1
00:00:10,218 --> 00:00:13,647
لە شەواندا لە کاتی فڕین،
سەیری ئەم جیھانە دەکەم،

2
00:00:13,647 --> 00:00:20,646
پاسەوانێکی بێدەنگ، پارێزەرێکی ھۆشیار،
سوارچاکی ڕەش، من...

3
00:00:22,686 --> 00:00:25,884
زۆر چاکە .کەواتە، من باتمان نیم.
من تەنھا شەمشەمەکوێرەیەکم.

4
00:00:25,884 --> 00:00:28,933
بەلام وەکو باتمان، زۆر جار بەھەڵە 
لێم تێدەگەن.

5
00:00:28,933 --> 00:00:31,712
خەلک پێیوایە من ترسێنەرم،
نامۆم و مەترسیدارم.

6
00:00:31,712 --> 00:00:36,841
تەنها ئەگەر چیرۆکی منیان زانیبایە، ئەوا،
وەکو پالەوان سەیریان دەکردم.

7
00:00:36,841 --> 00:00:38,276
کاتێک خەڵک بیریان لێدەکەنەوە،


8
00:00:38,276 --> 00:00:41,602
زۆربەی بیر لە خوێن مژەکان دەکەنەوە 
کە دەیانەوێ خوێنیان بمژن.

9
00:00:41,602 --> 00:00:44,459
بەڵام ڕاستیەکە ئەوەیە 
زیاتر لە ١٢٠٠ جۆری شەمشەمەکوێرە هەیە،

10
00:00:44,459 --> 00:00:47,500
تەنھا ٣ دانەیان شەمشەمەکوێرەی خوێنمژن.

11
00:00:47,500 --> 00:00:50,678
لەم ٣ جۆرەش،
تەنھا ١ دانە خوێنی شیردەرەکانی لاپەسەندە،

12
00:00:50,678 --> 00:00:54,462
و ھەرچەندە ئەم شەمشەمەکوێرانەش 
زۆربەی خۆراکیان لە ئاژەڵ دەستدەکەوێت.

13
00:00:54,462 --> 00:00:56,425
لەوانەیە ئەمەش ھێشتا ھەر باش نەبێ،

14
00:00:56,425 --> 00:01:00,540
بەلام شەمشەمەکوێرە خوێنمژەکان
لەوانەیە یارمەتیدەرێکی باشی مرۆڤەکان بن.

15
00:01:00,540 --> 00:01:04,506
مادەیەکی کیمیایی بەناوی دیسمۆتپلس لە 
شەمشەمەکوێرەی ساڤیای خوێنمژ بەدی دەکرێت

16
00:01:04,506 --> 00:01:06,517
کە چارەسەری خوێن مەین دەکات،

17
00:01:06,517 --> 00:01:10,925
ئێستاش بەکاردەھێنرێ 
بۆ قوربانیانی جەڵتەی مێشک.

18
00:01:10,925 --> 00:01:16,339
زیاتر لەو ١٠٠٠ جۆرە شەمشەمەکوێری کە ماون
لە ٪٧٠ لەسەر مێروەکان دەژین.

19
00:01:16,339 --> 00:01:19,014
ئەم شەمشەمەکوێرانە جڵەوگیری
خوێنمژە ڕاستەقینەکان دەکەن:

20
00:01:19,014 --> 00:01:22,384
مێشەکان، گازە قێزەونەکانیان 
تەنھا بێزارت ناکەن

21
00:01:22,384 --> 00:01:25,706
بەلکو نەخۆشی بڵاودەکەنەوە،
وەکو ڤایرۆسی ڕۆژئاوایی نیل.

22
00:01:25,706 --> 00:01:29,955
شەمشەمەکوێرەیەکی قاوەیی بچوک دەتوانێت 
١٠٠٠ مێروو بخوات لە ھەر کاتژمێرێکدا،

23
00:01:29,955 --> 00:01:34,587
و کۆمەڵەی شەمشەمەکوێرە کلکدارە مەکسیکیەکان
دەتوانن چەندین تەن لە مۆرانە بخۆن

24
00:01:34,587 --> 00:01:36,423
تەنھا لە شەوێکدا.

