0:00:00.917,0:00:04.085
Guatemala 36 yıl süren silahlı bir[br]çatışmanın yaralarını sarıyor.

0:00:04.085,0:00:06.616
Çatışma Soğuk Savaş döneminde yaşandı. [br]

0:00:06.616,0:00:10.669
Aslında küçük sol bir ayaklanmaya karşı

0:00:10.669,0:00:13.836
devlet tarafından verilen dehşetli[br]bir karşılıktı.

0:00:13.836,0:00:16.678
Elde ettiğimiz sonuç, 200.000 sivil kurban

0:00:16.678,0:00:20.332
bunların 160.000’i toplu şekilde öldürüldü.

0:00:20.332,0:00:24.248
Küçük çocuklar, erkekler, kadınlar[br]ve hatta yaşlılar.

0:00:24.248,0:00:27.858
Ayrıca, bugün hâlâ aradığımız

0:00:27.858,0:00:30.178
kaybolan 40.000 kişi.

0:00:30.178,0:00:32.738
Bu kayıpları Desaparecidos olarak [br]isimlendirdik.

0:00:32.738,0:00:35.603
Kurbanların % 83’ü Mayalar

0:00:35.603,0:00:38.008
Orta Amerika’nın asıl sakinlerinin

0:00:38.008,0:00:40.744
torunları olan Mayalar.[br]

0:00:40.744,0:00:44.251
Sadece % 17’si Avrupalıların[br]soyundan geliyor.[br]

0:00:44.251,0:00:46.308
Fakat buradaki en önemli şey

0:00:46.308,0:00:52.329
bizi koruması beklenen kişilerin, [br]polis, asker gibi

0:00:52.329,0:00:54.995
bu suçların önemli bir kısmını[br]işlemiş olması.

0:00:56.035,0:00:59.327
Aileler bilgi talep ediyor,

0:00:59.335,0:01:00.902
ne olduğunu öğrenmek istiyorlar.

0:01:00.902,0:01:03.092
Sevdiklerinin cesetlerini istiyorlar.

0:01:03.092,0:01:06.339
Ancak, bundan daha da önemlisi[br]sizin ve herkesin

0:01:06.339,0:01:10.395
sevdikleri bu kişilerin hiçbir yanlış şey [br]yapmadıklarını bilmesini istiyorlar.

0:01:11.515,0:01:16.824
Benim durumuma gelince, babam[br]1980 de ölüm tehditleri aldı.[br]

0:01:17.203,0:01:18.583
Biz ayrıldık.

0:01:18.583,0:01:20.617
Guetamala’yı terk edip buraya geldik.

0:01:20.617,0:01:21.943
Ben, New York’ta büyüdüm.

0:01:21.943,0:01:25.323
Aslında Brooklyn’da büyüdüm ve[br]New Utrecth Lisesine gittim.

0:01:25.323,0:01:27.141
Brokklyn ünversitesinden mezun oldum.[br]

0:01:27.141,0:01:28.707
Bir şey vardı,

0:01:28.707,0:01:32.578
Guatemala’da neler olup bittiğinden [br]habersizdim.

0:01:32.578,0:01:35.447
Çok acı ama, olanları umursamadım.

0:01:35.447,0:01:39.754
1995 yılında bir şeyler yapmaya [br]karar verdim

0:01:39.754,0:01:40.908
ve geri döndüm.

0:01:40.908,0:01:44.488
Guatemala’ya cesetleri aramaya ve

0:01:44.488,0:01:48.961
olup bitenleri anlamaya, kendimden de[br]parçalar bulmaya gittim.

0:01:50.051,0:01:53.414
Çalışma yöntemimiz insanlara[br]bilgi vermek şeklindeydi.[br]

0:01:53.414,0:01:56.384
Aile üyeleriyle görüşüp, onların [br]seçim yapmasını sağladık.[br]

0:01:56.384,0:01:59.614
Bize hikayeleri, gördüklerini

0:01:59.614,0:02:01.466
ve sevdiklerini anlatmaya

0:02:01.466,0:02:03.594
karar vermelerini sağladık.

