1
00:00:00,917 --> 00:00:04,085
Gvatemala se oporavlja od sukoba
koji je trajao 36 godina

2
00:00:04,085 --> 00:00:06,616
i koji se vodio tokom Hladnog rata.

3
00:00:06,616 --> 00:00:10,669
Radi se o manjoj levičarskoj pobuni

4
00:00:10,669 --> 00:00:13,836
na koju je vlada razorno reagovala.

5
00:00:13,836 --> 00:00:16,678
Posledica ovoga je
200.000 žrtava civila,

6
00:00:16,678 --> 00:00:20,332
od kojih je 160.000 ubijeno u naseljima:

7
00:00:20,332 --> 00:00:24,428
mala deca, muškarci, žene, čak i stari.

8
00:00:24,428 --> 00:00:27,858
Pored toga, imamo 40.000 nestalih,

9
00:00:27,858 --> 00:00:30,178
za kojima i danas tragamo.

10
00:00:30,178 --> 00:00:32,738
Zovemo ih ,,Desaparecidos''.

11
00:00:32,738 --> 00:00:35,603
83% žrtava je majanskog porekla,

12
00:00:35,603 --> 00:00:38,008
potomci urođenika

13
00:00:38,008 --> 00:00:40,744
Centralne Amerike.

14
00:00:40,744 --> 00:00:44,251
Svega oko 17% je evropskog porekla.

15
00:00:44,251 --> 00:00:46,308
Ali najvažnije od svega je

16
00:00:46,308 --> 00:00:52,329
da su oni koji su trebali da nas brane
- policija i vojska -

17
00:00:52,329 --> 00:00:54,995
upravo počinili većinu tih zločina.

18
00:00:56,035 --> 00:00:59,327
Porodicama stradalih
trebaju informacije.

19
00:00:59,335 --> 00:01:00,902
Žele da znaju šta se dogodilo.

20
00:01:00,902 --> 00:01:03,092
Žele da nađu tela svojih najbližih.

21
00:01:03,092 --> 00:01:06,339
Ali pre svega žele da vi,

22
00:01:06,339 --> 00:01:10,395
a i svi ostali znaju da
njihovi najmiliji nisu ništa skrivili.

23
00:01:11,515 --> 00:01:16,824
U mom slučaju, otac je
1980. dobijao pretnje smrću,

24
00:01:17,203 --> 00:01:18,583
pa smo otišli.

25
00:01:18,583 --> 00:01:20,337
Otišli iz Gvatemale i došli ovamo.

26
00:01:20,337 --> 00:01:21,543
Odrastao sam u Njujorku,

27
00:01:21,543 --> 00:01:25,323
zapravo u Bruklinu; tu sam pohađao
srednju školu Nju Utreht

28
00:01:25,323 --> 00:01:27,141
i diplomirao na Bruklinskom koledžu.

29
00:01:27,141 --> 00:01:28,707
Jedini je problem

30
00:01:28,707 --> 00:01:32,578
što nisam zapravo znao
šta se dešava u Gvatemali.

31
00:01:32,578 --> 00:01:35,447
Nisam želeo da znam;
bilo je previše bolno.

32
00:01:35,447 --> 00:01:39,754
Tek sam 1995. godine odlučio
da učinim nešto po tom pitanju.

33
00:01:39,754 --> 00:01:40,908
Zato sam se vratio.

34
00:01:40,908 --> 00:01:44,488
Vratio sam se u Gvatemalu
kako bih pronašao tela,

35
00:01:44,488 --> 00:01:48,961
shvatio šta se dogodilo,
ali i pronašao deo sebe.

36
00:01:50,051 --> 00:01:53,414
To postižemo tako što
ljudima pružamo informacije.

37
00:01:53,414 --> 00:01:56,384
Razgovaramo sa članovima porodica
i puštamo ih da izaberu.

38
00:01:56,384 --> 00:01:59,614
Mogu da izaberu
da nam kažu šta se desilo,

39
00:01:59,614 --> 00:02:01,466
da nam kažu šta su videli,

40
00:02:01,466 --> 00:02:03,594
da nam pričaju o svojim najmilijima.

