WEBVTT

00:00:00.917 --> 00:00:04.085
Guatemala 36 yıl süren silahlı bir
çatışmanın yaralarını sarıyor.

00:00:04.085 --> 00:00:06.616
Çatışma Soğuk Savaş döneminde yaşandı. 


00:00:06.616 --> 00:00:10.669
Aslında küçük sol bir ayaklanmaya karşı

00:00:10.669 --> 00:00:13.836
devlet tarafından verilen dehşetli
bir karşılıktı.

00:00:13.836 --> 00:00:16.678
Elde ettiğimiz sonuç, 200.000 sivil kurban

00:00:16.678 --> 00:00:20.332
bunların 160.000’i toplu şekilde öldürüldü.

00:00:20.332 --> 00:00:24.248
Küçük çocuklar, erkekler, kadınlar
ve hatta yaşlılar.

00:00:24.248 --> 00:00:27.858
Ayrıca, bugün hâlâ aradığımız

00:00:27.858 --> 00:00:30.178
kaybolan 40.000 kişi.

00:00:30.178 --> 00:00:32.738
Bu kayıpları Desaparecidos olarak 
isimlendirdik.

NOTE Paragraph

00:00:32.738 --> 00:00:35.603
Kurbanların % 83’ü Mayalar

00:00:35.603 --> 00:00:38.008
Orta Amerika’nın asıl sakinlerinin

00:00:38.008 --> 00:00:40.744
torunları olan Mayalar.


00:00:40.744 --> 00:00:44.251
Sadece % 17’si Avrupalıların
soyundan geliyor.


00:00:44.251 --> 00:00:46.308
Fakat buradaki en önemli şey

00:00:46.308 --> 00:00:52.329
bizi koruması beklenen kişilerin, 
polis, asker gibi

00:00:52.329 --> 00:00:54.995
bu suçların önemli bir kısmını
işlemiş olması.

NOTE Paragraph

00:00:56.035 --> 00:00:59.327
Aileler bilgi talep ediyor,

00:00:59.335 --> 00:01:00.902
ne olduğunu öğrenmek istiyorlar.

00:01:00.902 --> 00:01:03.092
Sevdiklerinin cesetlerini istiyorlar.

00:01:03.092 --> 00:01:06.339
Ancak, bundan daha da önemlisi
sizin ve herkesin

00:01:06.339 --> 00:01:10.395
sevdikleri bu kişilerin hiçbir yanlış şey 
yapmadıklarını bilmesini istiyorlar.

NOTE Paragraph

00:01:11.515 --> 00:01:16.824
Benim durumuma gelince, babam
1980 de ölüm tehditleri aldı.


00:01:17.203 --> 00:01:18.583
Biz ayrıldık.

00:01:18.583 --> 00:01:20.617
Guetamala’yı terk edip buraya geldik.

00:01:20.617 --> 00:01:21.943
Ben, New York’ta büyüdüm.

00:01:21.943 --> 00:01:25.323
Aslında Brooklyn’da büyüdüm ve
New Utrecth Lisesine gittim.

00:01:25.323 --> 00:01:27.141
Brokklyn ünversitesinden mezun oldum.


00:01:27.141 --> 00:01:28.707
Bir şey vardı,

00:01:28.707 --> 00:01:32.578
Guatemala’da neler olup bittiğinden 
habersizdim.

00:01:32.578 --> 00:01:35.447
Çok acı ama, olanları umursamadım.

00:01:35.447 --> 00:01:39.754
1995 yılında bir şeyler yapmaya 
karar verdim

00:01:39.754 --> 00:01:40.908
ve geri döndüm.

00:01:40.908 --> 00:01:44.488
Guatemala’ya cesetleri aramaya ve

00:01:44.488 --> 00:01:48.961
olup bitenleri anlamaya, kendimden de
parçalar bulmaya gittim.

NOTE Paragraph

00:01:50.051 --> 00:01:53.414
Çalışma yöntemimiz insanlara
bilgi vermek şeklindeydi.


00:01:53.414 --> 00:01:56.384
Aile üyeleriyle görüşüp, onların 
seçim yapmasını sağladık.


00:01:56.384 --> 00:01:59.614
Bize hikayeleri, gördüklerini

00:01:59.614 --> 00:02:01.466
ve sevdiklerini anlatmaya

00:02:01.466 --> 00:02:03.594
karar vermelerini sağladık.

