WEBVTT 00:00:00.840 --> 00:00:03.416 Hozir men gapirayotgan til, 00:00:03.440 --> 00:00:07.776 baxtgami yoki aksincha, vaqt sayin 00:00:07.800 --> 00:00:10.136 asosiy dunyo tiliga aylanmoqda. 00:00:10.160 --> 00:00:11.376 Keling buni tan olamiz: 00:00:11.400 --> 00:00:13.256 butun internet bu tilda, 00:00:13.280 --> 00:00:15.256 bu tilda moliyachilar gaplashishadi, 00:00:15.280 --> 00:00:17.616 aviadispetcherlar, NOTE Paragraph 00:00:17.640 --> 00:00:18.348 unda mashhur qo'shiqlar kuylashadi, 00:00:19.056 --> 00:00:20.256 diplomatlar muloqot qiladi... 00:00:20.280 --> 00:00:21.720 Ingliz tili hamma joyda. 00:00:21.830 --> 00:00:26.296 Hozirda ko'plab insonlar shimoliy xitoychada gapirishadi. 00:00:26.440 --> 00:00:28.936 Lekin shunda ham xitoyliklar ingliz tilini 00:00:28.960 --> 00:00:31.656 ingliz tilida gapiruvchilar xitoychani o'rgangandan-da ko'proq o'rganishadi. 00:00:31.680 --> 00:00:33.416 Bilishimcha, 00:00:33.440 --> 00:00:36.896 hozir Xitoyda ta'lim faqat ingliz tilida olib boriladigan 00:00:36.920 --> 00:00:39.656 o'nlab universitetlar bor. 00:00:39.680 --> 00:00:41.380 Ingliz tili dunyoni egallamoqda. 00:00:41.680 --> 00:00:43.376 Qo'shimcha qilib aytganda, 00:00:43.400 --> 00:00:45.456 tahmin qilinishicha, asr so'ngigacha 00:00:46.200 --> 00:00:49.018 hozirda mavjud deyarli barcha tillar — 00:00:49.040 --> 00:00:50.296 ular hozirda 6 000 ta — 00:00:50.320 --> 00:00:52.216 foydalanilmay qo'yiladi, 00:00:52.240 --> 00:00:54.840 shulardan bir necha yuztasi qoladi. 00:00:55.360 --> 00:00:56.976 So'ngida, 00:00:57.000 --> 00:01:01.576 biz hozir tezkor nutq tarjimasini nafaqat amalga oshirsa bo'ladigan, 00:01:01.600 --> 00:01:04.720 balki, yildan-yilga yaxshilanib borayotgan davrda yashayapmiz. 00:01:05.360 --> 00:01:08.096 Men sizga sabablarni keltirib o'taman. 00:01:08.120 --> 00:01:11.256 Biz yashayotgan paytda borgan sari 00:01:11.280 --> 00:01:13.496 "biz nega boshqa tillarni o'rganishimiz kerak? 00:01:13.520 --> 00:01:17.056 Agar ular qaysidir xalqniki bo'lsa, ingliz tilidan boshqasi bizga kerakmi?" 00:01:17.080 --> 00:01:21.056 kabi savollar beriladigan vaqtga yaqinlashmoqdamiz. 00:01:21.080 --> 00:01:24.096 Borgan sari hamma bir tilda gaplasha boshlayotgan bir vaqtda, 00:01:24.120 --> 00:01:29.600 nega kuch sarflab boshqa tilni o'rganishimiz kerak? 00:01:30.560 --> 00:01:32.376 O'ylashimcha, bunga sabab ko'p. 00:01:32.400 --> 00:01:34.736 Lekin oldin bir narsaga e'tiborimizni qarataylik, 00:01:34.760 --> 00:01:37.616 menimcha siz buni bilsangiz ham kerak, 00:01:37.640 --> 00:01:41.976 lekin bu ma'lumotda ham bir hiyla bor: 00:01:42.000 --> 00:01:43.736 bu har xil tillarning leksikoni va 00:01:43.760 --> 00:01:46.536 grammatikasi insonning fikrlash shaklini va yo'nalishini 00:01:46.560 --> 00:01:50.936 o'zgartira olishga qodirligi, va hattoki, o'ziga xos bir 00:01:50.960 --> 00:01:54.776 astral holatidan chiqishga yordam bera olishi 00:01:54.800 --> 00:01:56.016 haqidagi ma'lumot. 00:01:56.040 --> 00:02:00.256 Bu quvonarli ma'lumot, 00:02:00.280 --> 00:02:01.576 lekin unda bir muammo bor. 00:02:01.600 --> 00:02:05.056 Bu ma'lumotni inkor etolmaymiz. 