1
00:00:07,979 --> 00:00:12,821
Kada je velečasni Džim Džons
1955. osnovao Narodni hram,

2
00:00:12,821 --> 00:00:16,352
malo je onih koji su mogli da zamisle
njegov zastrašujući kraj.

3
00:00:16,352 --> 00:00:20,663
Ovom progresivnom religijskom pokretu
je rasla popularnost i podrška

4
00:00:20,663 --> 00:00:24,682
među nekim od najuvaženijih političara
iz San Franciska.

5
00:00:24,682 --> 00:00:29,122
Međutim, 1977. u sred razotkrivanja
o ispiranju mozga i nasilju,

6
00:00:29,122 --> 00:00:31,652
Džons se preselio
sa nekoliko stotina pristalica

7
00:00:31,652 --> 00:00:36,284
kako bi osnovao džonstaunsku
komunu u Gvajani.

8
00:00:36,284 --> 00:00:40,721
Predstavljajući se kao utopijski raj,
kolonija je više ličila na logor,

9
00:00:40,721 --> 00:00:44,952
a kad je kongresna delegacija
stigla da ispita uslove u koloniji,

10
00:00:44,952 --> 00:00:48,183
Džons je sproveo u delo poslednji plan.

11
00:00:48,183 --> 00:00:54,242
18. novembra 1978,
909 muškaraca, žena i dece je umrlo

12
00:00:54,242 --> 00:00:58,361
nakon što su ih naterali
da popiju otrovan sok "flejvor ejd".

13
00:00:58,361 --> 00:01:02,952
Taj jezivi prizor je od tad
ovekovečen kao sažeti sleng

14
00:01:02,952 --> 00:01:06,013
za jednoumlje i razmišljanje
nalik onom u kultu:

15
00:01:06,013 --> 00:01:08,525
"Popili su 'kul-ejd'."

16
00:01:08,525 --> 00:01:11,673
Danas postoji
na hiljade kultova širom sveta.

17
00:01:11,673 --> 00:01:14,524
Važno je zapamtiti
dve stvari u vezi s njima.

18
00:01:14,524 --> 00:01:17,412
Prvo, nisu svi kultovi religiozni.

19
00:01:17,412 --> 00:01:18,622
Neki su politički,

20
00:01:18,622 --> 00:01:19,774
zasnovani na terapiji,

21
00:01:19,774 --> 00:01:21,434
usmereni na samounapređenje

22
00:01:21,434 --> 00:01:22,974
ili nešto slično.

23
00:01:22,974 --> 00:01:23,994
A uprkos svemu,

24
00:01:23,994 --> 00:01:28,563
nisu sve nove religije
ono što smatramo kultovima.

25
00:01:28,563 --> 00:01:31,933
Pa, šta tačno definiše
naše savremeno razumevanje kultova

26
00:01:31,933 --> 00:01:35,125
i zašto im se ljudi pridružuju?

27
00:01:35,125 --> 00:01:37,754
Uopšteno govoreći,
kult je grupa ili pokret

28
00:01:37,754 --> 00:01:41,944
sa zajedničkom posvećenošću
često ekstremnoj ideologiji

29
00:01:41,944 --> 00:01:45,591
koju obično otelotvoruje
harizmatični vođa.

30
00:01:45,591 --> 00:01:49,155
I, dok malo njih ispadne smrtonosno
kao Džonstaun ili Rajska kapija,

31
00:01:49,155 --> 00:01:53,754
koja je okončana
masovnim samoubistvom 39 ljudi 1997,

32
00:01:53,754 --> 00:01:58,095
većini kultova su zajedničke
neke osnovne karakteristike.

33
00:01:58,095 --> 00:02:01,592
Tipični kult zahteva od svojih članova
visok stepen posvećenosti

34
00:02:01,592 --> 00:02:04,033
i u njemu se održava stroga hijerarhija,

35
00:02:04,033 --> 00:02:06,945
razdvajaju se naivni podržavaoci i regruti

36
00:02:06,945 --> 00:02:09,203
od unutrašnjeg poslovanja.