00:02:03.594 --> 00:02:04.880
Daha da önemlisi

00:02:04.880 --> 00:02:08.878
kendilerinden bir parçayı bize 
vermelerini sağladık.

00:02:08.878 --> 00:02:11.354
Kim olduklarına dair bir parça, bir öz.

00:02:11.354 --> 00:02:13.611
Ve bu DNA ile iskeletlerden gelen

00:02:13.611 --> 00:02:16.331
DNA'yı karşılaştıracağız.

NOTE Paragraph

00:02:16.331 --> 00:02:19.386
Bunu yaparken bir yandan da 
kaybolan cesetleri arıyorduk.


00:02:19.386 --> 00:02:21.374
İşte bu iskeletler,

00:02:21.374 --> 00:02:24.280
32 yıl önce işlenen suçlara ait.

00:02:24.280 --> 00:02:25.526
Mezarı bulduğumuzda

00:02:25.526 --> 00:02:29.656
toprağı ayıklayıp temizledikten 
sonra kaydını yapıp mezardan çıkardık.

00:02:29.656 --> 00:02:33.095
Kelimenin tam anlamıyla iskeleti
yeraltından çıkardık.

NOTE Paragraph

00:02:33.095 --> 00:02:37.237
Bu cesetlere ulaştıktan sonra, bunları 
şehirdeki laboratuvarımıza götürdük.

00:02:37.237 --> 00:02:40.321
Başlıca iki hususu anlamaya 
çalışmaya başladık.

00:02:40.321 --> 00:02:42.614
Biri, bu insan nasıl öldü,

00:02:42.614 --> 00:02:45.718
İşte burada kafatasının arkasında 
bir mermi yarası görüyorsunuz

00:02:45.718 --> 00:02:48.367
ya da pala darbeleri, örnek olarak.

00:02:48.367 --> 00:02:51.693
Anlamaya çalıştığımız diğer
şeyse bunların kim olduğu.


00:02:51.693 --> 00:02:54.072
Bir bebek mi,

00:02:55.152 --> 00:02:56.809
yoksa bir yetişkin mi.

00:02:56.809 --> 00:02:58.949
Bir kadın ya da bir erkek mi?

00:02:58.949 --> 00:03:00.732
Bu analizleri tamamladığımızda

00:03:00.732 --> 00:03:03.458
yaptığımız şey kemikten 
küçük bir parça alıp

00:03:03.458 --> 00:03:06.272
ondan DNA çıkarmak.

00:03:06.272 --> 00:03:07.367
DNA’yı aldıktan sonra

00:03:07.367 --> 00:03:12.127
Ailelerden aldığımız DNA larla 
karşılaştırdık tabii ki.

NOTE Paragraph

00:03:12.127 --> 00:03:15.771
Bunu size açıklamanın en iyi yolu
iki vakayı göstermekle olacak.

00:03:15.771 --> 00:03:18.318
Birincisi askeri ajanda.

00:03:18.318 --> 00:03:22.993
Bu 1999 yılında bir yerlerden 
ele geçirilmiş bir belge.


00:03:22.993 --> 00:03:27.673
Burada devletin bireyleri izlediğini
görüyorsunuz.

00:03:27.673 --> 00:03:31.604
Ülkesini değiştirmek isteyen sizin
gibi bireyleri

00:03:31.604 --> 00:03:34.484
ve her şeyi not etmişler.

00:03:34.484 --> 00:03:38.734
Not ettiklerinden biri de infaz tarihleri.

00:03:38.734 --> 00:03:41.715
Sarı dikdörgenin içinde bir kod 
görüyorsunuz,

00:03:41.715 --> 00:03:44.026
bu gizli bir kod: 300.

00:03:44.026 --> 00:03:45.523
Ve bir tarih görüyorsunuz.

00:03:45.523 --> 00:03:49.196
300 infaz edildiğini, tarih ise
ne zaman infaz edildiğini gösteriyor.

00:03:49.196 --> 00:03:52.584
Birkaç saniyede ekrana gelecek.

00:03:53.064 --> 00:03:56.689
2003 yılında mezardan dışarı 
çıkarmalar yaptık,

00:03:56.689 --> 00:04:01.530
220 cesedi, askeri bölgede bulunan
53 tane mezardan çıkarıp aldık.

00:04:02.640 --> 00:04:06.635
9 no’lu mezar Sergio Saul Linares'in
ailesiyle eşleşti.

00:04:06.635 --> 00:04:09.361
Sergio universitede bir profesördü.