0:02:03.594,0:02:04.880
Daha da önemlisi

0:02:04.880,0:02:08.878
kendilerinden bir parçayı bize [br]vermelerini sağladık.

0:02:08.878,0:02:11.354
Kim olduklarına dair bir parça, bir öz.

0:02:11.354,0:02:13.611
Ve bu DNA ile iskeletlerden gelen

0:02:13.611,0:02:16.331
DNA'yı karşılaştıracağız.

0:02:16.331,0:02:19.386
Bunu yaparken bir yandan da [br]kaybolan cesetleri arıyorduk.[br]

0:02:19.386,0:02:21.374
İşte bu iskeletler,

0:02:21.374,0:02:24.280
32 yıl önce işlenen suçlara ait.

0:02:24.280,0:02:25.526
Mezarı bulduğumuzda

0:02:25.526,0:02:29.656
toprağı ayıklayıp temizledikten [br]sonra kaydını yapıp mezardan çıkardık.

0:02:29.656,0:02:33.095
Kelimenin tam anlamıyla iskeleti[br]yeraltından çıkardık.

0:02:33.095,0:02:37.237
Bu cesetlere ulaştıktan sonra, bunları [br]şehirdeki laboratuvarımıza götürdük.

0:02:37.237,0:02:40.321
Başlıca iki hususu anlamaya [br]çalışmaya başladık.

0:02:40.321,0:02:42.614
Biri, bu insan nasıl öldü,

0:02:42.614,0:02:45.718
İşte burada kafatasının arkasında [br]bir mermi yarası görüyorsunuz

0:02:45.718,0:02:48.367
ya da pala darbeleri, örnek olarak.

0:02:48.367,0:02:51.693
Anlamaya çalıştığımız diğer[br]şeyse bunların kim olduğu.[br]

0:02:51.693,0:02:54.072
Bir bebek mi,

0:02:55.152,0:02:56.809
yoksa bir yetişkin mi.

0:02:56.809,0:02:58.949
Bir kadın ya da bir erkek mi?

0:02:58.949,0:03:00.732
Bu analizleri tamamladığımızda

0:03:00.732,0:03:03.458
yaptığımız şey kemikten [br]küçük bir parça alıp

0:03:03.458,0:03:06.272
ondan DNA çıkarmak.

0:03:06.272,0:03:07.367
DNA’yı aldıktan sonra

0:03:07.367,0:03:12.127
Ailelerden aldığımız DNA larla [br]karşılaştırdık tabii ki.

0:03:12.127,0:03:15.771
Bunu size açıklamanın en iyi yolu[br]iki vakayı göstermekle olacak.

0:03:15.771,0:03:18.318
Birincisi askeri ajanda.

0:03:18.318,0:03:22.993
Bu 1999 yılında bir yerlerden [br]ele geçirilmiş bir belge.[br]

0:03:22.993,0:03:27.673
Burada devletin bireyleri izlediğini[br]görüyorsunuz.

0:03:27.673,0:03:31.604
Ülkesini değiştirmek isteyen sizin[br]gibi bireyleri

0:03:31.604,0:03:34.484
ve her şeyi not etmişler.

0:03:34.484,0:03:38.734
Not ettiklerinden biri de infaz tarihleri.

0:03:38.734,0:03:41.715
Sarı dikdörgenin içinde bir kod [br]görüyorsunuz,

0:03:41.715,0:03:44.026
bu gizli bir kod: 300.

0:03:44.026,0:03:45.523
Ve bir tarih görüyorsunuz.

0:03:45.523,0:03:49.196
300 infaz edildiğini, tarih ise[br]ne zaman infaz edildiğini gösteriyor.

0:03:49.196,0:03:52.584
Birkaç saniyede ekrana gelecek.

0:03:53.064,0:03:56.689
2003 yılında mezardan dışarı [br]çıkarmalar yaptık,

0:03:56.689,0:04:01.530
220 cesedi, askeri bölgede bulunan[br]53 tane mezardan çıkarıp aldık.

0:04:02.640,0:04:06.635
9 no’lu mezar Sergio Saul Linares'in[br]ailesiyle eşleşti.

0:04:06.635,0:04:09.361
Sergio universitede bir profesördü.