00:02:05.080 --> 00:02:08.895 Masalan, fransuz va ispan tillarida 00:02:08.919 --> 00:02:13.176 "stol" so'zi negadir jenskoy rodda: 00:02:13.200 --> 00:02:17.136 "la table", "la mesa". Buni faqat qabul qilish kerak. 00:02:17.160 --> 00:02:18.656 Aniqlanishicha, 00:02:18.680 --> 00:02:21.076 agar bu tillarda gapiruvchilardan 00:02:21.100 --> 00:02:23.776 ularning fikricha, stol gapira olganida, qanday ovozda 00:02:23.800 --> 00:02:27.856 gapirishi mumkinligi borasidagi savolga ko'pchilikning 00:02:27.880 --> 00:02:31.776 javoblariga ko'ra, fransuzlar va ispanlar aytadiki, 00:02:31.800 --> 00:02:33.496 stol ayol ovozida, baland tonda 00:02:33.520 --> 00:02:38.376 gapirgan bo'lar edi. Shu sabab, 00:02:38.400 --> 00:02:42.400 agar siz fransuz yoki ispan bo'lsangiz, qaysidir ma'noda stol siz uchun — 00:02:42.400 --> 00:02:45.896 stol siz uchun —qiz bola, ingliz bo'lganingizda esa aksincha bo'lar edi. 00:02:45.896 --> 00:02:47.796 Kimga bu kabi ma'lumotlar yoqmaydi? 00:02:47.796 --> 00:02:50.046 Shunday xulosa hosil bo'ladiki, agar siz 00:02:50.046 --> 00:02:54.576 bu tillardan birida muloqot qilsangiz, siz dunyoni boshqacha ko'rasiz. 00:02:54.600 --> 00:02:55.896 Lekin ehtiyot bo'lish kerak, 00:02:55.920 --> 00:03:00.376 chunki, o'ylab ko'ring, agar kimdir bizni o'rganishni boshlasa, 00:03:00.400 --> 00:03:02.856 ingliz tilida go'daklikdan gapiruvchilarni: 00:03:02.880 --> 00:03:06.736 inglizlar dunyoni qanday ko'radi? 00:03:06.760 --> 00:03:09.496 Keling, misol uchun ingliz tili ona tilisi bo'lgan insonni olsak. 00:03:09.520 --> 00:03:12.816 Hozir siz Bononi ko'ryapsiz. 00:03:12.840 --> 00:03:14.456 U inglizcha gapiradi. 00:03:14.480 --> 00:03:17.416 Uning qandaydir o'z dunyoqarashi bor. 00:03:17.440 --> 00:03:21.096 Ekranda Donald Tramp. 00:03:21.120 --> 00:03:22.336 Unda ham o'ziga yarasha. 00:03:22.360 --> 00:03:23.776 U ham inglizcha gapiradi. 00:03:23.800 --> 00:03:25.320 (Kulgu) 00:03:27.520 --> 00:03:30.856 Mana miss Kardashyan, 00:03:30.880 --> 00:03:32.856 u ham shu tilda gapiradi. 00:03:32.880 --> 00:03:35.656 Xo'sh, bu yerda uchta ingliz tilida muloqot qiluvchi inson. 00:03:35.680 --> 00:03:39.256 Ular dunyoni qanday ko'radi? Bu ularni qanday farqlaydi? 00:03:39.280 --> 00:03:44.376 Ingliz tilidagi qanday dunyoqarash ularni birlashtiradi? 00:03:44.400 --> 00:03:46.216 Bu o'ziga xos muammoli g'oya. 00:03:46.240 --> 00:03:51.096 Ko'pchilik shunday xulosaga kelmoqdaki, til fikrlarni shakllantiradi, 00:03:51.120 --> 00:03:57.576 lekin bu nozik va tushunarsiz psixologik aspektlarda namoyon bo'ladi. 00:03:57.600 --> 00:04:02.200 Bu chet tili sizga boshqacha dunyoqarash taqdim etadi degani emas. 00:04:02.680 --> 00:04:05.016 Shunday ekan, 00:04:05.040 --> 00:04:06.976 o'zi nega tillarni o'rganishimiz kerak? 00:04:07.000 --> 00:04:09.536 Agar bu sizning fikrlashingizni o'zgartirmasa, 00:04:09.560 --> 00:04:11.540 unda bunga qanday sabablar bor? 00:04:11.720 --> 00:04:13.280 Ular bir nechta. 