1
00:00:00,917 --> 00:00:04,085
Guatemala 36 yıl süren silahlı bir
çatışmanın yaralarını sarıyor.

2
00:00:04,085 --> 00:00:06,616
Çatışma Soğuk Savaş döneminde yaşandı. 


3
00:00:06,616 --> 00:00:10,669
Aslında küçük sol bir ayaklanmaya karşı

4
00:00:10,669 --> 00:00:13,836
devlet tarafından verilen dehşetli
bir karşılıktı.

5
00:00:13,836 --> 00:00:16,678
Elde ettiğimiz sonuç, 200.000 sivil kurban

6
00:00:16,678 --> 00:00:20,332
bunların 160.000’i toplu şekilde öldürüldü.

7
00:00:20,332 --> 00:00:24,248
Küçük çocuklar, erkekler, kadınlar
ve hatta yaşlılar.

8
00:00:24,248 --> 00:00:27,858
Ayrıca, bugün hâlâ aradığımız

9
00:00:27,858 --> 00:00:30,178
kaybolan 40.000 kişi.

10
00:00:30,178 --> 00:00:32,738
Bu kayıpları Desaparecidos olarak 
isimlendirdik.

11
00:00:32,738 --> 00:00:35,603
Kurbanların % 83’ü Mayalar

12
00:00:35,603 --> 00:00:38,008
Orta Amerika’nın asıl sakinlerinin

13
00:00:38,008 --> 00:00:40,744
torunları olan Mayalar.


14
00:00:40,744 --> 00:00:44,251
Sadece % 17’si Avrupalıların
soyundan geliyor.


15
00:00:44,251 --> 00:00:46,308
Fakat buradaki en önemli şey

16
00:00:46,308 --> 00:00:52,329
bizi koruması beklenen kişilerin, 
polis, asker gibi

17
00:00:52,329 --> 00:00:54,995
bu suçların önemli bir kısmını
işlemiş olması.

18
00:00:56,035 --> 00:00:59,327
Aileler bilgi talep ediyor,

19
00:00:59,335 --> 00:01:00,902
ne olduğunu öğrenmek istiyorlar.

20
00:01:00,902 --> 00:01:03,092
Sevdiklerinin cesetlerini istiyorlar.

21
00:01:03,092 --> 00:01:06,339
Ancak, bundan daha da önemlisi
sizin ve herkesin

22
00:01:06,339 --> 00:01:10,395
sevdikleri bu kişilerin hiçbir yanlış şey 
yapmadıklarını bilmesini istiyorlar.

23
00:01:11,515 --> 00:01:16,824
Benim durumuma gelince, babam
1980 de ölüm tehditleri aldı.


24
00:01:17,203 --> 00:01:18,583
Biz ayrıldık.

25
00:01:18,583 --> 00:01:20,617
Guetamala’yı terk edip buraya geldik.

26
00:01:20,617 --> 00:01:21,943
Ben, New York’ta büyüdüm.

27
00:01:21,943 --> 00:01:25,323
Aslında Brooklyn’da büyüdüm ve
New Utrecth Lisesine gittim.

28
00:01:25,323 --> 00:01:27,141
Brokklyn ünversitesinden mezun oldum.


29
00:01:27,141 --> 00:01:28,707
Bir şey vardı,

30
00:01:28,707 --> 00:01:32,578
Guatemala’da neler olup bittiğinden 
habersizdim.

31
00:01:32,578 --> 00:01:35,447
Çok acı ama, olanları umursamadım.

32
00:01:35,447 --> 00:01:39,754
1995 yılında bir şeyler yapmaya 
karar verdim

33
00:01:39,754 --> 00:01:40,908
ve geri döndüm.

34
00:01:40,908 --> 00:01:44,488
Guatemala’ya cesetleri aramaya ve

35
00:01:44,488 --> 00:01:48,961
olup bitenleri anlamaya, kendimden de
parçalar bulmaya gittim.

36
00:01:50,051 --> 00:01:53,414
Çalışma yöntemimiz insanlara
bilgi vermek şeklindeydi.


37
00:01:53,414 --> 00:01:56,384
Aile üyeleriyle görüşüp, onların 
seçim yapmasını sağladık.


38
00:01:56,384 --> 00:01:59,614
Bize hikayeleri, gördüklerini

39
00:01:59,614 --> 00:02:01,466
ve sevdiklerini anlatmaya

40
00:02:01,466 --> 00:02:03,594
karar vermelerini sağladık.

41
00:02:03,594 --> 00:02:04,880
Daha da önemlisi

42
00:02:04,880 --> 00:02:08,878
kendilerinden bir parçayı bize 
vermelerini sağladık.

