey,

109
00:05:30,922 --> 00:05:34,613
geçmişte yaşamış insanların

110
00:05:34,637 --> 00:05:36,511
öğrenmeye değer olduğunu göstermek.

111
00:05:37,773 --> 00:05:41,335
Sizce tüm insan topluluklarını 
bu şekilde tanımış ve kabul etmiş olsaydık

112
00:05:41,359 --> 00:05:44,601
dünya bugün nasıl bir yer olurdu
hayal edebiliyor musunuz?

113
00:05:46,720 --> 00:05:49,836
Kazıda zor bir görevimiz var:

114
00:05:50,813 --> 00:05:52,552
Saha genelde böyle görünüyor.

115
00:05:52,576 --> 00:05:54,410
Hiçbir şey göremezsiniz.

116
00:05:54,434 --> 00:05:56,183
Peki kazıya nereden başlayacağız?

117
00:05:56,207 --> 00:05:57,918
Bu, Kahire'nin güneyinden bir saha.

118
00:05:57,942 --> 00:05:59,675
Uzaydan nasıl göründüğüne bakalım.

119
00:06:00,589 --> 00:06:02,527
Yine pek bir şey göremezsiniz.

120
00:06:02,551 --> 00:06:06,338
Baktığınız şey bir
WorldView-3 uydu görüntüsü,

121
00:06:06,362 --> 00:06:09,421
0,3 metre çözünürlüğe sahip.

122
00:06:09,445 --> 00:06:10,823
Yani 24 cm.

123
00:06:10,847 --> 00:06:15,121
Bu da demektir ki uzaydan 
yaklaşık 650 km zum yapabilir

124
00:06:15,145 --> 00:06:16,822
ve tabletlerinizi görebilirsiniz.

125
00:06:17,631 --> 00:06:19,007
Bunu nereden mi biliyorum?

126
00:06:19,864 --> 00:06:22,988
Çünkü ben bir uzay arkeoloğuyum.

127
00:06:24,206 --> 00:06:25,571
Tekrar edeyim.

128
00:06:26,043 --> 00:06:28,812
Ben bir uzay arkeoloğuyum.

129
00:06:28,836 --> 00:06:29,988
Yani ben --

130
00:06:30,012 --> 00:06:31,258
(Alkış)

131
00:06:31,282 --> 00:06:32,568
Teşekkür ederim.

132
00:06:32,956 --> 00:06:37,427
Yani ben uydu görüntüleri alıp
algoritma kullanarak işlemden geçiriyoum

133
00:06:37,451 --> 00:06:40,087
ve ışık spektrumunda
küçük farklılıkları inceliyorum,

134
00:06:40,111 --> 00:06:42,425
bu bana yer altında gömülü
şeyleri gösteriyor,

135
00:06:42,449 --> 00:06:44,918
ben de gidip kazıp inceleme yapıyorum.

136
00:06:45,497 --> 00:06:46,657
Bu arada,

137
00:06:46,681 --> 00:06:49,258
NASA'nın bir Uzay Arkeolojisi
programı var,

138
00:06:49,282 --> 00:06:50,768
gerçek bir iş yani.

139
00:06:50,792 --> 00:06:51,942
(Kahkaha)

140
00:06:52,551 --> 00:06:54,015
Tekrar bir bakalım.

141
00:06:54,039 --> 00:06:56,124
Kahire'nin güneyindeki sahadayız yine.

142
00:06:56,148 --> 00:06:57,831
Hiçbir şey görünmüyor.

143
00:06:57,855 --> 00:07:01,233
Kırmızı dörtgene dikkat edin.

144
00:07:01,257 --> 00:07:03,884
Algoritma kullanarak bu görüntüyü
incelediğimiz zaman

145
00:07:03,908 --> 00:07:06,313
uzay bazlı bilgisayar tomografisi
gibi varsayın,

146
00:07:07,451 --> 00:07:09,485
gördüğünüz şey bu.

