WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.000
Kako u 10 minuta mogu govoriti

00:00:03.000 --> 00:00:06.000
o vezama žena triju generacija,

00:00:06.000 --> 00:00:09.000
o tome kakvu su začuđujuću snagu te njihove veze

00:00:09.000 --> 00:00:11.000
imale u životu

00:00:11.000 --> 00:00:13.000
četverogodišnje djevojčice

00:00:13.000 --> 00:00:15.000
zarobljene sa svojom mlađom sestrom,

00:00:15.000 --> 00:00:17.000
majkom i bakom

00:00:17.000 --> 00:00:19.000
pet dana i noći

00:00:19.000 --> 00:00:21.000
u malom brodu u Kineskom moru

00:00:21.000 --> 00:00:24.000
prije više od 30 godina,

00:00:24.000 --> 00:00:26.000
veze koje su zauzele određeno mjesto u životu te male djevojčice

00:00:26.000 --> 00:00:29.000
i nikada je nisu pustile --

00:00:29.000 --> 00:00:31.000
ta malena djevojčica sada živi u San Franciscu

00:00:31.000 --> 00:00:34.000
i danas vam govori.

00:00:34.000 --> 00:00:37.000
Ovo nije završena priča.

00:00:37.000 --> 00:00:40.000
To je slagalica koja se još slaže.

00:00:40.000 --> 00:00:44.000
Dopustite da vam kažem nešto o pojedinim dijelovima.

NOTE Paragraph

00:00:44.000 --> 00:00:46.000
Zamislite prvi dio:

00:00:46.000 --> 00:00:49.000
čovjek koji pali svoje životno djelo.

00:00:49.000 --> 00:00:52.000
On je pjesnik, dramski pisac,

00:00:52.000 --> 00:00:54.000
čovjek čiji je cijeli život

00:00:54.000 --> 00:00:56.000
bio utemeljen na jedinstvenoj nadi

00:00:56.000 --> 00:00:59.000
za ujedinjenjem i slobodom njegove zemlje.

00:00:59.000 --> 00:01:02.000
Zamislite ga dok komunisti ulaze u Saigon,

00:01:02.000 --> 00:01:04.000
dok se suočava sa činjenicom

00:01:04.000 --> 00:01:06.000
da je njegov život bio potpuno traćenje vremena.

00:01:06.000 --> 00:01:09.000
Riječi, tako dugo njegove prijateljice, sada su mu se rugale.

00:01:09.000 --> 00:01:12.000
Povukao se u tišinu.

00:01:12.000 --> 00:01:16.000
Umro je slomljen poviješću.

00:01:16.000 --> 00:01:18.000
On je moj djed.

00:01:18.000 --> 00:01:22.000
Nikada ga nisam upoznala,

00:01:22.000 --> 00:01:26.000
no naši su životi mnogo više od naših sjećanja.

00:01:26.000 --> 00:01:29.000
Moja baka nikada nije dopustila da zaboravim njegov život.

00:01:29.000 --> 00:01:32.000
Moja je dužnost bila ne dopustiti da bude uzaludno

00:01:32.000 --> 00:01:34.000
i moja je lekcija bila naučiti

00:01:34.000 --> 00:01:37.000
da nas je povijest pokušala slomiti,

00:01:37.000 --> 00:01:39.000
ali mi smo izdržali.

NOTE Paragraph

00:01:39.000 --> 00:01:41.000
Sljedeći je dio slagalice

00:01:41.000 --> 00:01:43.000
brodić koji u ranu zoru

00:01:43.000 --> 00:01:46.000
tiho klizi u more.

00:01:46.000 --> 00:01:48.000
Moja majka Mai imala je 18 godina

00:01:48.000 --> 00:01:50.000
kad joj je umro otac –

00:01:50.000 --> 00:01:52.000
već u dogovorenom braku

00:01:52.000 --> 00:01:55.000
s dvije male djevojčice.

00:01:55.000 --> 00:01:58.000
Njen život sveo se na jedan zadatak:

00:01:58.000 --> 00:02:00.000
bijeg njene obitelji

00:02:00.000 --> 00:02:03.000
i nov život u Australiji.