00:04:13.600 --> 00:04:18.976 Birinchidan, siz qandaydir madaniyatni o'rganmoqchi, 00:04:19.000 --> 00:04:22.136 o'zlashtirmoqchi bo'lsangiz, uning bir qismi bo'lishni istasangiz, 00:04:22.160 --> 00:04:26.056 til bunda rol o'ynaydimi yo'qmi, 00:04:26.080 --> 00:04:28.016 jamiyatni o'rganish uchun, 00:04:28.040 --> 00:04:29.856 siz qaysidir bir darajada 00:04:29.880 --> 00:04:32.336 o'sha tildan foydalanishingizga, 00:04:32.360 --> 00:04:35.696 unda muloqot qilishingizga to'g'ri keladi. 00:04:35.720 --> 00:04:37.416 Boshqa yo'li yo'q. 00:04:37.440 --> 00:04:39.936 Qiziq bir misol bor. 00:04:39.960 --> 00:04:43.656 Men hozir sal tushunarsiz gapiraman, lekin siz mazmunini tushunishingiz kerak. 00:04:43.680 --> 00:04:48.016 Kanadalik rejissyor Deni Arkan tomonidan suratga olingan bitta film bor. 00:04:48.040 --> 00:04:50.630 Ingliz tilida uning ismi "Dennis Arcand" deb yoziladi, 00:04:50.630 --> 00:04:52.096 agar qidirishni xohlasangiz. 00:04:52.120 --> 00:04:55.176 U "Monreallik Iso" deb nomlanadigan film suratga olgan. 00:04:55.200 --> 00:04:57.336 Undagi ko'pchilik qahramonlar — 00:04:57.360 --> 00:05:02.416 chaqqon, tez, kulgili, qizg'in, fransuzcha gapiruvchi, qiziqarli 00:05:02.440 --> 00:05:03.776 franko-kanadaliklar edi. 00:05:03.800 --> 00:05:06.256 Yakuniga oz qolganda, bitta sahna bor, unda ular 00:05:06.280 --> 00:05:09.736 do'stini hamma inglizcha gapiradigan shifoxonaga oborishlari kerak bo'ladi. 00:05:09.760 --> 00:05:11.856 U yerda ular shu tilde gapirishlari kerak bo'ladi. 00:05:11.880 --> 00:05:14.736 Ular shunday qilishadi ham, lekin bu ularning ona tili emas. 00:05:14.760 --> 00:05:16.776 Odatda ular unda gapirmaslikni ma'qul ko'rishadi. 00:05:16.776 --> 00:05:18.416 Va ular sekin gapirishadi, 00:05:18.440 --> 00:05:20.416 aksent bilan, oddiy so'zlar orqali. 00:05:20.440 --> 00:05:23.136 Hamma yoqtiradigan qahramonlar endi birdan 00:05:23.160 --> 00:05:27.110 o'zlarining oddiy, kulrang soyalariga aylanishadi. 00:05:27.280 --> 00:05:28.976 Jamiyatga sho'ng'ish va 00:05:29.000 --> 00:05:33.016 insonlarni bunday xira oyna orqali tushunishga harakat qilish — 00:05:33.040 --> 00:05:35.936 ularni chindan tushuna olmaslikka olib keladi. 00:05:35.960 --> 00:05:38.736 Agar bor-yo'g'i bir necha yuzta til qoladigan bo'lsa, 00:05:38.760 --> 00:05:40.266 ularni o'rganish uchun birinchi sabab: 00:05:40.266 --> 00:05:43.736 ularning har biri — alohida chipta, 00:05:43.760 --> 00:05:46.016 u sizga biror bir tilda gapiruvchi jamiyatning bir qismi 00:05:46.040 --> 00:05:49.216 bo'lishga yo'l ochadi, chunki u chinakam kod vazifasini bajaradi. 00:05:49.240 --> 00:05:50.960 Bu birinchi sabab. 00:05:51.440 --> 00:05:52.736 Ikkinchi sabab: 00:05:52.760 --> 00:05:56.226 isbotlanganki, agar siz ikki xil tilda gapirsangiz, 00:05:56.226 --> 00:05:59.136 demensiya kasalligiga chalinish ehtimoli sizda ancha kam, 00:05:59.160 --> 00:06:02.496 va menimcha, siz bir vaqtning o'zida nechta vazifani uddalay olasiz. 00:06:02.520 --> 00:06:05.936 Bu bolalikdan aniq bo'la boshlaydi, 00:06:05.960 --> 00:06:07.896 va siz endi tushunasiz, 00:06:07.920 --> 00:06:12.456 farzandlaringizni qachonda til o'rganishga yuborishingizni. 