43
00:02:08,878 --> 00:02:11,354
Kim olduklarına dair bir parça, bir öz.

44
00:02:11,354 --> 00:02:13,611
Ve bu DNA ile iskeletlerden gelen

45
00:02:13,611 --> 00:02:16,331
DNA'yı karşılaştıracağız.

46
00:02:16,331 --> 00:02:19,386
Bunu yaparken bir yandan da 
kaybolan cesetleri arıyorduk.


47
00:02:19,386 --> 00:02:21,374
İşte bu iskeletler,

48
00:02:21,374 --> 00:02:24,280
32 yıl önce işlenen suçlara ait.

49
00:02:24,280 --> 00:02:25,526
Mezarı bulduğumuzda

50
00:02:25,526 --> 00:02:29,656
toprağı ayıklayıp temizledikten 
sonra kaydını yapıp mezardan çıkardık.

51
00:02:29,656 --> 00:02:33,095
Kelimenin tam anlamıyla iskeleti
yeraltından çıkardık.

52
00:02:33,095 --> 00:02:37,237
Bu cesetlere ulaştıktan sonra, bunları 
şehirdeki laboratuvarımıza götürdük.

53
00:02:37,237 --> 00:02:40,321
Başlıca iki hususu anlamaya 
çalışmaya başladık.

54
00:02:40,321 --> 00:02:42,614
Biri, bu insan nasıl öldü,

55
00:02:42,614 --> 00:02:45,718
İşte burada kafatasının arkasında 
bir mermi yarası görüyorsunuz

56
00:02:45,718 --> 00:02:48,367
ya da pala darbeleri, örnek olarak.

57
00:02:48,367 --> 00:02:51,693
Anlamaya çalıştığımız diğer
şeyse bunların kim olduğu.


58
00:02:51,693 --> 00:02:54,072
Bir bebek mi,

59
00:02:55,152 --> 00:02:56,809
yoksa bir yetişkin mi.

60
00:02:56,809 --> 00:02:58,949
Bir kadın ya da bir erkek mi?

61
00:02:58,949 --> 00:03:00,732
Bu analizleri tamamladığımızda

62
00:03:00,732 --> 00:03:03,458
yaptığımız şey kemikten 
küçük bir parça alıp

63
00:03:03,458 --> 00:03:06,272
ondan DNA çıkarmak.

64
00:03:06,272 --> 00:03:07,367
DNA’yı aldıktan sonra

65
00:03:07,367 --> 00:03:12,127
Ailelerden aldığımız DNA larla 
karşılaştırdık tabii ki.

66
00:03:12,127 --> 00:03:15,771
Bunu size açıklamanın en iyi yolu
iki vakayı göstermekle olacak.

67
00:03:15,771 --> 00:03:18,318
Birincisi askeri ajanda.

68
00:03:18,318 --> 00:03:22,993
Bu 1999 yılında bir yerlerden 
ele geçirilmiş bir belge.


69
00:03:22,993 --> 00:03:27,673
Burada devletin bireyleri izlediğini
görüyorsunuz.

70
00:03:27,673 --> 00:03:31,604
Ülkesini değiştirmek isteyen sizin
gibi bireyleri

71
00:03:31,604 --> 00:03:34,484
ve her şeyi not etmişler.

72
00:03:34,484 --> 00:03:38,734
Not ettiklerinden biri de infaz tarihleri.

73
00:03:38,734 --> 00:03:41,715
Sarı dikdörgenin içinde bir kod 
görüyorsunuz,

74
00:03:41,715 --> 00:03:44,026
bu gizli bir kod: 300.

75
00:03:44,026 --> 00:03:45,523
Ve bir tarih görüyorsunuz.

76
00:03:45,523 --> 00:03:49,196
300 infaz edildiğini, tarih ise
ne zaman infaz edildiğini gösteriyor.

77
00:03:49,196 --> 00:03:52,584
Birkaç saniyede ekrana gelecek.

78
00:03:53,064 --> 00:03:56,689
2003 yılında mezardan dışarı 
çıkarmalar yaptık,

79
00:03:56,689 --> 00:04:01,530
220 cesedi, askeri bölgede bulunan
53 tane mezardan çıkarıp aldık.

80
00:04:02,640 --> 00:04:06,635
9 no’lu mezar Sergio Saul Linares'in
ailesiyle eşleşti.

81
00:04:06,635 --> 00:04:09,361
Sergio universitede bir profesördü.