00:02:03.000 --> 00:02:05.000
Bilo joj je nezamislivo

00:02:05.000 --> 00:02:07.000
da ne uspije.

00:02:07.000 --> 00:02:10.000
Nakon četverogodišnje sage koja premašuje fikciju,

00:02:10.000 --> 00:02:12.000
brodić je skliznuo u more

00:02:12.000 --> 00:02:15.000
prerušen u ribarski brod.

00:02:15.000 --> 00:02:18.000
Svi su odrasli bili svjesni rizika.

00:02:18.000 --> 00:02:20.000
Najveći strah bio je od gusara,

00:02:20.000 --> 00:02:22.000
silovanja i smrti.

00:02:22.000 --> 00:02:24.000
Kao i većina odraslih na brodiću,

00:02:24.000 --> 00:02:28.000
moja je majka nosila malu bočicu otrova.

00:02:28.000 --> 00:02:31.000
Da su nas zarobili, prvo bi popile sestra i ja,

00:02:31.000 --> 00:02:35.000
a onda ona i moja baka.

NOTE Paragraph

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
Moja su prva sjećanja s brodića –

00:02:37.000 --> 00:02:39.000
postojan ritam motora,

00:02:39.000 --> 00:02:42.000
pramac koji ulazi u svaki val,

00:02:42.000 --> 00:02:45.000
prostran i prazan horizont.

00:02:45.000 --> 00:02:48.000
Ne sjećam se gusara koji su došli mnogo puta,

00:02:48.000 --> 00:02:50.000
ali su zavarani iznimnom hrabrošću

00:02:50.000 --> 00:02:52.000
muškaraca s našeg broda,

00:02:52.000 --> 00:02:54.000
niti se sjećam kako nam je motor otkazao

00:02:54.000 --> 00:02:57.000
i nije se pokrenuo šest sati.

00:02:57.000 --> 00:02:59.000
Ali sjećam se svjetla na platformi za podmorsko bušenje

00:02:59.000 --> 00:03:01.000
na Malezijskoj obali

00:03:01.000 --> 00:03:04.000
i mladića koji se srušio i umro,

00:03:04.000 --> 00:03:07.000
kraj putovanja bio je previše za njega.

00:03:07.000 --> 00:03:09.000
I sjećam se prve jabuke koju sam okusila,

00:03:09.000 --> 00:03:12.000
a dao mi ju je muškarac s platforme.

00:03:12.000 --> 00:03:15.000
Nijedna jabuka poslije nije imala isti okus.

NOTE Paragraph

00:03:17.000 --> 00:03:19.000
Nakon tri mjeseca u izbjegličkom kampu,

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
stigli smo u Melbourne.

00:03:21.000 --> 00:03:23.000
A sljedeći je dio slagalice

00:03:23.000 --> 00:03:26.000
o četiri žene unutar triju generacija

00:03:26.000 --> 00:03:29.000
koje zajedno oblikuju nov život.

00:03:29.000 --> 00:03:31.000
Nastanile smo se u Footscrayu,

00:03:31.000 --> 00:03:33.000
radničkom predgrađu

00:03:33.000 --> 00:03:36.000
koje vrvi slojevima doseljenika.

00:03:36.000 --> 00:03:38.000
Za razliku od predgrađa nastanjenog srednjim slojem,

00:03:38.000 --> 00:03:40.000
čijeg postojanja nisam bila svjesna,

00:03:40.000 --> 00:03:43.000
u Footscrayu nije bilo osjećaja za pravdu.

00:03:43.000 --> 00:03:46.000
Mirisi s vrata dućana dolazili su iz ostatka svijeta.

00:03:46.000 --> 00:03:48.000
Ljudi su se sporazumijevali slabim

00:03:48.000 --> 00:03:50.000
engleskim jezikom i

00:03:50.000 --> 00:03:52.000
jedno im je bilo zajedničko:

00:03:52.000 --> 00:03:55.000
kretali su ispočetka.

NOTE Paragraph

00:03:55.000 --> 00:03:57.000
Moja je majka radila na farmama,

00:03:57.000 --> 00:03:59.000
zatim na pokretnoj traci s automobilima,

00:03:59.000 --> 00:04:01.000
radeći šest dana duple smjene.

