0:00:10.780,0:00:12.320
Çfarë është Asnjanësia në Rrjet?

0:00:13.220,0:00:16.000
Asnjanësi në rrjet do të thotë trajtim[br]i barabartë i krejt të dhënave.

0:00:16.360,0:00:18.000
Ja, si këto pakete të dhënash.

0:00:19.100,0:00:26.660
Asnjanësi në rrjet do të thotë që përdoruesit[br]si ne të vendosin se cilat pajisje, software,[br]shërbime, dhe sajte përdoren.

0:00:27.660,0:00:33.000
Përdorimi i rrjetit duhet të jetë i hapët dhe pa palë[br]të treta që të na thonë se ç’funksionon dhe çfarë jo.

0:00:33.460,0:00:34.880
Pse duhet t’ju hyjë në xhep?

0:00:35.300,0:00:39.220
Sepse është një gjë e mahnitshme[br]prej së cilës përfitoni çdo ditë

0:00:39.220,0:00:42.180
dhe ngaqë kjo gjë e mahnitshme është në rrezik.

0:00:43.020,0:00:49.300
Ose më saktë: Një rrjet asnjanës s’shfaq diskriminim kundrejt dërguesit, lëndës, ose marrësit të paketeve të dërguar të të dhënave.

0:00:49.300,0:00:52.660
Nuk bën ndonjë dallim se sa paguan[br]për shërbimin dërguesi apo marrësi,

0:00:52.660,0:00:56.060
ç’lloj zbatimi, ose ç’protokoll[br]e dërgon apo e merr paketin.

0:00:56.720,0:00:58.060
Ose me fjalë më të thjeshta...

0:00:58.060,0:01:01.520
Përfytyrojeni rrjetin si një rrugë në[br]të cilën lëvizin paketet e të dhënave.

0:01:01.520,0:01:05.060
Kjo rrugë lidh krejt kompjuterët[br]që janë të lidhur në internet.

0:01:05.060,0:01:07.480
Në kryqëzimet e këtyre rrugëve gjenden rrugëzuesit,

0:01:07.480,0:01:10.720
të cilët drejtojnë paketet e të dhënave[br]në rrugën e duhur për në vendmbërritje.

0:01:10.720,0:01:13.080
Rrugëzuesve nuk u bëhet vonë se kush vjen.

0:01:13.080,0:01:19.180
As pyesin se si duket, nga erdhi, [br]ku do të vejë, apo se ç’lëndë kanë me vete.

0:01:19.260,0:01:22.140
Në këtë mënyrë unë mund të komunikoj[br]drejtpërsëdrejti me miqtë e mi, edhe kur

0:01:22.140,0:01:27.080
ata gjenden në kontinent tjetër, paguajnë tjetër[br]çmim nga i imi, ose kanë tjetër ISP nga unë.

0:01:27.160,0:01:30.980
Mund ta përdor internetin për të vizituar[br]çfarëdo sajti ose të luaj çfarëdo loje,

0:01:30.980,0:01:34.940
pavarësisht se kush e ofron ose ku[br]gjenden shërbyesit që e bëjnë të mundur.

0:01:34.940,0:01:38.720
Mund të shoh çfarëdo videoje apo të lexoj[br]çfarëdo blogjesh nga e gjithë bota,

0:01:38.720,0:01:41.960
dhe mund të marr pjesë në nisma[br]dhe projekte me burim të hapur.

0:01:41.960,0:01:48.480
Tërë këto mund t’i bëj pavarësisht se për internet[br]përdor tablet, laptop, PC, ose pajisje celulare.

0:01:48.760,0:01:52.580
Për këtë është interneti. Kjo është [br]mënyra se si presim që të funksionojë ai.

0:01:52.640,0:01:57.540
Prej këtyre rrjetesh asnjanëse komunikimi[br]përfitojmë të gjithë ne, si bashkësi.

0:01:57.540,0:02:01.660
Ata garantojnë hyrjen tonë në krejt[br]lëndën e gatshme në rrjetin mbarëbotëror.