0:04:09.361,0:04:11.752
Iowa Devlet Üniversitesinden mezun oldu ve[br]

0:04:11.752,0:04:14.129
ülkesini değiştirmek üzere [br]Guetamala’ya geri döndü.

0:04:14.129,0:04:18.003
23 Şubat 1984 tarihinde yakalandı.

0:04:18.003,0:04:22.092
Görebiliyorsanız,[br]29 Mart 1984 de infaz edildi.

0:04:22.092,0:04:23.658
Bu inanılmazdı.

0:04:23.658,0:04:26.680
Cesede, ailenin sahip olduğu [br]bilgilere, DNA’lara sahiptik,[br]

0:04:26.680,0:04:30.026
ve şimdi bize neler olduğunu [br]gösteren belgelere sahibiz.

0:04:30.026,0:04:33.129
Daha önemlisi yaklaşık iki hafta sonra

0:04:33.129,0:04:35.816
başka bir eşleşme yakaladık,

0:04:35.816,0:04:40.617
Amancio Villatoro ile aynı mezardan.

0:04:40.617,0:04:43.363
Bu cesetten alınan DNA da aileden[br]alınan DNA ile uyuştu.

0:04:43.363,0:04:46.732
Sonra onun da ajandada [br]olduğunu fark ettik.

0:04:46.732,0:04:51.903
Fakat onun da 29 Mart 1984'te[br]infaz edilmesi şaşırtıcıydı.

0:04:51.903,0:04:55.749
Düşünmeye başladık.[br]Mezarda kaç ceset vardı?

0:04:56.226,0:04:57.413
Altı.

0:04:57.413,0:05:05.720
29 Mart 1984'te kaç kişi infaz edilmişti?

0:05:06.716,0:05:09.034
Doğru, altı.

0:05:09.034,0:05:14.726
Juan de Dios, Hugo, Moises ve [br]Zoilo'yu bulduk.

0:05:14.726,0:05:18.574
Farklı yerlerde ve farklı [br]zamanlarda gözaltına alındılar,

0:05:18.574,0:05:20.328
hepsi aynı tarihte infaz edildi.

0:05:20.328,0:05:21.492
Hepsi bu mezara gömüldü.

0:05:21.492,0:05:24.636
Şimdi ihtiyaç duyduğumuz şey bu[br]dört cesedin ailelerine ait DNA'lar.

0:05:24.636,0:05:27.881
Gidip onları aradık ve bulduk.

0:05:27.881,0:05:31.844
Bu altı cesedi teşhis edip ailelerine[br]teslim ettik.

0:05:32.344,0:05:34.783
Bahsetmek istediğim diğer vaka,

0:05:34.783,0:05:38.871
CREOMPAZ isimli askeri üs hakkında.

0:05:38.871,0:05:43.482
Bu aslında "barışa inan" anlamına[br]geliyor, fakat kısaltma gerçekte

0:05:43.482,0:05:46.501
Barışı Koruma Operasyonları [br]Bölge Komuta Merkezi.

0:05:46.501,0:05:51.491
Burası Guetamala ordusunun,[br]Birleşmiş Milletler kapsamında

0:05:51.491,0:05:54.332
diğer ülkelerden gelen barış [br]koruma askerlerinin eğitildiği

0:05:54.332,0:05:57.095
Haiti ve Kongo gibi ülkelere [br]gönderildiği yer.[br]

0:05:57.095,0:06:00.608
Bu askeri üste, mezar ve cesetlerin

0:06:00.608,0:06:02.713
olduğunu gösteren kanıtlara sahibiz.

0:06:02.713,0:06:05.008
Bir arama emriyle birlikte oraya gittik

0:06:05.018,0:06:12.192
Varmamızdan iki saat sonra 84 mezarın[br]ilkini ve toplam 533 cesedi bulduk.

0:06:12.192,0:06:14.829
Bunu bir düşünecek olursanız,

0:06:14.829,0:06:18.166
barışı koruma askerleri cesetler[br]üzerinde eğitildi.

0:06:18.166,0:06:19.965
Çok ironik bir durum.