00:04:01.000 --> 00:04:04.000
Nekako je pronašla vremena za učenje engleskog jezika

00:04:04.000 --> 00:04:06.000
i stjecanje informatičkog obrazovanja.

00:04:06.000 --> 00:04:08.000
Bili smo siromašni.

00:04:08.000 --> 00:04:10.000
Svi su dolari bili raspodijeljeni

00:04:10.000 --> 00:04:12.000
i dodatna školarina za engleski i matematiku

00:04:12.000 --> 00:04:14.000
bila je izdvajana

00:04:14.000 --> 00:04:17.000
usprkos tome što nam je svašta nedostajalo,

00:04:17.000 --> 00:04:19.000
poput nove odjeće;

00:04:19.000 --> 00:04:21.000
uvijek je bila već nošena.

00:04:21.000 --> 00:04:24.000
Dva para čarapa za školu,

00:04:24.000 --> 00:04:26.000
svaki kako bi sakrio rupe na drugoj.

00:04:26.000 --> 00:04:28.000
Školska uniforma do gležnjeva

00:04:28.000 --> 00:04:32.000
zato što je morala trajati šest godina.

00:04:32.000 --> 00:04:34.000
I postojali su rijetki, ali ružni napjevi

00:04:34.000 --> 00:04:36.000
o „kosookima“

00:04:36.000 --> 00:04:38.000
i povremeni grafiti:

00:04:38.000 --> 00:04:40.000
„Azijci, idite kući.“

00:04:40.000 --> 00:04:42.000
Kojoj kući?

00:04:42.000 --> 00:04:45.000
Unutar mene nešto se ukočilo.

00:04:45.000 --> 00:04:47.000
Oblikovala se odlučnost

00:04:47.000 --> 00:04:51.000
i tihi glas koji je govorio: „Zaobići ću vas.“

NOTE Paragraph

00:04:51.000 --> 00:04:53.000
Moja majka, moja sestra i ja

00:04:53.000 --> 00:04:56.000
spavale smo u istom krevetu.

00:04:56.000 --> 00:04:58.000
Majka je svake večeri bila iscrpljena,

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
ali smo uvijek jedna drugoj govorile kako nam je prošao dan

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
i slušale kako baka

00:05:02.000 --> 00:05:04.000
hoda po kući.

00:05:04.000 --> 00:05:06.000
Moja je majka imala noćne more

00:05:06.000 --> 00:05:09.000
koje su bile vezane uz brodić,

00:05:09.000 --> 00:05:12.000
a moj je posao bio da ostanem budna kada joj dođu te noćne more

00:05:12.000 --> 00:05:15.000
kako bih je mogla probuditi.

00:05:15.000 --> 00:05:17.000
Otvorila je dućan s računalima,

00:05:17.000 --> 00:05:19.000
a nakon toga školovala se kako bi bila kozmetičarka

00:05:19.000 --> 00:05:21.000
i otvorila još jedan posao.

00:05:21.000 --> 00:05:23.000
Žene su dolazile sa svojim pričama

00:05:23.000 --> 00:05:25.000
o muškarcima koji nisu mogli prijeći ovamo,

00:05:25.000 --> 00:05:27.000
bile su ljute i nepopustljive

00:05:27.000 --> 00:05:30.000
i imale problematičnu djecu koja su bila zarobljena između dva svijeta.

NOTE Paragraph

00:05:30.000 --> 00:05:33.000
Tražile su se stipendije i sponzori.

00:05:33.000 --> 00:05:35.000
Osnovani su centri.

00:05:35.000 --> 00:05:37.000
Živjela sam u paralelnim svjetovima.

00:05:37.000 --> 00:05:41.000
U jednom, bila sam tipičan azijski student,

00:05:41.000 --> 00:05:44.000
nemilosrdna prema zahtjevima koje sam si postavila.

00:05:44.000 --> 00:05:47.000
U drugom sam bila upletena u živote koji su bili neizvjesni,

00:05:47.000 --> 00:05:49.000
tragično obilježeni nasiljem,

00:05:49.000 --> 00:05:52.000
drogom i izolacijom.