00:04:09.361 --> 00:04:11.752
Iowa Devlet Üniversitesinden mezun oldu ve


00:04:11.752 --> 00:04:14.129
ülkesini değiştirmek üzere 
Guetamala’ya geri döndü.

00:04:14.129 --> 00:04:18.003
23 Şubat 1984 tarihinde yakalandı.

00:04:18.003 --> 00:04:22.092
Görebiliyorsanız,
29 Mart 1984 de infaz edildi.

00:04:22.092 --> 00:04:23.658
Bu inanılmazdı.

00:04:23.658 --> 00:04:26.680
Cesede, ailenin sahip olduğu 
bilgilere, DNA’lara sahiptik,


00:04:26.680 --> 00:04:30.026
ve şimdi bize neler olduğunu 
gösteren belgelere sahibiz.

NOTE Paragraph

00:04:30.026 --> 00:04:33.129
Daha önemlisi yaklaşık iki hafta sonra

00:04:33.129 --> 00:04:35.816
başka bir eşleşme yakaladık,

00:04:35.816 --> 00:04:40.617
Amancio Villatoro ile aynı mezardan.

00:04:40.617 --> 00:04:43.363
Bu cesetten alınan DNA da aileden
alınan DNA ile uyuştu.

00:04:43.363 --> 00:04:46.732
Sonra onun da ajandada 
olduğunu fark ettik.

00:04:46.732 --> 00:04:51.903
Fakat onun da 29 Mart 1984'te
infaz edilmesi şaşırtıcıydı.

00:04:51.903 --> 00:04:55.749
Düşünmeye başladık.
Mezarda kaç ceset vardı?

00:04:56.226 --> 00:04:57.413
Altı.

00:04:57.413 --> 00:05:05.720
29 Mart 1984'te kaç kişi infaz edilmişti?

00:05:06.716 --> 00:05:09.034
Doğru, altı.

00:05:09.034 --> 00:05:14.726
Juan de Dios, Hugo, Moises ve 
Zoilo'yu bulduk.

00:05:14.726 --> 00:05:18.574
Farklı yerlerde ve farklı 
zamanlarda gözaltına alındılar,

00:05:18.574 --> 00:05:20.328
hepsi aynı tarihte infaz edildi.

00:05:20.328 --> 00:05:21.492
Hepsi bu mezara gömüldü.

00:05:21.492 --> 00:05:24.636
Şimdi ihtiyaç duyduğumuz şey bu
dört cesedin ailelerine ait DNA'lar.

00:05:24.636 --> 00:05:27.881
Gidip onları aradık ve bulduk.

00:05:27.881 --> 00:05:31.844
Bu altı cesedi teşhis edip ailelerine
teslim ettik.

NOTE Paragraph

00:05:32.344 --> 00:05:34.783
Bahsetmek istediğim diğer vaka,

00:05:34.783 --> 00:05:38.871
CREOMPAZ isimli askeri üs hakkında.

00:05:38.871 --> 00:05:43.482
Bu aslında "barışa inan" anlamına
geliyor, fakat kısaltma gerçekte

00:05:43.482 --> 00:05:46.501
Barışı Koruma Operasyonları 
Bölge Komuta Merkezi.

00:05:46.501 --> 00:05:51.491
Burası Guetamala ordusunun,
Birleşmiş Milletler kapsamında

00:05:51.491 --> 00:05:54.332
diğer ülkelerden gelen barış 
koruma askerlerinin eğitildiği

00:05:54.332 --> 00:05:57.095
Haiti ve Kongo gibi ülkelere 
gönderildiği yer.


00:05:57.095 --> 00:06:00.608
Bu askeri üste, mezar ve cesetlerin

00:06:00.608 --> 00:06:02.713
olduğunu gösteren kanıtlara sahibiz.

00:06:02.713 --> 00:06:05.008
Bir arama emriyle birlikte oraya gittik

00:06:05.018 --> 00:06:12.192
Varmamızdan iki saat sonra 84 mezarın
ilkini ve toplam 533 cesedi bulduk.

00:06:12.192 --> 00:06:14.829
Bunu bir düşünecek olursanız,

00:06:14.829 --> 00:06:18.166
barışı koruma askerleri cesetler
üzerinde eğitildi.

00:06:18.166 --> 00:06:19.965
Çok ironik bir durum.