37
00:02:09,203 --> 00:02:12,344
Oni tvrde da nude odgovore
na najveća životna pitanja

38
00:02:12,344 --> 00:02:13,864
kroz svoje doktrine,

39
00:02:13,864 --> 00:02:16,245
zajedno sa željenim receptom za promenu

40
00:02:16,245 --> 00:02:20,076
koji oblikuje novog člana
u istinskog vernika.

41
00:02:20,076 --> 00:02:24,106
I, najvažnije, koriste i formalne
i neformalne sisteme

42
00:02:24,106 --> 00:02:28,106
uticaja i kontrole
kako bi držali članove u pokornosti,

43
00:02:28,106 --> 00:02:33,506
netolerišući unutrašnja neslaganja
ili spoljnji nadzor.

44
00:02:33,506 --> 00:02:36,596
Možda se pitate
da li se neki od ovih opisa

45
00:02:36,596 --> 00:02:39,826
mogu takođe primeniti
na zvanične religije.

46
00:02:39,826 --> 00:02:42,677
Zapravo, reč "cultus"
je prvobitno opisivala

47
00:02:42,677 --> 00:02:46,154
ljude koji su gajili obožavanje
prema određenim bogovima

48
00:02:46,154 --> 00:02:49,477
izvodeći rituale i održavajući hramove.

49
00:02:49,477 --> 00:02:53,048
Ali vremenom je reč poprimila značenje
prekomerne odanosti.

50
00:02:53,048 --> 00:02:55,196
Mnoge religije su počele kao kultovi,

51
00:02:55,196 --> 00:02:59,846
ali su se integrisale u tkivo
šireg društva kako su rasle.

52
00:02:59,846 --> 00:03:03,987
Moderni kult, nasuprot tome, razdvaja
svoje članove od drugih ljudi.

53
00:03:03,987 --> 00:03:07,857
Umesto svojim članovima da obezbedi
uputstva kako da žive bolje,

54
00:03:07,857 --> 00:03:10,448
kult teži za direktnom kontrolom,

55
00:03:10,448 --> 00:03:12,378
od ličnih i porodičnih veza

56
00:03:12,378 --> 00:03:15,777
do finansijskih dobara
i životnog uređenja.

57
00:03:15,777 --> 00:03:18,918
Kultovi takođe zahtevaju pokornost
ljudskim vođama,

58
00:03:18,918 --> 00:03:21,147
koji su obično ubedljivi ljudi

59
00:03:21,147 --> 00:03:24,178
sa autoritarnim
i narcisoidnim karakteristikama,

60
00:03:24,178 --> 00:03:29,539
a motiviše ih novac, seks,
moć ili sve troje.

61
00:03:29,539 --> 00:03:33,698
Dok vođa kulta koristi sopstvenu harizmu
da privuče prvobitne sledbenike,

62
00:03:33,698 --> 00:03:37,438
dalje proširenje funkcioniše
poput piramidalne sheme,

63
00:03:37,438 --> 00:03:40,839
gde stariji članovi regrutuju nove.

64
00:03:40,839 --> 00:03:43,599
Kultovi su vešti
u prepoznavanju ciljne grupe,

65
00:03:43,599 --> 00:03:46,369
često se usredsređujući na one
koji su novi u nekom mestu

66
00:03:46,369 --> 00:03:51,629
ili koji su nedavno pretrpeli
neki lični ili profesionalni gubitak.

67
00:03:51,629 --> 00:03:53,600
Usamljenost i žudnja za smislom

68
00:03:53,600 --> 00:03:57,989
čine pojedinca podložnim
prijateljskim ljudima koji nude zajednicu.

69
00:03:57,989 --> 00:04:00,098
Proces regrutovanja može da bude suptilan,

70
00:04:00,098 --> 00:04:03,489
ponekad su potrebni meseci
da se uspostavi veza.

71
00:04:03,489 --> 00:04:07,521
Zapravo, više od dve trećine
članova kulta je regrutovao prijatelj,

72
00:04:07,521 --> 00:04:08,640
član porodice

73
00:04:08,640 --> 00:04:10,040
ili kolega s posla

74
00:04:10,040 --> 00:04:13,410
čije je pozivnice teže odbiti.