41
00:02:03,594 --> 00:02:04,880
I, što je važnije,

42
00:02:04,880 --> 00:02:08,878
mogu da izaberu da nam daju deo sebe.

43
00:02:08,878 --> 00:02:11,354
Deo, suštinu, onoga što jesu.

44
00:02:11,354 --> 00:02:13,611
A tu DNK zatim poredimo

45
00:02:13,611 --> 00:02:16,331
sa DNK iz kostura.

46
00:02:16,331 --> 00:02:19,386
U isto vreme tražimo nova tela.

47
00:02:19,386 --> 00:02:21,374
Od njih su sad ostali samo kosturi,

48
00:02:21,374 --> 00:02:24,280
pošto se većina zločina
desila pre 32 godine.

49
00:02:24,280 --> 00:02:25,526
Kada pronađemo grobnicu,

50
00:02:25,526 --> 00:02:29,656
uklanjamo zemlju dok ne očistimo telo,
zabeležimo ga i iskopamo.

51
00:02:29,656 --> 00:02:33,095
Bukvalno vadimo kosture iz zemlje.

52
00:02:33,095 --> 00:02:37,237
Nakon što pronađemo tela,
vraćamo ih u grad, u laboratoriju,

53
00:02:37,237 --> 00:02:40,321
i pokušavamo da utvrdimo
dve glavne stvari:

54
00:02:40,321 --> 00:02:42,614
prva je način na koji su umrli.

55
00:02:42,614 --> 00:02:45,718
Ovde se vidi prostrelna rana na potiljku,

56
00:02:45,718 --> 00:02:48,367
ili na primer, rana od mačete.

57
00:02:48,367 --> 00:02:51,693
Zatim pokušavamo da otkrijemo
ko je u pitanju.

58
00:02:51,693 --> 00:02:55,152
Da li je beba

59
00:02:55,152 --> 00:02:56,809
ili odrasla osoba,

60
00:02:56,809 --> 00:02:58,949
muškarac ili žena.

61
00:02:58,949 --> 00:03:00,732
Kada to utvrdimo,

62
00:03:00,732 --> 00:03:03,458
uzimamo malo parče kosti

63
00:03:03,458 --> 00:03:06,272
i iz njega vadimo DNK.

64
00:03:06,272 --> 00:03:07,367
Naravno, tu DNK

65
00:03:07,367 --> 00:03:12,127
zatim poredimo sa DNK porodica žrtava.

66
00:03:12,127 --> 00:03:15,771
Ovo ću vam najbolje objasniti
ako vam pokažem dva slučaja.

67
00:03:15,771 --> 00:03:18,318
Prvi slučaj se odnosi na vojni dnevnik.

68
00:03:18,318 --> 00:03:22,993
Ovaj dokument je odnekud
prokrijumčaren 1999. godine.

69
00:03:22,993 --> 00:03:27,673
Vidi se da je država
pratila pojedine ljude

70
00:03:27,673 --> 00:03:31,604
koji su, poput vas,
želeli da promene svoju zemlju,

71
00:03:31,604 --> 00:03:34,484
i da su zapisivali sve o njima.

72
00:03:34,484 --> 00:03:38,734
Između ostalog su zapisali
i kad su ih pogubili.

73
00:03:38,734 --> 00:03:41,715
U žutom pravougaoniku se nalazi šifra,

74
00:03:41,715 --> 00:03:44,026
tajna šifra: 300.

75
00:03:44,026 --> 00:03:45,523
A uz nju je datum.

76
00:03:45,523 --> 00:03:49,196
300 znači da su pogubljeni,
a datum je datum pogubljenja.

77
00:03:49,196 --> 00:03:52,584
Na to ćemo se brzo vratiti.

78
00:03:53,064 --> 00:03:56,689
Godine 2003, vršili smo iskopavanja

79
00:03:56,689 --> 00:04:01,530
prilikom kojih smo u jednoj vojnoj bazi
pronašli 220 tela u 53 grobnice.

80
00:04:02,640 --> 00:04:06,635
Grob 9 se poklopio
sa porodicom Serhia Saul Linaresa.

81
00:04:06,635 --> 00:04:09,361
Serhio je bio profesor na univerzitetu.