NOTE Paragraph

00:06:21.545 --> 00:06:26.802
Cesetler, yüzüstü,
çoğu elleri arkadan bağlı

00:06:26.802 --> 00:06:29.426
gözleri bağlanmış, her çeşit travma --

00:06:29.426 --> 00:06:32.505
bunlar infaz edilen savunmasız insanlar.

00:06:32.505 --> 00:06:36.530
533 ailenin aradığı insanlar.

00:06:36.530 --> 00:06:39.142
15 no’lu mezara odaklanalım.

00:06:39.142 --> 00:06:42.838
15 no’lu mezarın kadın ve 
çocuklarla dolu olduğun fark ettik.


00:06:42.838 --> 00:06:45.041
63 kişi.

00:06:45.041 --> 00:06:48.269
Aman Allah’ım, buna benzer bir olay

00:06:48.269 --> 00:06:50.544
nerede var diye bizi düşünmeye sevketti.

00:06:50.544 --> 00:06:53.237
Guatemala'ya vardığım 1995 yılında

00:06:53.237 --> 00:06:58.328
14 Mayıs 1982'de yaşanan bir toplu
katliam olayını duymuştum.

00:06:58.638 --> 00:07:01.021
Ordu geldi ve erkekleri öldürdü

00:07:01.021 --> 00:07:05.256
kadın ve çocukları alıp helikopterle 
bilinmeyen bir yere götürdü.

00:07:06.026 --> 00:07:06.968
Tahmin edin ne?

00:07:06.968 --> 00:07:10.621
Bu mezardaki elbiseler ile 
insanların alındığı bölgedeki,


00:07:10.621 --> 00:07:12.891
bu kadın ve çocukların alındığı yerdeki

00:07:12.891 --> 00:07:15.274
elbiseler birbirine uydu.

NOTE Paragraph

00:07:15.274 --> 00:07:18.726
Bazı DNA analizleri yaptık ve 
tahmin edin ne oldu?

00:07:18.737 --> 00:07:21.034
Martina Rojas ve Manuel Chen'i teşhis ettik.

00:07:21.034 --> 00:07:24.279
Her ikisi de bu olayda ortadan kaybolmuştu
ve bunu ıspatlabiliyorduk.

00:07:24.279 --> 00:07:26.379
Bu olayın olduğunu ve

00:07:26.379 --> 00:07:29.900
bu insanların bu üsse getirildiğini
gösteren fiziki kanıtlara sahibiz.

00:07:29.900 --> 00:07:33.118
Manuel Chen üç yaşındaydı.

00:07:33.118 --> 00:07:37.985
Annesi çamaşır yıkamak için nehre
gitti ve onu komşusuna bıraktı.

00:07:37.985 --> 00:07:40.339
Bu sırada Ordu gelip onu aldı

00:07:40.339 --> 00:07:43.029
ve helikopterle alıp götürdü ve
bir daha da hiç görülmedi.

00:07:43.029 --> 00:07:45.398
Ta ki biz onu 15 no’lu mezarda
bulana kadar.

NOTE Paragraph

00:07:45.398 --> 00:07:50.726
Yaptığımız bilim, antropoloji, 
arkeoloji, genetik ile

00:07:50.726 --> 00:07:53.960
sessizlere ses veriyoruz.

00:07:53.960 --> 00:07:55.645
Fakat bundan daha fazlasını yapıyoruz.

00:07:55.645 --> 00:07:57.810
Geçen sene Guetamala’da yapılan

00:07:57.810 --> 00:08:01.331
soykırım yargılaması gibi 
davalara kanıt sağlıyoruz.


00:08:01.332 --> 00:08:06.142
General Rios Montt soykırım suçundan 80
yıl hapse mahkum edildiği davalar gibi.

NOTE Paragraph

00:08:06.142 --> 00:08:09.466
Bugün buraya bunun her yerde 
olduğunu söylemeye geldim --

00:08:09.467 --> 00:08:12.511
Meksika’da bugün gözümüzün
tam önünde bu oluyor.

00:08:12.511 --> 00:08:14.451
ve buna daha fazla
müsaade edemeyiz.

00:08:14.451 --> 00:08:17.352
Şimdi bir araya gelip

00:08:17.352 --> 00:08:19.573
daha fazla kayıpların
olmaması için karar almalıyız.

00:08:19.573 --> 00:08:21.745
Artık kayıp yok, millet.

00:08:21.745 --> 00:08:23.396
Tamam mı? Kayıp yok.

NOTE Paragraph

00:08:23.396 --> 00:08:24.719
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:08:24.719 --> 00:08:27.797
(Alkış)