0:02:01.760,0:02:06.260
Prej kësaj, ofruesit e rrjeteve kanë[br]fituar miliarda gjatë viteve të fundit.

0:02:06.260,0:02:09.000
Asnjanësi në rrjet: një ide[br]mahnitëse për të gjithë ne.

0:02:09.300,0:02:11.000
Ku fle lepuri?

0:02:11.120,0:02:17.140
Ofruesit e telekomunikacioneve tani pretendojnë se këto rrugë të përfytyruara të dhënash mund të jenë pre e mbingarkesës së trafikut.

0:02:17.320,0:02:20.080
Duan ta shfuqizojnë konceptin[br]e asnjanësisë në rrjet.

0:02:20.120,0:02:24.060
Sigurisht që kjo nuk është e vërtetë, ngaqë[br]rrjetet e të dhënave nuk janë rrugë të njëmendta.

0:02:24.160,0:02:27.740
Siç e dimë nga prodhuesit e hardware-it [br]të kësaj infrastrukture,

0:02:27.740,0:02:31.520
te rrjeti ka aftësi të pamata të pashfrytëzuara.

0:02:31.520,0:02:37.600
Pa folur pastaj që operatorë rrjetesh shpërndarjeje të lëndës na tregojnë se trafiku i të dhënave kushton në mënyrë të pabesueshme fare pak.

0:02:37.940,0:02:41.040
Atëherë çne me këto pretendime[br]kompanitë e telekomunikacionit?

0:02:41.040,0:02:46.920
Vite me radhë, furnizuesit e lidhjeve kanë vërejtur[br]me xhelozi qendrat e mëdha të fitimeve të IPS-ve:

0:02:46.920,0:02:51.640
ofrues lënde, motorë kërkimesh,[br]platforma videosh dhe rrjete sociale.

0:02:52.240,0:02:57.280
Tërë këta duan pjesën e tyre prej këtyre fitimeve, teksa epoka dixhitale zvogëlon burimet tradicionale të të ardhurave.

0:02:57.820,0:03:04.000
Pra, duan jo vetëm të transportojnë, por edhe të kenë[br]pushtet dhe kontroll mbi çfarëdo që transportohet.

0:03:04.560,0:03:06.720
Si duan ta kryejnë këtë?

0:03:07.380,0:03:14.500
Për t’ia arritur kësaj, shërbimet e telekomunikacionit kanë menduar t’i ndajnë të dhënat në kategori, ose më mirë të themi kasta.

0:03:14.860,0:03:20.960
Kasta më e përulur e këtij sistemi do të ishte interneti i zakonshëm, që do të kihej vetëm për një sasi të kufizuar të dhënash,

0:03:20.960,0:03:26.020
dhe që gjatë dërgimit të të dhënave nëpër rrjet do t’i duhej të zinte karriget e fundit, pas kastave të larta.

0:03:26.320,0:03:31.040
Kasta më e lartë përmban lëndë nga mundësuesit[br]e hyrjes në internet, ndarazi nga vetë interneti,

0:03:31.040,0:03:37.100
dhe do të gëzonte trajtim me hatër dhe përdorim[br]të pakufishëm – kuptohet nëpërmjet tarifash ekstra.

0:03:37.480,0:03:40.840
Mes këtyre dy skajeve, ka plot variacione të mundshme.

0:03:41.080,0:03:46.940
Për shembull, një kastë për të dhënat nga rrjetet sociale që shtojnë një haraç trafiku të dhënash për shërbimin e këtij rrjeti social.

0:03:47.460,0:03:51.600
Kjo sigurisht do të thotë që përdoruesit të shërbimit[br]do t’i duhet të paguajë një tarifë ekstra për pajtimin në të.

0:03:52.840,0:03:59.100
Në të njëjtën mënyrë, mund të sendërtohet një shërbim ekstra që ofron lojëra për konsola ose lexim gazetash në linjë.

0:03:59.180,0:04:05.300
Ata do të ishin ndaras nga interneti dhe mund të sillnin pagesa si mbi shpërndarjen e shërbimit, ashtu edhe mbi klientët e tij.