82
00:04:09,361 --> 00:04:11,752
Iowa Devlet Üniversitesinden mezun oldu ve


83
00:04:11,752 --> 00:04:14,129
ülkesini değiştirmek üzere 
Guetamala’ya geri döndü.

84
00:04:14,129 --> 00:04:18,003
23 Şubat 1984 tarihinde yakalandı.

85
00:04:18,003 --> 00:04:22,092
Görebiliyorsanız,
29 Mart 1984 de infaz edildi.

86
00:04:22,092 --> 00:04:23,658
Bu inanılmazdı.

87
00:04:23,658 --> 00:04:26,680
Cesede, ailenin sahip olduğu 
bilgilere, DNA’lara sahiptik,


88
00:04:26,680 --> 00:04:30,026
ve şimdi bize neler olduğunu 
gösteren belgelere sahibiz.

89
00:04:30,026 --> 00:04:33,129
Daha önemlisi yaklaşık iki hafta sonra

90
00:04:33,129 --> 00:04:35,816
başka bir eşleşme yakaladık,

91
00:04:35,816 --> 00:04:40,617
Amancio Villatoro ile aynı mezardan.

92
00:04:40,617 --> 00:04:43,363
Bu cesetten alınan DNA da aileden
alınan DNA ile uyuştu.

93
00:04:43,363 --> 00:04:46,732
Sonra onun da ajandada 
olduğunu fark ettik.

94
00:04:46,732 --> 00:04:51,903
Fakat onun da 29 Mart 1984'te
infaz edilmesi şaşırtıcıydı.

95
00:04:51,903 --> 00:04:55,749
Düşünmeye başladık.
Mezarda kaç ceset vardı?

96
00:04:56,226 --> 00:04:57,413
Altı.

97
00:04:57,413 --> 00:05:05,720
29 Mart 1984'te kaç kişi infaz edilmişti?

98
00:05:06,716 --> 00:05:09,034
Doğru, altı.

99
00:05:09,034 --> 00:05:14,726
Juan de Dios, Hugo, Moises ve 
Zoilo'yu bulduk.

100
00:05:14,726 --> 00:05:18,574
Farklı yerlerde ve farklı 
zamanlarda gözaltına alındılar,

101
00:05:18,574 --> 00:05:20,328
hepsi aynı tarihte infaz edildi.

102
00:05:20,328 --> 00:05:21,492
Hepsi bu mezara gömüldü.

103
00:05:21,492 --> 00:05:24,636
Şimdi ihtiyaç duyduğumuz şey bu
dört cesedin ailelerine ait DNA'lar.

104
00:05:24,636 --> 00:05:27,881
Gidip onları aradık ve bulduk.

105
00:05:27,881 --> 00:05:31,844
Bu altı cesedi teşhis edip ailelerine
teslim ettik.

106
00:05:32,344 --> 00:05:34,783
Bahsetmek istediğim diğer vaka,

107
00:05:34,783 --> 00:05:38,871
CREOMPAZ isimli askeri üs hakkında.

108
00:05:38,871 --> 00:05:43,482
Bu aslında "barışa inan" anlamına
geliyor, fakat kısaltma gerçekte

109
00:05:43,482 --> 00:05:46,501
Barışı Koruma Operasyonları 
Bölge Komuta Merkezi.

110
00:05:46,501 --> 00:05:51,491
Burası Guetamala ordusunun,
Birleşmiş Milletler kapsamında

111
00:05:51,491 --> 00:05:54,332
diğer ülkelerden gelen barış 
koruma askerlerinin eğitildiği

112
00:05:54,332 --> 00:05:57,095
Haiti ve Kongo gibi ülkelere 
gönderildiği yer.


113
00:05:57,095 --> 00:06:00,608
Bu askeri üste, mezar ve cesetlerin

114
00:06:00,608 --> 00:06:02,713
olduğunu gösteren kanıtlara sahibiz.

115
00:06:02,713 --> 00:06:05,008
Bir arama emriyle birlikte oraya gittik

116
00:06:05,018 --> 00:06:12,192
Varmamızdan iki saat sonra 84 mezarın
ilkini ve toplam 533 cesedi bulduk.

117
00:06:12,192 --> 00:06:14,829
Bunu bir düşünecek olursanız,

118
00:06:14,829 --> 00:06:18,166
barışı koruma askerleri cesetler
üzerinde eğitildi.

119
00:06:18,166 --> 00:06:19,965
Çok ironik bir durum.