25
00:01:36,423 --> 00:01:37,727
بەتەنھا لە ئەمریکادا،

26
00:01:37,727 --> 00:01:41,559
شەمشەمەکوێرەکان نزیکی 
٣.٧ بیلیۆن دۆلار دابین دەکەن

27
00:01:41,559 --> 00:01:44,072
بۆ پاراستنی کێڵگەکان،

28
00:01:44,072 --> 00:01:47,547
کە گشتیان سودی لێدەبینن 
لەو خواردنەی خزمەتیان کردووە.

29
00:01:47,547 --> 00:01:51,231
شەمشەمەکوێرە میوەخۆرەکان، مێگاباتیشیان
پێدەوترێ بەھۆی قەبارە گەورەکەیانەوە،

30
00:01:51,231 --> 00:01:54,656
دەورێکی گرنگ دەبینن لە 
گواستنەوەی دەنکە ھەڵاڵەی ڕووەک.

31
00:01:54,656 --> 00:01:58,138
کاتێک بەنێو گوڵەکاندا دەرۆن 
لە کاتی خواردنی شیلە و میوەکان،

32
00:01:58,138 --> 00:02:02,791
ئەم شەمشەمەکوێرانە ھەڵاڵە و تۆ دەگوازنەوە
کە یارمەتی دروستبونەوەی ڕووەک دەدات.

33
00:02:02,791 --> 00:02:04,402
بۆنموونە، باشوری ڕۆژھەڵاتی ئاسیا،

34
00:02:04,402 --> 00:02:09,396
میوەی دوریان تەنھا بەھۆی شەمشەمەکوێرەی 
ئەشکەوتەکانەوە نێکتە شیلە دەگوازرێتەوە.

35
00:02:09,396 --> 00:02:11,716
جۆرەکانی تریش شیلەی قۆخ و مۆز دەگوازنەوە،

36
00:02:11,716 --> 00:02:15,131
و ڕووەکی ئەگەیڤ کە تەکیلەی لێ بەرھەمدێت.

37
00:02:15,131 --> 00:02:15,880
بەبێ ئەوان،

38
00:02:15,880 --> 00:02:20,214
زۆربەی خۆراکی ڕووەکەکانمان ناتوانن 
ئەمە بەرھەمبێنن کە ئێمە حەزی پێدەکەین.

39
00:02:20,214 --> 00:02:25,821
ھەر وەک پاڵەوانانی ژینگەی کارلێک کردوو،
شەمشەمەکوێرەکانیش ڕۆڵی دەگمەنی خۆیان ھەیە.

40
00:02:25,821 --> 00:02:29,245
شەمشەمەکوێرەکان سەرچاوەی داڕشتنی 
بیرۆکەی فڕینی ڕۆبۆت بوون

41
00:02:29,245 --> 00:02:32,297
و تەنانەت فڕۆکەیەکی سیخوری وزە کارا،

42
00:02:32,297 --> 00:02:39,146
ھەروەک ئەوان تەنھا شیردەرەکان 
توانای فرینی ڕاستەقینەیان ھەیە.

43
00:02:39,146 --> 00:02:44,520
ئێكو لوكێيشەن، جۆرە سۆنارێکی بایۆلۆجیە،
کە شەمشەمەکوێرەکان بەکاری دێنن بۆ گەڕان

44
00:02:44,520 --> 00:02:46,798
و دۆزینەوەی نێچیر لە تاریکی.

45
00:02:46,798 --> 00:02:49,670
گەرچی ھەڵەتێگەشتنێکی باو ھەیە 
کە شەمشەمەکوێرەکان کوێرن،

46
00:02:49,670 --> 00:02:52,539
لە ڕاستیدا، گشت جۆری شەمشەمەکوێرە دەبینن.