00:05:52.000 --> 00:05:54.000
A tijekom godina mnogima smo pomagali.

00:05:54.000 --> 00:05:57.000
I za taj sam posao na zadnjoj godini pravnog studija bila

00:05:57.000 --> 00:06:00.000
izabrana za mladu Australku godine.

00:06:00.000 --> 00:06:02.000
I bila sam katapultirana

00:06:02.000 --> 00:06:04.000
s jednog dijela slagalice na drugi,

00:06:04.000 --> 00:06:06.000
a njihovi se rubovi nisu slagali.

NOTE Paragraph

00:06:06.000 --> 00:06:08.000
Anonimna Tan Le iz Footscraya

00:06:08.000 --> 00:06:12.000
sada je bila Tan Le, izbjeglica i socijalna aktivistica

00:06:12.000 --> 00:06:15.000
koja je bila pozvana da govori na mjestima za koje nikada nije čula

00:06:15.000 --> 00:06:17.000
i u domove

00:06:17.000 --> 00:06:19.000
koje nije mogla ni zamisliti.

00:06:19.000 --> 00:06:21.000
Nisam poznavala protokol.

00:06:21.000 --> 00:06:24.000
Nisam znala kako koristiti pribor za jelo.

00:06:24.000 --> 00:06:27.000
Nisam znala kako govoriti o vinu.

00:06:27.000 --> 00:06:31.000
Nisam znala kako govoriti ni o čemu.

00:06:31.000 --> 00:06:34.000
Željela sam odstupiti od rutine i udobnosti

00:06:34.000 --> 00:06:37.000
života u neopjevanom predgrađu –

00:06:37.000 --> 00:06:40.000
baka, majka i dvije kćeri

00:06:40.000 --> 00:06:43.000
završavaju svoj dan jednako kao što to rade već 20 godina,

00:06:43.000 --> 00:06:45.000
pričajući jedna drugoj kako je prošao dan,

00:06:45.000 --> 00:06:47.000
i sve tri još uvijek

00:06:47.000 --> 00:06:51.000
spavaju u istom krevetu.

00:06:51.000 --> 00:06:55.000
Rekla sam majci da ja to ne mogu.

00:06:55.000 --> 00:06:58.000
Podsjetila me je da mi je isto godina kao njoj

00:06:58.000 --> 00:07:01.000
kad smo se ukrcale na brod.

00:07:01.000 --> 00:07:04.000
Riječ "ne" nikad nije bila opcija.

00:07:04.000 --> 00:07:06.000
„Učini to“, rekla je,

00:07:06.000 --> 00:07:09.000
„i nemoj biti nešto što nisi.“

NOTE Paragraph

00:07:09.000 --> 00:07:12.000
Govorila sam o nezaposlenosti mladih i obrazovanju

00:07:12.000 --> 00:07:15.000
i zanemarivanju marginaliziranih i obespravljenih.

00:07:15.000 --> 00:07:17.000
I što sam iskrenije govorila,

00:07:17.000 --> 00:07:20.000
tražili su da govorim još više.

00:07:20.000 --> 00:07:23.000
Upoznala sam ljude različitih životnih puteva,

00:07:23.000 --> 00:07:25.000
i mnogi od njih radili su ono što vole,

00:07:25.000 --> 00:07:28.000
živeći na granicama mogućnosti.

00:07:28.000 --> 00:07:31.000
Iako sam bila diplomirala, shvatila sam

00:07:31.000 --> 00:07:34.000
da mi pravnička karijera nije dovoljna.

00:07:34.000 --> 00:07:37.000
Tu je morao biti još jedan dio slagalice.

00:07:37.000 --> 00:07:40.000
I u isto sam vrijeme shvatila

00:07:40.000 --> 00:07:42.000
da je u redu da budeš autsajder,

00:07:42.000 --> 00:07:44.000
novopridošlica,

00:07:44.000 --> 00:07:46.000
novi na sceni –

00:07:46.000 --> 00:07:48.000
i ne samo da je u redu,

00:07:48.000 --> 00:07:50.000
već za to treba biti zahvalan,

00:07:50.000 --> 00:07:53.000
možda je to dar s brodića.