0:04:05.900,0:04:08.660
Ofertat konkurruese mund [br]të kufizohen ose bllokohen fare.

0:04:09.400,0:04:10.900
E si bëhet kjo?

0:04:11.240,0:04:14.440
Le t’i kthehemi sërish përfytyrimit të [br]rrjeteve të të dhënave si rrugë.

0:04:14.640,0:04:23.620
Rrugëzuesi, i cili fillimisht drejtonte të dhënat në rrugën e duhur, do të përditësohej me një stacion kalimpagesash që skanon të dhënat dhe i ndan ato sipas kastash.

0:04:23.980,0:04:32.080
Në varësi të kastës, mund të ofrohet një rrugë speciale, veçmas nga rruga kryesore, për ta përdorur këtë rrugë speciale për mbërritje më të shpejtë në destinacion.

0:04:32.080,0:04:38.460
Nëse paguani kalimpagesë për kastë më të ulët, për[br]to do të përdoret rruga më e ngadaltë, e zakonshmja.

0:04:38.460,0:04:43.640
Nëse nga dërguesi nuk bëhet pagesë për të dhënat,[br]atyre do t’u caktohet një kastë më e ulët

0:04:43.640,0:04:50.200
dhe do t’u lejohet vetëm përdorimi i rrugës kur është e zbrazët dhe kur nuk ka shumë pakete të dhënash që kanë kaluar nëpër stacionin e pagesave.

0:04:50.300,0:04:58.320
Në qofshin prej programesh, shërbimesh, lënde ose dërguesish që nuk pëlqehen nga furnizuesi i telekomunikacionit,

0:04:58.320,0:05:03.300
mund të ngadalësohen tej mase, të përzgjidhen, [br]dhe mundet edhe të asgjësohen.

0:05:03.440,0:05:11.820
Për më tepër, nëse nuk qe e qartë: ne si konsumatorë paguajmë përherë, pavarësisht se një shërbim, në pozicionin e dërguesit, paguan apo jo kalimpagesa.

0:05:11.900,0:05:18.040
Për pasojë, trafiku ynë i të dhënave mund të kufizohet dhe[br]të na duhet të paguajmë më tepër tarifa trafiku të dhënash.

0:05:18.300,0:05:20.240
Ç’do të thotë kjo?

0:05:20.640,0:05:24.960
Shërbimet jokomerciale dhe projektet nga[br]bashkësi, të tilla si Wikipedia, për shembull,

0:05:24.960,0:05:31.320
mund të mos e arrijnë dot këtë pagesë kaste dhe pasja [br]e tyre të kufizohet, ose të bëhet krejtësisht e pamundur.

0:05:31.860,0:05:39.140
Komunikimet e drejtpërdrejta me miq dhe të njohur të filtrohen, ose të bllokohen, si rivale modelesh shërbimi dhe tregtie që kanë zënë vend tashmë.

0:05:39.460,0:05:49.420
Pasi një infrastrukturë e tillë kontrolli dhe filtrimi të jetë ndërtuar dhe vënë në punë, filtrimi dhe hedhja tej e të dhënave të padëshiruara, të tilla si oferta dhe shërbime konkurruese, mund të bëhet kollaj.

0:05:49.680,0:05:56.060
Më pas, filtrimi i opinioneve, informacioneve apo pikëpamjeve politike lyp vetëm një ndryshim të vogël në rregullimet e sistemit.

0:05:56.520,0:05:59.180
Dhe po i lamë të kryhen cenimet e asnjanësisë së rrjetit?

0:05:59.260,0:06:03.280
Një proces i tillë është shumë e vështirë[br]të prapësohet, edhe sikur të qe e mundshme.

0:06:03.620,0:06:08.500
Do të humbnim larminë e internetit, shumëllojshmërinë[br]e mundësive përmes të cilave i japin formë atij.

0:06:08.880,0:06:14.660
Do të humbnim shumë lëndë, ngaqë furnizuesit nuk do t’ia dalin dot më të paguajnë tarifat e ndërmarrjeve të telekomunikacionit.