47
00:02:52,539 --> 00:02:57,489
و تەنانەت ھەندێکیان چاویان دەگونجێنن
بۆ باشتر بینین لە تاریکیەکی لێڵدا.

48
00:02:57,489 --> 00:03:00,374
زۆر خەڵک نیگەرانن لەبارەی 
توشبونیان بەھۆی شەمشەمەکوێرەکان،

49
00:03:00,374 --> 00:03:04,260
وەک ھەموو جۆرە ئاژەلەکانی تر، 
ئەوانیش نەخۆشی ھەڵدەگرن، وەکو گازی سەگ.

50
00:03:04,260 --> 00:03:09,813
لە ڕاستىدا، كەمتر لە ٥٪ى هەموو 
شەمشەمەکوێرەکان ئەم ڤايرۆسە هەڵ دەگرن.

51
00:03:09,813 --> 00:03:13,216
ئەمەش وەک دەست کەوتنی 
ھەمان ئەنجامە لە کاتی فرێدانی دراو

52
00:03:13,216 --> 00:03:19,045
ھەشت جاری یەك بەدوای یەكدا.

53
00:03:19,045 --> 00:03:21,169
وایدابنێ كە شەمشەكوێرەكان 
زۆربەی كات نەخۆشن

54
00:03:21,169 --> 00:03:23,323
لە ڕاستیدا شەمشەكوێرە نەخۆشەكان،

55
00:03:23,323 --> 00:03:26,813
ئەوانەی ڕەفتارێكی نائاسایی دەكەن، 
لەڕۆژدا وەدەردەكەون،

56
00:03:26,813 --> 00:03:28,672
یاخود توانای فڕینیان نییە،

57
00:03:28,672 --> 00:03:31,408
دەگونجێ ڕووبەڕووی مرۆڤانێك بووبێتنەوە.

58
00:03:31,408 --> 00:03:34,966
باشترین ڕێگە بۆ پارێزگاری لەخۆمان 
پاراستنی ئەوانیشە لەھەمان كاتدا،

59
00:03:34,966 --> 00:03:37,334
بەتەندروست ھێشتنەوەیان، 
و پاراستنی نشینگەیان،

60
00:03:37,334 --> 00:03:40,997
و ڕێگریكردن لە مەترسیەكانی 
گوازرانەوەی نەخۆشی.

61
00:03:40,997 --> 00:03:44,338
لە ئەمریكایی باكووردا، شەمشەكوێرەكان 
لە ژێر ھەڕەشەی نەخۆشیەكی كوژەردان

62
00:03:44,338 --> 00:03:46,760
پێی دەڵێن نەخۆشی لوتى سپى.

63
00:03:46,760 --> 00:03:49,293
ئەم ھەوكردنە خۆڕسكە وا دەكات 
ئەوان بەئاگا بێنەوە

64
00:03:49,293 --> 00:03:51,474
لەكاتی بێئاگابوونەكانی وەرزی زستاندا.

65
00:03:51,474 --> 00:03:54,571
ناتوانن ھیچ جۆرێكی خواردن وەدەستبخەن،
بۆیە وزەیەكی زۆر بەكاردێنن،

66
00:03:54,571 --> 00:03:57,064
لەكۆتایدا دەمرن بەھۆی برسی بوونیانەوە.

67
00:03:57,064 --> 00:04:00,997
گشت شەمشەمەکوێرەکانی ئەشکەوتەکان
بەھۆی نەخۆشی لوتی سپییەوە لەناو چوون،

68
00:04:00,997 --> 00:04:04,231
ڕەنگە ڕێژەی مردنیان بگاتە لە ٪ ٩٠.

69
00:04:04,231 --> 00:04:05,935
گۆڕانی کەش و ھەوا و تێکچوونی
ژینگەش

70
00:04:05,935 --> 00:04:08,780
هەڕەشەن بۆ بنەچەی شەمشەكوێرەكان.