147
00:07:10,074 --> 00:07:13,783
Bu çizgi daha önce keşfedilmemiş

148
00:07:13,807 --> 00:07:16,408
ve kazılmamış bir mezar taşı

149
00:07:16,432 --> 00:07:21,193
ve siz binlerce yıl boyunca 
bunu gören ilk insanlarsınız.

150
00:07:21,842 --> 00:07:27,299
(Alkışlar)

151
00:07:27,323 --> 00:07:30,150
Keşfedilecek ne kaldığı konusunda

152
00:07:30,174 --> 00:07:32,444
yalnızca bir başlangıç 
yaptığımız kanısındayım.

153
00:07:33,098 --> 00:07:35,096
Sadece Mısır Deltası'nda

154
00:07:35,120 --> 00:07:38,938
Mısır kazı sahalarının yüzde birinin

155
00:07:38,962 --> 00:07:41,675
binde birinden daha azını kazdık.

156
00:07:42,316 --> 00:07:44,654
Buna benim ve ekibimin bulduğu

157
00:07:44,678 --> 00:07:46,710
diğer binlerce sahayı eklediğinizde

158
00:07:46,734 --> 00:07:50,489
Bildiğimizi sandığımız şeyler
keşfedilmeyi bekleyen şeylere oranla

159
00:07:50,513 --> 00:07:52,411
solda sıfır kalıyor.

160
00:07:53,118 --> 00:07:54,921
Meslektaşlarımın tüm dünyada yaptığı

161
00:07:54,945 --> 00:07:57,366
yaptıkları harika işlere

162
00:07:57,390 --> 00:07:59,197
ve keşfettiklerine baktığınızda

163
00:07:59,221 --> 00:08:04,819
milyonlarca keşfedilmemiş arkeolojik
saha olduğuna inanıyorum,

164
00:08:04,843 --> 00:08:06,003
keşfedilmeyi bekliyor.

165
00:08:06,574 --> 00:08:09,189
Bunların bulunması,
varoluşumuzun bütün gücünü

166
00:08:09,213 --> 00:08:12,927
açığa çıkaracaktır.

167
00:08:14,414 --> 00:08:16,729
Fakat önümüzde bir zorluk var.

168
00:08:17,323 --> 00:08:18,910
Geçen yıl içerisinde,

169
00:08:18,934 --> 00:08:21,558
arkeolojik sahaların yok edildiğine

170
00:08:21,582 --> 00:08:25,904
ve IŞİD gibi grupların toplu 
yağmalama yaptığına dair

171
00:08:25,928 --> 00:08:28,733
korkunç haberlere tanık olduk,

172
00:08:29,594 --> 00:08:33,216
IŞİD Palmira'da tapınakları yok etti.

173
00:08:33,240 --> 00:08:34,955
Bir tapınağı kim havaya uçurur ki?

174
00:08:35,437 --> 00:08:37,516
Hz. Yunus'un türbesini yok ettiler.

175
00:08:38,200 --> 00:08:43,011
Sahalarda o kadar ciddi
yağmalamalar gördüm ki

176
00:08:43,035 --> 00:08:45,855
ayın kraterlerine benziyordu.

177
00:08:47,180 --> 00:08:51,460
IŞİD'in modern insan hayatlarını
yok etme niyetlerini düşününce

178
00:08:51,484 --> 00:08:55,872
kültürel kimliği de yok etmek
onlar için doğal bir uzantı.

179
00:08:55,896 --> 00:08:59,050
Sayısız işgalci kuvvet de
tarih boyunca aynısını yaptı.

180
00:08:59,818 --> 00:09:03,677
IŞİD'in sahaları yağmalayarak
kar sağladığını biliyoruz

181
00:09:03,701 --> 00:09:05,242
ama işin boyutunu bilmiyoruz.

182
00:09:06,014 --> 00:09:07,861
Bugün Orta Doğu'da


183
00:09:07,861 --> 00:09:11,115
pazardan alacağınız her mal

184
00:09:11,139 --> 00:09:13,773
teröre finansal destek veriyor olabilir.