00:07:53.000 --> 00:07:55.000
Zato što biti insider

00:07:55.000 --> 00:07:57.000
lako može značiti sužavanje horizonta

00:07:57.000 --> 00:07:59.000
i lako može značiti

00:07:59.000 --> 00:08:02.000
prihvaćanje predrasuda vlastitog zavičaja.

00:08:02.000 --> 00:08:05.000
Sada sam već dovoljno zakoračila van svoje sigurne okoline

00:08:05.000 --> 00:08:07.000
da znam da se svijet raspada,

00:08:07.000 --> 00:08:10.000
ali ne na način kojeg se bojite.

NOTE Paragraph

00:08:10.000 --> 00:08:12.000
Mogućnosti koje ne bi bile dozvoljene,

00:08:12.000 --> 00:08:14.000
drsko su poticane.

00:08:14.000 --> 00:08:16.000
Tu je bila energija,

00:08:16.000 --> 00:08:18.000
neumoljivi optimizam,

00:08:18.000 --> 00:08:21.000
čudna mješavina poniznosti i odvažnosti.

00:08:21.000 --> 00:08:23.000
Pa sam slijedila svoju intuiciju i

00:08:23.000 --> 00:08:26.000
okupila oko sebe malu ekipu ljudi

00:08:26.000 --> 00:08:28.000
za koju je termin „To se ne može učiniti“

00:08:28.000 --> 00:08:31.000
bio neodoljiv izazov.

00:08:31.000 --> 00:08:33.000
Godinu smo dana bili bez novaca.

00:08:33.000 --> 00:08:35.000
Na kraju svakog dana kuhala sam ogroman lonac juhe

00:08:35.000 --> 00:08:37.000
koji smo svi podijelili.

00:08:37.000 --> 00:08:40.000
Radili smo do kasno u noć.

00:08:40.000 --> 00:08:42.000
Većina je naših ideja bila luda,

00:08:42.000 --> 00:08:44.000
ali nekoliko ih je bilo sjajnih

00:08:44.000 --> 00:08:47.000
i uspjeli smo se probiti.

00:08:47.000 --> 00:08:49.000
Odlučila sam se preseliti u SAD

00:08:49.000 --> 00:08:51.000
nakon samo jednog putovanja.

00:08:51.000 --> 00:08:53.000
Opet moj predosjećaj.

00:08:53.000 --> 00:08:55.000
Tri mjeseca kasnije preselila sam se

00:08:55.000 --> 00:08:58.000
i avantura se nastavila.

NOTE Paragraph

00:08:58.000 --> 00:09:00.000
Prije no što završim,

00:09:00.000 --> 00:09:03.000
da vam kažem nešto o svojoj baki.

00:09:03.000 --> 00:09:05.000
Odrasla je u vrijeme

00:09:05.000 --> 00:09:07.000
kada je konfucijanizam bio društvena norma

00:09:07.000 --> 00:09:10.000
i lokalni mandarini su bili osobe koje su nešto značile.

00:09:10.000 --> 00:09:13.000
Život se nije mijenjao stoljećima.

00:09:13.000 --> 00:09:17.000
Otac joj je umro ubrzo nakon njezina rođenja.

00:09:17.000 --> 00:09:20.000
Majka ju je sama podizala.

00:09:20.000 --> 00:09:23.000
Sa 17 je postala druga žena

00:09:23.000 --> 00:09:26.000
mandarina čija ju je majka tukla.

00:09:26.000 --> 00:09:28.000
Bez potpore svog muža,

00:09:28.000 --> 00:09:31.000
bila je senzacija kada ga je dovela na sud

00:09:31.000 --> 00:09:33.000
i sama vodila slučaj

00:09:33.000 --> 00:09:36.000
i još je veća senzacija bila kada je pobijedila.

00:09:36.000 --> 00:09:38.000
(smijeh)

00:09:38.000 --> 00:09:42.000
(pljesak)

00:09:42.000 --> 00:09:46.000
„To se ne može učiniti“ pokazalo se netočnim.