82
00:04:09,361 --> 00:04:11,752
Diplomirao je na
Državnom Univerzitetu u Ajovi,

83
00:04:11,752 --> 00:04:14,129
a zatim se vratio u Gvatemalu
kako bi je promenio.

84
00:04:14,129 --> 00:04:18,003
Zarobljen je 23. februara 1984.

85
00:04:18,003 --> 00:04:22,092
A tu se vidi,
pogubljen je 29. marta 1984.

86
00:04:22,092 --> 00:04:23,658
Neverovatna je stvar

87
00:04:23,658 --> 00:04:26,680
da smo imali telo,
podatke o porodici i DNK,

88
00:04:26,680 --> 00:04:30,026
a sada i dokumenta
koja opisuju šta se desilo.

89
00:04:30,026 --> 00:04:33,129
Najvažnije je da je dve nedelje kasnije

90
00:04:33,129 --> 00:04:35,816
došlo do novog poklapanja
iz iste grobnice,

91
00:04:35,816 --> 00:04:40,617
sada sa Amansiom Viljatorom.

92
00:04:40,617 --> 00:04:43,363
DNK sa tela se ponovo poklopila
sa DNK porodice.

93
00:04:43,363 --> 00:04:46,732
A onda smo primetili
da je i on u dnevniku.

94
00:04:46,732 --> 00:04:51,903
Zanimljivo je bilo videti da je
i on bio pogubljen 29. marta 1984.

95
00:04:51,903 --> 00:04:55,749
To nas je nateralo da se zapitamo:
koliko tela ima u grobnici?

96
00:04:56,226 --> 00:04:57,413
Šest.

97
00:04:57,413 --> 00:05:04,090
Zatim smo proverili koliko je njih
pogubljeno 29. marta 1984.

98
00:05:06,716 --> 00:05:09,034
Tako je, takođe šest.

99
00:05:09,034 --> 00:05:14,726
To su još Huan de Dios,
Ugo, Moises i Soilo.

100
00:05:14,726 --> 00:05:18,574
Svi su pogubljeni istog dana,
a uhvaćeni na različitim mestima

101
00:05:18,574 --> 00:05:20,328
u različito vreme.

102
00:05:20,328 --> 00:05:21,492
Svi u istom grobu.

103
00:05:21,492 --> 00:05:24,636
Sad nam je trebala jedino
DNK te četiri porodice.

104
00:05:24,636 --> 00:05:27,881
Zato smo ih potražili
i na kraju i pronašli.

105
00:05:27,881 --> 00:05:31,844
Identifikovali smo svih šest tela
i vratili ih porodicama.

106
00:05:32,344 --> 00:05:34,783
Drugi slučaj se odnosi

107
00:05:34,783 --> 00:05:38,871
na vojnu bazu CREOMPAZ.

108
00:05:38,871 --> 00:05:43,482
Ime baze znači ,,verovati u mir'',
a istovremeno je skraćenica za

109
00:05:43,482 --> 00:05:46,501
Regionalni centar za
komandu mirovnim operacijama.

110
00:05:46,501 --> 00:05:51,491
Tu vojska Gvatemale obučava
mirovne trupe iz drugih zemalja

111
00:05:51,491 --> 00:05:54,332
koje služe pri U.N.

112
00:05:54,332 --> 00:05:57,095
i deluju u državama poput Haitija i Konga.

113
00:05:57,095 --> 00:06:00,608
Primili smo svedočenja koja kažu
da se unutar baze

114
00:06:00,608 --> 00:06:02,713
nalaze tela i grobnice.

115
00:06:02,713 --> 00:06:06,568
Otišli smo sa nalogom za pretres
i nakon dva sata

116
00:06:06,568 --> 00:06:12,192
smo pronašli prvu od 84 grobnice,
sa ukupno 533 tela.

117
00:06:12,192 --> 00:06:14,829
Kada pogledate,

118
00:06:14,829 --> 00:06:18,166
mirotvorce obučavaju
na masovnim grobnicama.

119
00:06:18,166 --> 00:06:19,965
Vrlo ironično.