185
00:09:14,742 --> 00:09:16,589
Bir sahanın yağmalanması,

186
00:09:16,613 --> 00:09:22,393
Parçalarının yüzde 90'ı 
kaybolmuş bir yapbozun

187
00:09:22,417 --> 00:09:25,179
kalan parçalarının da tanınmayacak
hale gelmesi gibi.

188
00:09:25,678 --> 00:09:28,208
Bu apaçık tarihi kimlik hırsızlığı.

189
00:09:28,734 --> 00:09:31,226
İki tür yağmalama olduğunu biliyoruz:

190
00:09:31,250 --> 00:09:33,936
IŞİD gibi suç örgütleri tarafından yapılan

191
00:09:33,960 --> 00:09:37,826
ve para için çaresiz kalmış yerli
halk tarafından yapılan yağmalama.

192
00:09:38,249 --> 00:09:41,491
Hepimiz ailemizin karnını doyurmak
için aynısı yapardık;

193
00:09:41,515 --> 00:09:43,664
yerli yağmacıları suçlamıyorum.

194
00:09:43,688 --> 00:09:48,366
Aracıları, ahlak dışı tacirleri

195
00:09:48,390 --> 00:09:51,664
ve belirsiz veya gerçekte hiç 
olmayan yasaları istismar eden

196
00:09:51,664 --> 00:09:55,789
uluslararası sanat pazarını suçluyorum.

197
00:09:56,938 --> 00:10:01,321
Yağmalanın küresel boyutta olduğu
ve artış gösterdiğini biliyoruz

198
00:10:01,345 --> 00:10:04,429
fakat an itibariyle durduracak 
hiçbir imkânımız yok.

199
00:10:05,122 --> 00:10:06,617
Bu durum değişmeye başlıyor.

200
00:10:07,302 --> 00:10:11,740
Ekibim ve ben Mısır'da yağmalayı
konu alan bir çalışma tamamladık.

201
00:10:11,764 --> 00:10:14,111
Herkese açık kaynakları inceledik

202
00:10:14,135 --> 00:10:17,070
ve 2002 ile 2013 yılları arasındaki

203
00:10:17,094 --> 00:10:19,637
Mısır'daki tüm yağmalamaların
haritasını çıkardık.

204
00:10:20,474 --> 00:10:25,030
267 sahanın yağmalanma
ve yıkımına ilişkin kanıt bulduk

205
00:10:25,054 --> 00:10:29,031
ve haritada 200.000'i aşkın
alanda gösterdik.

206
00:10:29,901 --> 00:10:31,074
Hayret verici.

207
00:10:31,098 --> 00:10:32,771
Bu verileri bir araya koyunca

208
00:10:32,795 --> 00:10:35,290
yağma noktalarını burada görebilirsiniz.

209
00:10:36,442 --> 00:10:41,733
Bir sahada 2009, 2011 ve 2012 yıllarında
yüzlerce ve yüzlerce nokta

210
00:10:41,757 --> 00:10:43,318
yağmalama aşırı artmış.

211
00:10:43,784 --> 00:10:45,215
Tüm verileri bir araya gelince

212
00:10:45,239 --> 00:10:48,290
sanılanın aksine bulduğumuz şey

213
00:10:48,314 --> 00:10:53,375
yağma 2011'de Mısır'da
Arap Baharı sonrası değil

214
00:10:53,399 --> 00:10:56,991
2009'da küresel kriz sonrası artmış.

215
00:10:57,531 --> 00:11:01,850
Yani biz yağmanın aslen 
ekonomik bir sorun olduğunu gösteren

216
00:11:01,850 --> 00:11:03,647
büyük çapta veri sunduk.

217
00:11:04,973 --> 00:11:08,149
Bunu durdurmak için hiçbir şey yapmazsak

218
00:11:08,173 --> 00:11:12,232
2040'a kadar Mısır'daki tüm sahalar
yağmalanmış olacak.