75
00:04:13,410 --> 00:04:18,000
Kad postanu deo kulta, članove izlažu
raznim oblicima indoktrinacije.

76
00:04:18,000 --> 00:04:20,719
Neki se poigravaju našim prirodnim nagonom

77
00:04:20,719 --> 00:04:24,239
da oponašamo društvena ponašanja
i budemo poslušni.

78
00:04:24,239 --> 00:04:26,209
Druge metode mogu da budu intenzivnije

79
00:04:26,209 --> 00:04:32,360
i da koriste tehnike prisilnog ubeđivanja
koje uključuju: krivicu, stid i strah.

80
00:04:32,360 --> 00:04:33,993
A u mnogim slučajevima,

81
00:04:33,993 --> 00:04:37,773
članovi se svojevoljno
prijavljuju iz želje za pripadanjem

82
00:04:37,773 --> 00:04:40,981
i kako bi stekli obećane nagrade.

83
00:04:40,981 --> 00:04:43,821
Okruženje u kultu
obeshrabruje kritičko razmišljanje

84
00:04:43,821 --> 00:04:45,631
zbog čega je teško formulisati sumnje

85
00:04:45,631 --> 00:04:50,103
dok svi su svi oko vas
primer apsolutne vere.

86
00:04:50,103 --> 00:04:53,891
Iz toga proizlazi unutrašnji konflikt,
poznat kao kognitivna disonanca,

87
00:04:53,891 --> 00:04:55,541
koji vas drži u zarobljeništvu,

88
00:04:55,541 --> 00:05:01,011
dok zbog svakog kompromisa postaje
sve bolnije priznati da ste obmanuti.

89
00:05:01,011 --> 00:05:03,602
I, iako većina kultova
ne vodi svoje članove u smrt,

90
00:05:03,602 --> 00:05:05,751
i dalje mogu da budu štetni.

91
00:05:05,751 --> 00:05:09,360
Opovrgavajući osnosvne slobode:
misli, govora i udruživanja,

92
00:05:09,360 --> 00:05:13,882
kultovi presecaju svojim članovima
psihološki i emotivni rast,

93
00:05:13,882 --> 00:05:16,223
što je naročit problem za decu,

94
00:05:16,223 --> 00:05:20,672
kojoj su uskraćene normalne
razvojne aktivnosti i prekretnice.

95
00:05:20,672 --> 00:05:24,553
Uprkos tome, mnogi članovi kulta
vremenom pronađu izlaz,

96
00:05:24,553 --> 00:05:26,283
bilo sopstvenim razumom,

97
00:05:26,283 --> 00:05:27,833
uz pomoć porodice i prijatelja

98
00:05:27,833 --> 00:05:33,323
ili kad se kult raspadne
zbog spoljnih pritisaka ili skandala.

99
00:05:33,323 --> 00:05:35,953
Mnoge kultove može da bude
teško prepoznati,

100
00:05:35,953 --> 00:05:39,394
a nekima su njihova ubeđenja,
bez obzira na to koliko neobična,

101
00:05:39,394 --> 00:05:42,283
zaštićena pod religijskim slobodama.

102
00:05:42,283 --> 00:05:44,516
Ali kad njihovi rituali
uključuju zlostavljanje,

103
00:05:44,516 --> 00:05:45,390
pretnje,

104
00:05:45,390 --> 00:05:46,733
nezakonite aktivnosti

105
00:05:46,733 --> 00:05:47,994
ili nasilje,

106
00:05:47,994 --> 00:05:50,713
zakon može da interveniše.

107
00:05:50,713 --> 00:05:55,532
Verovanje u nešto ne bi trebalo
da vas košta porodice i prijatelja,

108
00:05:55,532 --> 00:05:58,363
a ako vam neko kaže
da žrtvujete svoje veze

109
00:05:58,363 --> 00:06:01,176
ili moralnost zarad opšteg dobra,

110
00:06:01,176 --> 00:06:04,795
najverovatnije vas iskorišćava
zarad sopstvene dobrobiti.