120
00:06:21,545 --> 00:06:26,802
Ta tela - većina okrenuta licem ka zemlji,
sa rukama vezanim iza leđa,

121
00:06:26,802 --> 00:06:29,426
povezima na očima,
raznim vrstama povreda -

122
00:06:29,426 --> 00:06:32,505
to su bespomoćni ljudi
koji su pogubljeni.

123
00:06:32,505 --> 00:06:36,530
Ljudi za kojima tragaju 533 porodice.

124
00:06:36,530 --> 00:06:39,142
Bavićemo se Grobnicom 15.

125
00:06:39,142 --> 00:06:42,838
Primetili smo da je Grobnica 15
puna žena i dece,

126
00:06:42,838 --> 00:06:45,041
ukupno 63-je.

127
00:06:45,041 --> 00:06:48,269
To nas je odmah nateralo da se zapitamo

128
00:06:48,269 --> 00:06:50,544
odakle takav slučaj.

129
00:06:50,544 --> 00:06:53,237
Godine 1995, kada sam stigao u Gvatemalu,

130
00:06:53,237 --> 00:06:57,888
čuo sam za masakr koji se dogodio
14. maja 1982. godine,

131
00:06:57,888 --> 00:07:01,021
kada je vojska došla, pobila muškarce,

132
00:07:01,021 --> 00:07:05,256
a žene i decu helikopterima
odvela na nepoznato mesto.

133
00:07:06,026 --> 00:07:06,968
Ali zamislite ovo:

134
00:07:06,968 --> 00:07:11,161
odeća iz grobnice se poklapala
sa nošnjom iz oblasti

135
00:07:11,161 --> 00:07:12,891
odakle su nestali,

136
00:07:12,891 --> 00:07:15,274
odakle su oteti te žene i deca.

137
00:07:15,274 --> 00:07:17,746
Izvršili smo analizu DNK i uspeli

138
00:07:18,767 --> 00:07:21,034
da identifikujemo
Martinu Rohas i Manuela Čena.

139
00:07:21,034 --> 00:07:24,109
Oboje su nestali za vreme masakra,
a sad smo to i dokazali.

140
00:07:24,109 --> 00:07:27,119
Našli smo materijalne dokaze
da se to dogodilo

141
00:07:27,119 --> 00:07:29,860
i da su te ljude odveli u ovu bazu.

142
00:07:29,860 --> 00:07:33,118
Manuel Čen je imao tri godine.

143
00:07:33,118 --> 00:07:37,985
Njegova majka je otišla do reke da
opere veš, a njega je ostavila kod suseda.

144
00:07:37,985 --> 00:07:39,689
Onda je došla vojska,

145
00:07:39,689 --> 00:07:43,029
koja ga je odvela u helikopteru
i više ga niko nije video

146
00:07:43,029 --> 00:07:45,008
dok ga nismo pronašli u Grobnici 15.

147
00:07:45,008 --> 00:07:50,726
Sada, uz pomoć nauke, arheologije,
antropologije, genetike

148
00:07:50,726 --> 00:07:53,960
uspevamo da damo glas
onima koji ga nemaju.

149
00:07:53,960 --> 00:07:55,645
Ali radimo i više od toga.

150
00:07:55,645 --> 00:07:57,810
Uspevamo da pronađemo dokaze za suđenja,

151
00:07:57,810 --> 00:08:01,331
poput prošlogodišnjeg suđenja za genocid,

152
00:08:01,332 --> 00:08:06,142
kad je general Rios Mont
osuđen na 80 godina.

153
00:08:06,142 --> 00:08:09,786
Danas sam tu da bih vam rekao
da se ovakve stvari svuda dešavaju -

154
00:08:09,787 --> 00:08:12,511
upravo sada se tako nešto
dešava u Meksiku -

155
00:08:12,511 --> 00:08:14,451
i ne smemo da dopustimo da se nastavi.

156
00:08:14,451 --> 00:08:17,352
Moramo da budemo jedinstveni u odluci

157
00:08:17,352 --> 00:08:19,573
da više neće biti nestalih.

158
00:08:19,573 --> 00:08:20,765
Dakle, nema nestalih.

159
00:08:20,765 --> 00:08:23,476
Okej? Nema nestalih.

160
00:08:23,476 --> 00:08:24,719
Hvala vam.

161
00:08:24,719 --> 00:08:27,935
(Aplauz)