219
00:11:12,684 --> 00:11:15,856
Bu yüzden bir dönüm noktasındayız.

220
00:11:15,880 --> 00:11:19,003
Yağmayı durdurmak için
tüm ekipman ve teknolojiye

221
00:11:19,027 --> 00:11:20,237
sahip bir nesiliz

222
00:11:20,261 --> 00:11:22,754
ama yeterince hızlı çalışmıyoruz.

223
00:11:25,968 --> 00:11:30,523
Bazen arkeolojik bir alan
sizi dayanıklılığıyla şaşırtabilir.

224
00:11:31,413 --> 00:11:33,769
Sahadan yeni döndüm.

225
00:11:33,793 --> 00:11:37,372
Lisht adında bir sahada
Mısır'ın eski yapıtlarına ilişkin

226
00:11:37,396 --> 00:11:39,208
ortak bir görevde çalışıyordum.

227
00:11:39,232 --> 00:11:44,054
Bu saha M.Ö. 1750 ve 2000 yılları arası
Orta Mısır Krallığı'na ait.

228
00:11:44,494 --> 00:11:47,249
Bu Krallık, Eski Mısır'ın
Rönesans zamanıydı.

229
00:11:47,273 --> 00:11:51,037
Yoğun bir iç mücadele
ve çevresel zorlukların ardından,

230
00:11:51,061 --> 00:11:52,955
Mısır yeniden ayağa kalktı,

231
00:11:52,989 --> 00:11:57,086
sanat, mimari ve edebiyatta olağanüstü 
bir canlanma gösterdi.

232
00:11:57,140 --> 00:11:59,858
Bu Mısır'da araştırma yapılacak
en güzel zaman dilimi

233
00:11:59,882 --> 00:12:03,388
çünkü bize felaketlerin ardından

234
00:12:03,432 --> 00:12:05,437
nasıl hayatta kalacağımızı öğretiyor.

235
00:12:05,791 --> 00:12:10,086
İşte bu alanda, sayısız yağma 
noktası işaretlemiştik.

236
00:12:10,130 --> 00:12:11,643
Lisht soyluların sahasıdır;

237
00:12:11,667 --> 00:12:14,341
orada, Firavun'un sarayında 
yaşamış ve çalışmış

238
00:12:14,365 --> 00:12:16,479
binlerce insan gömülü olmalıydı.

239
00:12:16,503 --> 00:12:19,671
Öncesi ve sonrasını görebilirsiniz,
düzinelerce yağma kazısı.

240
00:12:19,695 --> 00:12:20,867
Kuzey Lisht.

241
00:12:20,891 --> 00:12:23,354
Burası Güney Lisht, öncesi ve sonrası

242
00:12:24,967 --> 00:12:26,472
Sahaya ilk gittiğimizde

243
00:12:26,496 --> 00:12:29,100
yağmalanmış olan 
yüksek rütbeli pek çok görevlinin

244
00:12:29,124 --> 00:12:30,464
mezar taşını görebiliyorduk.

245
00:12:31,030 --> 00:12:33,472
Anlamanıza yardımcı olayım,

246
00:12:33,890 --> 00:12:39,175
Tabut, mücevher ve muhteşem
heykellerle dolu

247
00:12:39,199 --> 00:12:40,709
2x2 metre bir alan düşünün.

248
00:12:41,235 --> 00:12:44,063
Şimdi bunu binle çarpın.

249
00:12:45,302 --> 00:12:46,999
İşte bizden alınan bu.

250
00:12:47,500 --> 00:12:48,908
İşe başladığımda

251
00:12:48,932 --> 00:12:52,084
Mısırlı müdürüm Mohamed Yousef
bana yaklaşarak şöyle dedi:

252
00:12:52,108 --> 00:12:54,589
''Özellikle bu mezar
üzerinde çalışmalıyız.

253
00:12:54,943 --> 00:12:56,702
Yağmacılar saldırdı.