NOTE Paragraph

00:09:48.000 --> 00:09:51.000
Tuširala sam se u hotelskoj sobi u Sydneyu

00:09:51.000 --> 00:09:53.000
u trenutku kad je ona umrla

00:09:53.000 --> 00:09:56.000
950 km dalje u Melbourneu.

00:09:56.000 --> 00:09:58.000
Pogledala sam kroz zastor tuša

00:09:58.000 --> 00:10:01.000
i vidjela je kako stoji s druge strane.

00:10:01.000 --> 00:10:03.000
Znala sam da se došla oprostiti.

00:10:03.000 --> 00:10:06.000
Moja me majka nazvala nekoliko minuta kasnije.

00:10:06.000 --> 00:10:08.000
Nekoliko dana poslije

00:10:08.000 --> 00:10:10.000
otišle smo u budistički hram u Footscrayu

00:10:10.000 --> 00:10:12.000
i sjele pored njenog lijesa.

00:10:12.000 --> 00:10:14.000
Pričale smo joj priče

00:10:14.000 --> 00:10:17.000
i uvjerile ju da smo još uvijek s njom.

00:10:17.000 --> 00:10:20.000
U ponoć je došao monah

00:10:20.000 --> 00:10:23.000
i rekao nam da moramo zatvoriti lijes.

00:10:23.000 --> 00:10:26.000
Majka nas je zamolila da joj opipamo ruku.

00:10:26.000 --> 00:10:28.000
Upitala je monaha:

00:10:28.000 --> 00:10:30.000
„Kako to da joj je ruka tako topla,

00:10:30.000 --> 00:10:33.000
a sve ostalo hladno?“

00:10:33.000 --> 00:10:37.000
„Zato što ste je držali od jutra“, rekao je,

00:10:37.000 --> 00:10:40.000
„niste je pustili.“

NOTE Paragraph

00:10:42.000 --> 00:10:44.000
Ako postoji snaga u našoj obitelji,

00:10:44.000 --> 00:10:46.000
ona ide kroz žene.

00:10:46.000 --> 00:10:49.000
S obzirom na to kakve smo bile i kako nas je život oblikovao,

00:10:49.000 --> 00:10:51.000
sada vidimo

00:10:51.000 --> 00:10:53.000
da bi nas muškarci koji su možda mogli ući u naše živote,

00:10:53.000 --> 00:10:55.000
omeli na našem putu.

00:10:55.000 --> 00:10:58.000
Olako bismo prihvatile poraz.

00:10:58.000 --> 00:11:00.000
Sada bih voljela imati svoju djecu,

00:11:00.000 --> 00:11:03.000
i razmišljam o onom brodu.

00:11:03.000 --> 00:11:06.000
Tko bi si to ikada poželio?

00:11:06.000 --> 00:11:08.000
Ipak se bojim privilegije,

00:11:08.000 --> 00:11:10.000
spokoja

00:11:10.000 --> 00:11:12.000
i povlastica.

00:11:12.000 --> 00:11:14.000
Mogu li im dati pramac

00:11:14.000 --> 00:11:17.000
broda koji hrabro uranja u svaki val,

00:11:17.000 --> 00:11:20.000
neometan i stabilan zvuk motora,

00:11:20.000 --> 00:11:22.000
širok horizont

00:11:22.000 --> 00:11:24.000
koji ništa ne garantira?

00:11:24.000 --> 00:11:26.000
Ne znam.

00:11:26.000 --> 00:11:28.000
Ali ako bih im to mogla dati

00:11:28.000 --> 00:11:30.000
i da znam da će sigurno prebroditi,

00:11:30.000 --> 00:11:33.000
učinila bih to.

NOTE Paragraph

00:11:33.000 --> 00:11:45.000
(pljesak)

NOTE Paragraph

00:11:45.000 --> 00:11:48.000
Trevor Neilson: S nama je danas i Tanina majka

00:11:48.000 --> 00:11:51.000
u četvrtom ili petom redu.

NOTE Paragraph

00:11:51.000 --> 00:11:55.000
(pljesak)