0:06:15.000,0:06:21.680
Do të humbnim konkurrencën e lirë dhe, bashkë me të, shërbime të reja nga kompani më të vogla apo nga projekte bashkësish.

0:06:21.820,0:06:25.940
Hyrja e lirë që gëzojmë sot në lëndë[br]dhe informacione do marrë fund.

0:06:26.300,0:06:30.120
Do të kishim një model interneti[br]me dy, tre, ose katër klase,

0:06:30.120,0:06:36.220
ose madje jo thjesht një internet, por disa, dhe në rrjete të ndryshme do të mund të kihet lëndë e ndryshme.

0:06:36.720,0:06:46.240
Diçka e ngjashme me një grup kanalesh TV prej një pakete transmetimesh me pagesë, ku përveç programeve bazë, ka programe me pagesë çmimi i të cilave ndryshon në varësi të kanalit.

0:06:46.740,0:06:51.160
Do të mund të hynit vetëm atje ku duan[br]ofruesit dhe presin që të jetë me fitim.

0:06:51.680,0:06:56.800
Regjimi i operatorëve të rrjetit do të kufizonte[br]keqas lirinë e sotme të informacionit në internet.

0:06:56.800,0:06:59.200
Dhe këtë humbje do të na duhet [br]ta paguajmë edhe më shtrenjtë.

0:06:59.680,0:07:05.460
Megjithatë, ofruesit tanë thonë se nuk do ta bënin [br]kurrë këtë; se është thjesht diçka si rritje çmimi!

0:07:05.840,0:07:13.380
Ama, është e faktuar që ofruesit e linjave na gënjejnë sy për sy, lidhur me ligjshmërinë e argumenteve rreth goditjes së asnjanësisë së rrjetit.

0:07:13.740,0:07:20.720
Për shembull, pretendimi që s’ka kapacitete, ose se vendet me ligje për asnjanësinë e rrjeti do të shpinin në lidhje më të ngadaltë interneti.

0:07:21.100,0:07:27.700
Kur kanë gënjyer deri këtu, çne të na tregonin të vërtetën, kur premtojnë se me paratë shtesë do të ndërtojnë një rrjet më të shpejtë,

0:07:27.700,0:07:33.940
kur thonë se nuk do të sitin të dhënat tona, edhe pse [br]kjo u duhet për ta vënë në punë sistemin e kastave?

0:07:34.400,0:07:39.540
Si mund ta ruajnë pasurinë e internetit[br]dhe konkurrencën me një sistem të tillë?

0:07:40.460,0:07:42.660
Prandaj: Protestoni tok me ne!

0:07:43.080,0:07:48.240
Kërkoni në vendin tuaj dhe në BE dispozita ligjore për asnjanësinë në rrjet!

0:07:48.660,0:07:50.980
Kërkoni trajtim të barabartë të të dhënave!

0:07:51.220,0:07:56.900
Kundërshtoni trajtimin me hatër të të dhënave me pagesë në shkëmbim të një trajtimi më të keq për të dhënat tuaja personale!

0:07:57.400,0:08:00.900
Kundërshtoni kyçjet e rrjetit [br]dhe ngadalësimet artificiale!

0:08:01.000,0:08:06.840
Luftoni për një rrjet komunikimesh të hapur dhe të lirë, nga i cili përfitojmë të gjithë tok, si bashkësi!

0:08:06.940,0:08:09.580
Kërkoni trafik të pamanipuluar të dhënash!

0:08:09.580,0:08:14.060
Mos pranoni diskriminim ose dhënie përparësish[br]të të dhënave, pavarësisht se për ç’arsye!

0:08:14.060,0:08:18.320
Askush nuk ka të drejtë të zhbirojë në trafikun tonë. Këtë nuk e përligj asgjë.

0:08:18.320,0:08:22.360
Të gjithë kemi të drejtën për asnjanësi rrjeti,[br]madje edhe në rrjetet e celularëve!

0:08:22.360,0:08:24.560
Rrjet të njëmendtë, tani dhe në të ardhmen!