254
00:12:56,726 --> 00:12:58,742
Bir şey yapmazsak, geri gelirler.''

255
00:12:58,766 --> 00:13:02,162
Tabii ki hak verdim,
ama bir şey bulacağımızı sanmıyordum.

256
00:13:02,186 --> 00:13:04,308
Yağmacıların her şeyi
çaldığını sanıyordum.

257
00:13:04,332 --> 00:13:07,329
Bulmaya başladığımız şeyler
çok rahatlıcı oldu.

258
00:13:07,353 --> 00:13:09,519
Bu tabloya bir bakın. Göz kamaştırıcı.

259
00:13:09,543 --> 00:13:12,198
Kazılmış yazıtlar bulmaya başladık.

260
00:13:12,222 --> 00:13:14,293
Mezar taşının sahibinin bile

261
00:13:14,317 --> 00:13:16,628
şöyle ünvanları vardı:
''Ordu Müfettişi''

262
00:13:16,652 --> 00:13:18,079
''Hazine Müfettişi''

263
00:13:18,103 --> 00:13:19,293
Umutlanmaya başladım.

264
00:13:19,701 --> 00:13:23,304
Belki de ismini bulacaktık.

265
00:13:23,328 --> 00:13:24,648
Antik Mısırlılar için

266
00:13:24,648 --> 00:13:27,777
amaç, isimlerinin sonsuza dek anılmasıydı.

267
00:13:28,396 --> 00:13:29,969
Sonra bir gün,

268
00:13:29,993 --> 00:13:31,404
bu açığa çıktı.

269
00:13:31,768 --> 00:13:35,657
Mezarın sahibinin ismi: Intef.

270
00:13:36,202 --> 00:13:38,835
Hiyeroglif yazı ile yazılmış

271
00:13:38,859 --> 00:13:41,615
Mısırlı takımımla birlikte çalışarak

272
00:13:41,639 --> 00:13:45,601
3.900 yıl önce yaşamış birinin
ismini ortaya çıkardık.

273
00:13:45,942 --> 00:13:52,815
(Alkışlar)

274
00:13:53,634 --> 00:13:55,918
Mısırlı meslektaşlarımla birlikte

275
00:13:55,942 --> 00:13:58,220
bu keşfimizi kutladık.

276
00:13:58,244 --> 00:14:00,782
Yaptığımız şey doğruydu.

277
00:14:01,430 --> 00:14:04,049
Sonra hiç zarar görmemiş
bu sahte kapıyı bulduk.

278
00:14:04,073 --> 00:14:07,197
Üzerinde Intef'in yazıtları vardı.

279
00:14:07,221 --> 00:14:10,041
İşte onu burada otururken görüyorsunuz.

280
00:14:11,272 --> 00:14:15,865
Şunun farkına vardım, yağmalanmış
sahalarla ilgili tüm düşüncelerim

281
00:14:15,889 --> 00:14:17,221
yanlış çıkmıştı.

282
00:14:17,580 --> 00:14:20,905
Her gün 70 Mısırlı ile çalışıyorduk,

283
00:14:20,929 --> 00:14:23,289
meslektaş ve arkadaşlar.

284
00:14:23,870 --> 00:14:26,525
Orta Doğu'ya karşı bu kadar

285
00:14:26,549 --> 00:14:28,549
nefret ve cehalet varken

286
00:14:28,573 --> 00:14:32,292
sahadaki her anımız bir
barış gösterisi gibiydi.

287
00:14:33,326 --> 00:14:35,677
Size benzemeyen, sizin gibi düşünmeyen

288
00:14:35,701 --> 00:14:37,923
veya sizin gibi konuşmayan
kişilerle çalışırken

289
00:14:37,923 --> 00:14:40,697
paylaştığınız arkeolojik keşif misyonu

290
00:14:40,721 --> 00:14:43,877
tüm bu yüzeysel farkları yok ediyor.