00:06:12.480 --> 00:06:14.896 Bilingvizm sog'liq uchun foydali. 00:06:14.920 --> 00:06:16.816 Uchinchi sabab: 00:06:16.840 --> 00:06:20.160 chet tillari — judayam qiziq. 00:06:20.160 --> 00:06:22.536 Bizga tushintirishlaridan ko'p marta qiziqarliroq. 00:06:22.560 --> 00:06:25.856 Masalan, arab tilida "kataba" — "u yozdi", 00:06:25.880 --> 00:06:29.096 "yaktubu" — "u yozayapti". 00:06:29.120 --> 00:06:32.136 "Uktub" — "yozing", buyruq so'z. 00:06:32.160 --> 00:06:34.056 Bu soz'larda qanday umumiylik bor? 00:06:34.080 --> 00:06:36.176 Hammasida bir xil undoshlar, 00:06:36.200 --> 00:06:39.736 va ular so'zning markazida, xuddi ustundek. 00:06:39.760 --> 00:06:41.216 Ular joyida qoladi, 00:06:41.240 --> 00:06:44.376 unlilar esa ular atrofida raqsga tushmoqda. 00:06:44.400 --> 00:06:47.576 Kimga bu so'zlar orqali til o'rganish yoqmaydi? 00:06:47.600 --> 00:06:49.016 Ivritda ham shunday, 00:06:49.040 --> 00:06:52.696 Efiopiya davlat tili — amxarchada ham. 00:06:52.720 --> 00:06:54.136 Bu juda qiziqarli. 00:06:54.160 --> 00:06:57.576 Yana har tilda har xil so'z joylashuvi bor. 00:06:57.600 --> 00:06:59.816 So'zlarni boshqa tartibda qo'yib gapirishni 00:06:59.840 --> 00:07:03.840 o'rganish, bu xuddi chap tarafga harakatlanadigan mamlakatda mashina 00:07:03.840 --> 00:07:04.840 haydashdek gap, 00:07:04.840 --> 00:07:09.336 yoki ko'zga gamamelis ekstraktli suyuqlikni tomizgandan keyin paydo 00:07:09.360 --> 00:07:11.016 bo'ladigan hissiyotga o'xshaydi. 00:07:11.016 --> 00:07:11.921 Chet tili sizni shunday bir boshqacha tuyg'ularni his 00:07:12.826 --> 00:07:13.826 qilishga majbur qila oladi. 00:07:13.826 --> 00:07:14.536 Masalan, 00:07:14.560 --> 00:07:16.576 "Shlyapa kiygan mushukning qaytishi" — 00:07:16.600 --> 00:07:19.096 ko'pchiligimiz sevib o'qigan, va yana takror o'qiydigan kitob, 00:07:19.120 --> 00:07:20.376 xuddi "Mobi Dik" kabi. 00:07:20.400 --> 00:07:25.496 U yerda shunday so'zlar bor: "Bilasanmi, uni qayerdan topib oldim? 00:07:25.520 --> 00:07:28.176 U nimagadir yuvinishga kirib ketdi. Vannada o'tirib pirog yerdi. 00:07:28.200 --> 00:07:29.416 Xa. U qila oldi." 00:07:29.440 --> 00:07:31.776 Agar siz buni xitoycha variantini o'qisangiz, 00:07:31.800 --> 00:07:33.206 quyidagini eslab qoling: 00:07:33.206 --> 00:07:35.336 "Uni qayerdan topganimni topa olasanmi? 00:07:35.360 --> 00:07:37.176 U chala yeyilgan tortda yuvinayotgan edi. 00:07:37.200 --> 00:07:39.016 Shubhasiz, tortni u ishtaha bilan yeyayotgandi!" 00:07:39.040 --> 00:07:40.256 Bu menga yoqadi. 00:07:40.280 --> 00:07:44.576 Tasavvur qiling, til o'rganish bilan yillab shug'ullana olasiz. 00:07:44.600 --> 00:07:48.936 Siz qachondir kxmer tilini o'rganganmisiz? 00:07:48.960 --> 00:07:51.976 Men ham yo'q. Lekin agar o'rganganimda edi, 00:07:52.000 --> 00:07:56.616 men og'zimda 13 ta undosh harfni emas, 00:07:56.640 --> 00:07:57.896 ingliz tilida bo'lganidek, 00:07:57.920 --> 00:08:00.936 balki kambodjaliklar tilida jaranglaydigan 00:08:00.960 --> 00:08:04.856 30 ta undosh harfni his qilgan bo'lardim, 00:08:04.880 --> 00:08:07.216 xuddi arilarga o'xshab. 