0:06:21.545,0:06:26.802
Cesetler, yüzüstü,[br]çoğu elleri arkadan bağlı

0:06:26.802,0:06:29.426
gözleri bağlanmış, her çeşit travma --

0:06:29.426,0:06:32.505
bunlar infaz edilen savunmasız insanlar.

0:06:32.505,0:06:36.530
533 ailenin aradığı insanlar.

0:06:36.530,0:06:39.142
15 no’lu mezara odaklanalım.

0:06:39.142,0:06:42.838
15 no’lu mezarın kadın ve [br]çocuklarla dolu olduğun fark ettik.[br]

0:06:42.838,0:06:45.041
63 kişi.

0:06:45.041,0:06:48.269
Aman Allah’ım, buna benzer bir olay

0:06:48.269,0:06:50.544
nerede var diye bizi düşünmeye sevketti.

0:06:50.544,0:06:53.237
Guatemala'ya vardığım 1995 yılında

0:06:53.237,0:06:58.328
14 Mayıs 1982'de yaşanan bir toplu[br]katliam olayını duymuştum.

0:06:58.638,0:07:01.021
Ordu geldi ve erkekleri öldürdü

0:07:01.021,0:07:05.256
kadın ve çocukları alıp helikopterle [br]bilinmeyen bir yere götürdü.

0:07:06.026,0:07:06.968
Tahmin edin ne?

0:07:06.968,0:07:10.621
Bu mezardaki elbiseler ile [br]insanların alındığı bölgedeki,[br]

0:07:10.621,0:07:12.891
bu kadın ve çocukların alındığı yerdeki

0:07:12.891,0:07:15.274
elbiseler birbirine uydu.

0:07:15.274,0:07:18.726
Bazı DNA analizleri yaptık ve [br]tahmin edin ne oldu?

0:07:18.737,0:07:21.034
Martina Rojas ve Manuel Chen'i teşhis ettik.

0:07:21.034,0:07:24.279
Her ikisi de bu olayda ortadan kaybolmuştu[br]ve bunu ıspatlabiliyorduk.

0:07:24.279,0:07:26.379
Bu olayın olduğunu ve

0:07:26.379,0:07:29.900
bu insanların bu üsse getirildiğini[br]gösteren fiziki kanıtlara sahibiz.

0:07:29.900,0:07:33.118
Manuel Chen üç yaşındaydı.

0:07:33.118,0:07:37.985
Annesi çamaşır yıkamak için nehre[br]gitti ve onu komşusuna bıraktı.

0:07:37.985,0:07:40.339
Bu sırada Ordu gelip onu aldı

0:07:40.339,0:07:43.029
ve helikopterle alıp götürdü ve[br]bir daha da hiç görülmedi.

0:07:43.029,0:07:45.398
Ta ki biz onu 15 no’lu mezarda[br]bulana kadar.

0:07:45.398,0:07:50.726
Yaptığımız bilim, antropoloji, [br]arkeoloji, genetik ile

0:07:50.726,0:07:53.960
sessizlere ses veriyoruz.

0:07:53.960,0:07:55.645
Fakat bundan daha fazlasını yapıyoruz.

0:07:55.645,0:07:57.810
Geçen sene Guetamala’da yapılan

0:07:57.810,0:08:01.331
soykırım yargılaması gibi [br]davalara kanıt sağlıyoruz.[br]

0:08:01.332,0:08:06.142
General Rios Montt soykırım suçundan 80[br]yıl hapse mahkum edildiği davalar gibi.

0:08:06.142,0:08:09.466
Bugün buraya bunun her yerde [br]olduğunu söylemeye geldim --

0:08:09.467,0:08:12.511
Meksika’da bugün gözümüzün[br]tam önünde bu oluyor.

0:08:12.511,0:08:14.451
ve buna daha fazla[br]müsaade edemeyiz.

0:08:14.451,0:08:17.352
Şimdi bir araya gelip

0:08:17.352,0:08:19.573
daha fazla kayıpların[br]olmaması için karar almalıyız.

0:08:19.573,0:08:21.745
Artık kayıp yok, millet.

0:08:21.745,0:08:23.396
Tamam mı? Kayıp yok.

0:08:23.396,0:08:24.719
Teşekkür ederim.

0:08:24.719,0:08:27.797
(Alkış)