291
00:14:44,868 --> 00:14:46,608
Bu sezon şunu öğrendim

292
00:14:46,632 --> 00:14:49,248
arkeoloji ne bulduğunuzla değil

293
00:14:49,809 --> 00:14:52,492
neyin mümkün kıldığınızla ilgili.

294
00:14:53,373 --> 00:14:56,510
Bazen seyahat ederken
kayıp bir aile ferdine rastlıyorsunuz,

295
00:14:56,534 --> 00:14:59,041
genlerinizi paylaştığınız değil,

296
00:14:59,065 --> 00:15:01,126
hayat kitabında aynı satırı paylaştığınız.

297
00:15:01,584 --> 00:15:04,208
Bu kardeşim Omer Farrouk.

298
00:15:04,949 --> 00:15:09,557
Omer, Luksor'un kuzeyinde Guft
kasabasında yaşayan bir Guftlu.

299
00:15:09,581 --> 00:15:12,202
Guftlular Mısır Bilimindeki
ünlü bir geleneğin parçası.

300
00:15:12,226 --> 00:15:14,995
Kazıya ve takım çalışmasına 
yardım ediyorlar.

301
00:15:15,499 --> 00:15:17,931
Omer benim Operasyon
ve Mali İşler Müdürüm.

302
00:15:17,955 --> 00:15:19,980
Onsuz çalışamam.

303
00:15:21,146 --> 00:15:24,544
Yıllar önce bir gün,
üniversite öğrencisiyken

304
00:15:24,568 --> 00:15:28,651
Omer İngilizce bilmeyen
genç bir Guftulu iken

305
00:15:28,675 --> 00:15:30,651
tamamen tesadüf sonucu öğrendik ki

306
00:15:30,675 --> 00:15:33,121
aynı yıl

307
00:15:33,989 --> 00:15:35,590
aynı ay

308
00:15:35,614 --> 00:15:39,254
ve aynı gün altı saat arayla doğmuşuz

309
00:15:40,618 --> 00:15:41,769
İkiziz.

310
00:15:41,793 --> 00:15:43,187
(Laughter)

311
00:15:44,036 --> 00:15:46,334
Bir okyanusla ayrılmış
ama sonsuza dek bağlı

312
00:15:46,358 --> 00:15:48,431
çünkü annemiz Antik Mısır.

313
00:15:49,047 --> 00:15:51,240
O gün hep birlikte 
çalışacağımızı anlamıştım.

314
00:15:51,264 --> 00:15:52,621
Bunu aklımla değil,

315
00:15:53,517 --> 00:15:58,014
her şeyin açıklanamayacağını
bilen ruhumla anlamıştım.

316
00:15:59,530 --> 00:16:01,877
(Arapça) Omer kardeşim,

317
00:16:02,743 --> 00:16:05,662
seni hep seveceğim.

318
00:16:06,347 --> 00:16:09,887
(İngilizce) Omer kardeşim,
seni hep seveceğim.

319
00:16:11,252 --> 00:16:13,479
Mısır'daki ilk kazımın öncesinde,

320
00:16:13,503 --> 00:16:17,197
hocam ünlü Mısır Bilimcisi
Profesör William Kelley Simpson,

321
00:16:17,221 --> 00:16:18,516
beni odasına çağırdı.

322
00:16:19,049 --> 00:16:22,406
Bana 2.000 dolarlık bir çek verdi.

323
00:16:22,430 --> 00:16:25,104
''Bu senin masrafların için.

324
00:16:25,128 --> 00:16:27,232
Bu yaz harika zaman geçir.

325
00:16:27,728 --> 00:16:31,137
Bir gün sen de başkası için aynını
yapacaksın.'' dedi.

326
00:16:32,161 --> 00:16:36,272
O yüzden TED Ödülü dileğim
kısmen geri ödeme artı faiz için,

327
00:16:36,296 --> 00:16:37,550
(Kahkaha)

328
00:16:37,574 --> 00:16:41,731
harika bir insanın cömertliği
ve nezaketi için.