71
00:04:08,780 --> 00:04:13,535
بۆ نموونە، لە بەفرانباری ٢٠١٤ لە،
ئوستراڵیا شەپۆلێکی گەرمایی بەھێز تۆمارکرا

72
00:04:13,535 --> 00:04:18,095
بووە ھۆی مردنی١٠٠،٠٠٠ شەمشەكوێرە.

73
00:04:18,095 --> 00:04:20,519
خەڵکانێک تەنھا دەیانەوێ 
سەیری سوتانی جیھان بكەن،

74
00:04:20,519 --> 00:04:25,264
ئەوان لە سەرانسەری جیھاندا لەژێر مەترسی 
كاریگەری ئەو شوێنانەن كەپێیان دەڵێین ماڵ،

75
00:04:25,264 --> 00:04:26,647
زۆنگاوەكانی مانگروڤ،

76
00:04:26,647 --> 00:04:28,284
دارستانە كۆنە گەشە سەندووەكان،

77
00:04:28,284 --> 00:04:31,337
و، بێگومان، ئەشكەوتی شەمشەكوێرەكانیش.

78
00:04:31,337 --> 00:04:35,636
لەگەڵ ئەوەی پاڵەوانی ئەم چیرۆكەم، 
بەڵام دەبێ پارێزگاریم لێ بكرێت.

79
00:04:35,636 --> 00:04:38,051
ئێستا دوای ئەوەی چیرۆكە 
ڕاستەقینەكەی ئێمەت زانی،

80
00:04:38,051 --> 00:04:40,992
دەتوانی فێری پاراستنی
ئەم ئاژەڵە پاڵەوانانە ببیت.

81
00:04:40,992 --> 00:04:44,218
سندوقی شەمشەكوێرەكان بەباشی وێنەكراوە،

82
00:04:44,218 --> 00:04:47,388
ئاسانترین ڕێگە بۆ دابینكردنی 
نشینگەیەكی شەمشەكوێرە.

83
00:04:47,388 --> 00:04:50,278
بەکارنەهێنانی دەرمانی مێروکوژەکانە،
کە زیانیان پێدەگەیەنێت

84
00:04:50,278 --> 00:04:54,451
کاتێک کە خۆراک بە مێرووەکان دەدەین
لەوەیە یەکەم کەس بیت کە شوێنەکە جێبێڵیت.

85
00:04:54,451 --> 00:04:58,539
بەدووربە لەڕۆشتن بەنێو ئەشكەوتەكاندا
لەو کاتەی ئەوان لە بێئاگای خۆیاندان،

86
00:04:58,539 --> 00:05:02,000
خۆپاكردنەوە لە دوای 
سەردانیكردنی ئەشكەوتەكان.

87
00:05:02,000 --> 00:05:04,917
گەر شەمشەكوێرەیەكی نەخوازراوت ھەیە 
لەژێر بنمیچەكەتدا،

88
00:05:04,917 --> 00:05:09,233
پەیوەندی بەلایەنی پەیوەندیدارەوە بكە 
تا بەسەلامەتی ئێمە بگوازنەوە.

89
00:05:09,233 --> 00:05:12,615
گەر تووشی شەمشەكوێرەیەك بوویتەوە، 
ھەوڵ مەدە خەریكی بیت،

90
00:05:12,615 --> 00:05:16,934
لە جێی ئەوە پەیوەندی
بە چاودێری ئاژەڵان بكە.

91
00:05:16,934 --> 00:05:19,768
لەوانەیە باتمان دەیەوێ
ناسنامەکەی پارێزراو بێت،

92
00:05:19,768 --> 00:05:23,727
بەلام باشترین ڕێگە بۆ یارمەتیدانی 
شەمشەمەکوێرەکان زیاتر فێربوونە دەربارەیان

93
00:05:23,727 --> 00:05:27,432
و بڵاوكردنەوەی ڕاستیەكان 
کە ئەوان پاڵەوانی ڕاستەقینەن،

94
00:05:27,432 --> 00:05:30,554
تەنانەت گەر كارە چاکەکانیان نەبینراویش بن.