00:08:07.240 --> 00:08:10.220 Mana sizga nima bera oladi chet tillari. 00:08:10.440 --> 00:08:11.696 Undan tashqari, 00:08:11.720 --> 00:08:15.656 hozirda chet tillarini o'rganish har qachongidan-da oson. 00:08:15.680 --> 00:08:18.006 Oldinlari darslarga borish kerak bo'lardi, 00:08:18.006 --> 00:08:20.156 u yerda qandaydir bir o'qituvchi o'tirardi, 00:08:20.156 --> 00:08:21.896 zo'r o'qituvchi, — lekin u yerda 00:08:21.896 --> 00:08:24.016 u ma'lum bir paytda bo'lardi va uning oldiga 00:08:24.040 --> 00:08:25.546 aynan shu payt borish kerak bo'lardi. 00:08:25.546 --> 00:08:27.266 Darslar esa unchalik tez bo'lavermasdi. 00:08:27.266 --> 00:08:28.884 Siz darslarga qatnashishga majbur edingiz. 00:08:28.884 --> 00:08:31.736 Agar bunday imkoniyat bo'lmasa, sizga plastinka asqotardi. 00:08:31.760 --> 00:08:33.456 Men buning ustasi edim. 00:08:33.480 --> 00:08:36.176 Plastinkalar, kassetalar, xattoki CD-disc deb ataluvchi 00:08:36.200 --> 00:08:37.456 eskicha bir uskuna, 00:08:37.480 --> 00:08:39.816 unda ma'lumotlar chegaralangan edi. 00:08:39.840 --> 00:08:42.456 Ulardan tashqari, kitoblar bor edi — foydasiz kitoblar. 00:08:42.480 --> 00:08:43.856 Hammasi shunday edi. 00:08:43.880 --> 00:08:46.776 Bugun esa bir joyga o'rnashib olib, 00:08:46.800 --> 00:08:49.256 masalan, mehmonxona polida, 00:08:49.280 --> 00:08:50.496 burbon ichgan holda, 00:08:50.520 --> 00:08:53.296 mustaqil ravishda xohlagan bir tilni o'rganish mumkin, 00:08:53.320 --> 00:08:55.790 Rosetta Stone kabi ajoyib dasturlar yordamida. 00:08:55.790 --> 00:08:59.136 Yana men Glossika deb nomlanadigan bitta kursni maslahat beraman. 00:08:59.136 --> 00:09:00.546 Istalgan bir vaqtda, 00:09:00.546 --> 00:09:03.400 xohlaganingizcha o'rganishingiz mumkin. Siz ertalablari chet 00:09:03.480 --> 00:09:06.320 tillariga bog'liq bo'lgan nimadir bilan o'zingizni hursand 00:09:06.320 --> 00:09:07.320 qilishingiz mumkin, 00:09:07.320 --> 00:09:09.070 bu sizga qobiliyatingizni yanada oshirishga yordam beradi. 00:09:09.070 --> 00:09:11.080 Men har kuni ertalab "Dilbert" komikslarini o'qiyman, 00:09:11.080 --> 00:09:12.736 har xil tillarda. 00:09:12.760 --> 00:09:14.616 20 yil oldin buning iloji yo'q edi. 00:09:14.640 --> 00:09:18.176 Til o'rganish materiallarining 00:09:18.200 --> 00:09:19.776 hammasi cho'ntagimizga sig'ishi, 00:09:19.800 --> 00:09:21.296 ya'ni telefonimizga, 00:09:21.320 --> 00:09:25.390 xattoki rivojlangan insonlar uchun ham fantastikadek ko'rinardi. 00:09:25.800 --> 00:09:28.336 Shuning uchun ham men sizlarga 00:09:28.360 --> 00:09:32.336 tillarni o'rganishingizni maslahat beraman, chunki buning uchun 00:09:32.360 --> 00:09:35.536 hozirgidek imkoniyatlar hech qachon bo'lmagan. 00:09:35.560 --> 00:09:37.056 Bu judayam qiziqarli. 00:09:37.080 --> 00:09:38.896 Bu balki fikrlashingizni o'rgartirmas, 00:09:38.920 --> 00:09:42.096 lekin bu sizni hayratlantirishi aniq. 00:09:42.120 --> 00:09:43.336 Katta rahmat. 00:09:43.360 --> 00:09:45.430 (Qarsaklar)