120
00:06:21,545 --> 00:06:26,802
Cesetler, yüzüstü,
çoğu elleri arkadan bağlı

121
00:06:26,802 --> 00:06:29,426
gözleri bağlanmış, her çeşit travma --

122
00:06:29,426 --> 00:06:32,505
bunlar infaz edilen savunmasız insanlar.

123
00:06:32,505 --> 00:06:36,530
533 ailenin aradığı insanlar.

124
00:06:36,530 --> 00:06:39,142
15 no’lu mezara odaklanalım.

125
00:06:39,142 --> 00:06:42,838
15 no’lu mezarın kadın ve 
çocuklarla dolu olduğun fark ettik.


126
00:06:42,838 --> 00:06:45,041
63 kişi.

127
00:06:45,041 --> 00:06:48,269
Aman Allah’ım, buna benzer bir olay

128
00:06:48,269 --> 00:06:50,544
nerede var diye bizi düşünmeye sevketti.

129
00:06:50,544 --> 00:06:53,237
Guatemala'ya vardığım 1995 yılında

130
00:06:53,237 --> 00:06:58,328
14 Mayıs 1982'de yaşanan bir toplu
katliam olayını duymuştum.

131
00:06:58,638 --> 00:07:01,021
Ordu geldi ve erkekleri öldürdü

132
00:07:01,021 --> 00:07:05,256
kadın ve çocukları alıp helikopterle 
bilinmeyen bir yere götürdü.

133
00:07:06,026 --> 00:07:06,968
Tahmin edin ne?

134
00:07:06,968 --> 00:07:10,621
Bu mezardaki elbiseler ile 
insanların alındığı bölgedeki,


135
00:07:10,621 --> 00:07:12,891
bu kadın ve çocukların alındığı yerdeki

136
00:07:12,891 --> 00:07:15,274
elbiseler birbirine uydu.

137
00:07:15,274 --> 00:07:18,726
Bazı DNA analizleri yaptık ve 
tahmin edin ne oldu?

138
00:07:18,737 --> 00:07:21,034
Martina Rojas ve Manuel Chen'i teşhis ettik.

139
00:07:21,034 --> 00:07:24,279
Her ikisi de bu olayda ortadan kaybolmuştu
ve bunu ıspatlabiliyorduk.

140
00:07:24,279 --> 00:07:26,379
Bu olayın olduğunu ve

141
00:07:26,379 --> 00:07:29,900
bu insanların bu üsse getirildiğini
gösteren fiziki kanıtlara sahibiz.

142
00:07:29,900 --> 00:07:33,118
Manuel Chen üç yaşındaydı.

143
00:07:33,118 --> 00:07:37,985
Annesi çamaşır yıkamak için nehre
gitti ve onu komşusuna bıraktı.

144
00:07:37,985 --> 00:07:40,339
Bu sırada Ordu gelip onu aldı

145
00:07:40,339 --> 00:07:43,029
ve helikopterle alıp götürdü ve
bir daha da hiç görülmedi.

146
00:07:43,029 --> 00:07:45,398
Ta ki biz onu 15 no’lu mezarda
bulana kadar.

147
00:07:45,398 --> 00:07:50,726
Yaptığımız bilim, antropoloji, 
arkeoloji, genetik ile

148
00:07:50,726 --> 00:07:53,960
sessizlere ses veriyoruz.

149
00:07:53,960 --> 00:07:55,645
Fakat bundan daha fazlasını yapıyoruz.

150
00:07:55,645 --> 00:07:57,810
Geçen sene Guetamala’da yapılan

151
00:07:57,810 --> 00:08:01,331
soykırım yargılaması gibi 
davalara kanıt sağlıyoruz.


152
00:08:01,332 --> 00:08:06,142
General Rios Montt soykırım suçundan 80
yıl hapse mahkum edildiği davalar gibi.

153
00:08:06,142 --> 00:08:09,466
Bugün buraya bunun her yerde 
olduğunu söylemeye geldim --

154
00:08:09,467 --> 00:08:12,511
Meksika’da bugün gözümüzün
tam önünde bu oluyor.

155
00:08:12,511 --> 00:08:14,451
ve buna daha fazla
müsaade edemeyiz.

156
00:08:14,451 --> 00:08:17,352
Şimdi bir araya gelip

157
00:08:17,352 --> 00:08:19,573
daha fazla kayıpların
olmaması için karar almalıyız.

158
00:08:19,573 --> 00:08:21,745
Artık kayıp yok, millet.

159
00:08:21,745 --> 00:08:23,396
Tamam mı? Kayıp yok.

160
00:08:23,396 --> 00:08:24,719
Teşekkür ederim.

161
00:08:24,719 --> 00:08:27,797
(Alkış)