329
00:16:43,771 --> 00:16:44,976
Dileğim şu,

330
00:16:45,835 --> 00:16:51,502
tüm dünyada milyonlarca
bilinmeyen arkeolojik sahayı

331
00:16:51,526 --> 00:16:53,137
keşfetmemizi diliyorum.

332
00:16:53,161 --> 00:16:57,599
Bir 21. yüzyıl küresel
keşif ordusu yaratarak

333
00:16:57,623 --> 00:17:00,643
insan ırkının dayanıklılık 
ve yaratıcılığına dair

334
00:17:00,667 --> 00:17:05,278
ipuçları içeren dünyanın
saklı mirasını bulacağız

335
00:17:05,302 --> 00:17:06,612
ve koruyacağız.

336
00:17:07,464 --> 00:17:09,130
(Alkış)

337
00:17:09,154 --> 00:17:10,344
Teşekkür ederim.

338
00:17:10,368 --> 00:17:13,340
(Alkış)

339
00:17:18,434 --> 00:17:20,315
Peki bunu nasıl yapacağız?

340
00:17:21,079 --> 00:17:24,471
TED Ödülünün parası ile
online, kitle kaynaklı

341
00:17:24,495 --> 00:17:28,553
bir vatandaş bilim platformu oluşturarak

342
00:17:28,577 --> 00:17:32,863
dünyada herkesin arkeolojik saha keşfine

343
00:17:32,887 --> 00:17:34,314
katılabilmesini sağlayacağız.

344
00:17:35,843 --> 00:17:39,469
Dünyada yalnızca 200 uzay arkeoloğu var.

345
00:17:39,493 --> 00:17:42,164
Dünyanın saha bulma ve korumasında

346
00:17:42,188 --> 00:17:44,706
yardım edebilmesini sağlamak
benim hayalim.

347
00:17:45,672 --> 00:17:48,803
Tek yapmanız gereken giriş yapmak,
kullanıcı adı belirlemek --

348
00:17:48,827 --> 00:17:51,488
istediğiniz o kullanıcı adı zaten alınmış.

349
00:17:51,512 --> 00:17:53,370
(Kahkaha)

350
00:17:53,394 --> 00:17:55,665
Kısa bir eğitimden geçip
işe koyulabileceksiniz.

351
00:17:55,665 --> 00:17:57,044
Başlangıçta şunu belirteyim,

352
00:17:57,044 --> 00:18:01,113
sahalara dair GPS veya harita
verisi paylaşılmayacak.

353
00:18:01,137 --> 00:18:03,640
Biz bu alanlara bir hasta gibi davranmak

354
00:18:03,664 --> 00:18:05,547
ve konumlarını gizli tutmak istiyoruz.

355
00:18:05,997 --> 00:18:10,219
Sonrasında size bir kart verilecek
20x20 veya 30x30 metre boyutlarında

356
00:18:10,243 --> 00:18:12,465
ve özellikleri aramaya başlayacaksınız.

357
00:18:12,489 --> 00:18:14,459
Sizin bir şeyler bulmanız adına

358
00:18:14,483 --> 00:18:16,986
ekibimle bir yığın uydu 
görüntüsünü algoritma ile

359
00:18:17,010 --> 00:18:18,583
toplu halde işlemden geçireceğiz,

360
00:18:18,583 --> 00:18:20,502
yani ciddi ciddi bilimle uğraşacaksınız.

361
00:18:20,502 --> 00:18:22,042
Sonra bakmaya başlayacaksınız.

362
00:18:22,066 --> 00:18:23,988
Ne görüyorsunuz? Bir tapınak mı?

363
00:18:24,012 --> 00:18:26,948
Bir mezar mı? Yoksa piramit mi?

364
00:18:26,972 --> 00:18:30,504
Muhtemel bir yıkım veya
yağmalama görüyor musunuz?

365
00:18:30,528 --> 00:18:32,634
Sonra ne olduğunu
işaretlemeye başlayacaksınız.

366
00:18:32,658 --> 00:18:36,152
Ve yan tarafta her zaman
gördüğünüzle alakalı

367
00:18:36,176 --> 00:18:39,121
size yardımcı olacak örnekler olacak.

368
00:18:39,145 --> 00:18:43,592
Toplamamızı sağladığınız tüm veriler
yetkili makamlarla paylaşılacak

369
00:18:43,616 --> 00:18:46,812
ve sahaları korumamızı sağlayacak
global bir alarm sistemi

370
00:18:46,836 --> 00:18:48,615
yaratmış olacağız.

371
00:18:49,552 --> 00:18:51,476
Ama bununla da bitmeyecek.

372
00:18:52,668 --> 00:18:55,662
Bulgularınızı paylaştığımız her arkeolog,

373
00:18:55,686 --> 00:18:59,416
Periscope, Google Plus 
ve sosyal medya aracılığıyla

374
00:18:59,440 --> 00:19:03,602
kazıya başladıklarında sizi de
birlikte götürmüş olacaklar.

375
00:19:05,398 --> 00:19:08,452
100 yıl önce arkeoloji zenginler içindi.

376
00:19:09,469 --> 00:19:11,180
Elli yıl önce,

377
00:19:11,204 --> 00:19:12,382
erkekler içindi.

378
00:19:12,855 --> 00:19:15,128
Şimdi yalnızca akademisyenler için.

379
00:19:15,859 --> 00:19:20,510
Amacımız arkeolojik bulguyu
demokratik bir hale getirmek

380
00:19:20,534 --> 00:19:23,095
ve herkesin katılımını sağlamak.

381
00:19:24,070 --> 00:19:26,063
Doksan dört yıl önce

382
00:19:26,087 --> 00:19:28,877
Howard Carter, Kral Tut'un mezarını buldu.

383
00:19:30,090 --> 00:19:32,036
Yeni Howard Carter kim olacak?

384
00:19:33,723 --> 00:19:35,075
Siz olabilirsiniz.

385
00:19:38,098 --> 00:19:39,706
Bu platformu yaratarak

386
00:19:39,730 --> 00:19:44,455
bizden önce gelmiş 
milyarca insanın konakladığı

387
00:19:44,479 --> 00:19:45,905
milyonlarca yer bulacağız.

388
00:19:46,710 --> 00:19:49,912
Kim olduğumuz ve nereden
geldiğimizle alakalı soruları

389
00:19:49,936 --> 00:19:51,197
yanıtlamak istiyorsak

390
00:19:51,221 --> 00:19:55,660
bu yanıtlar piramit veya saraylarda değil

391
00:19:55,684 --> 00:19:59,732
bizden önceki nesillerin
kent ve kasabalarında gizli.

392
00:20:00,561 --> 00:20:03,152
Geçmiş hakkında bilgi edinmek istiyorsak

393
00:20:03,176 --> 00:20:05,594
piramitleri ters yüz etmemizin
zamanı geldi.

394
00:20:07,278 --> 00:20:10,798
Geçmişin korunmaya değer
olduğunu kabul etmek

395
00:20:10,822 --> 00:20:12,362
sandığımızdan daha önemli.

396
00:20:13,712 --> 00:20:17,279
Bizim de korunmaya değer
olduğumuz anlamına geliyor.

397
00:20:18,386 --> 00:20:21,998
Anlatılacak en büyük hikaye

398
00:20:22,950 --> 00:20:26,080
biz insanların ortak yolculuğu.

399
00:20:27,532 --> 00:20:30,825
Ama bunu yazabilmemizin tek yolu

400
00:20:30,849 --> 00:20:33,720
birlikte yola çıkmamız.

401
00:20:35,270 --> 00:20:36,483
Benimle gelin.

402
00:20:36,958 --> 00:20:38,110
Teşekkür ederim.

403
00:20:38,134 --> 00:20:41,834
(Alkışlar)