1
00:00:06,674 --> 00:00:09,301
Ako poznajete stariju levoruku osobu,

2
00:00:09,301 --> 00:00:14,103
velike su šanse da su morali da uče
ili jedu svojom desnom rukom.

3
00:00:14,103 --> 00:00:15,635
U mnogim delovima sveta,

4
00:00:15,635 --> 00:00:20,036
i dalje je ustaljen slučaj da teraiju decu
da koriste svoju "odgovarajuću" ruku.

5
00:00:20,615 --> 00:00:24,378
Čak i reč "right" (eng. desno) takođe
znači tačno ili dobro,

6
00:00:24,378 --> 00:00:27,557
ne samo na engleskom već
i na mnogim drugim jezicima.

7
00:00:28,366 --> 00:00:30,838
Ali ako je biti levoruk toliko pogrešno,

8
00:00:30,838 --> 00:00:32,962
zašto se onda to uopšte dešava?

9
00:00:33,499 --> 00:00:37,618
Danas je oko 1/10 svetske
populacije levoruko.

10
00:00:37,618 --> 00:00:40,127
Arheološki nalazi pokazuju
da se ovo dešava

11
00:00:40,127 --> 00:00:43,400
već 500 000 godina,

12
00:00:43,400 --> 00:00:45,216
da oko 10% čovečanstva i dalje

13
00:00:45,216 --> 00:00:49,925
pokazuje povezane razlike u dužini
ruke i gustini kostiju,

14
00:00:49,925 --> 00:00:54,542
a neki prastari alati i artefakti dokazuju
levoruko korišćenje.

15
00:00:55,099 --> 00:00:59,496
Uprkos onome što mnogi misle,
upotreba ruke nije izbor.

16
00:00:59,496 --> 00:01:04,175
Može se predvideti čak pre rođenja
na osnovu položaja fetusa u materici.

17
00:01:04,861 --> 00:01:08,349
Ako je upotreba ruke nasledna,
da li to znači da je genetski uslovljena?

18
00:01:08,823 --> 00:01:10,127
I da i ne.

19
00:01:10,500 --> 00:01:15,294
Identični blizanci koji imaju iste gene
mogu da imaju različite dominantne ruke.

20
00:01:15,294 --> 00:01:19,357
Zapravo, ovo se javlja jednako često
koliko i sa svakim drugim parom.

21
00:01:20,185 --> 00:01:22,689
Ali šanse da se postane levoruk

22
00:01:22,689 --> 00:01:25,810
su određene upotrebom ruke vaših roditelja

23
00:01:25,810 --> 00:01:28,639
u iznenađujuće ustaljenom rasponu.

24
00:01:28,639 --> 00:01:31,947
Ako je vaš otac bio levoruk,
a vaša majka desnoruka,

25
00:01:31,947 --> 00:01:36,063
imate 17% šansi da se rodite levoruki,

26
00:01:36,063 --> 00:01:39,769
dok će dva dešnjaka imati levoruko dete
samo u 10% slučajeva.

27
00:01:40,522 --> 00:01:43,678
Izgleda da se upotreba ruke određuje
bacanjem kockice,

28
00:01:43,702 --> 00:01:45,811
ali šanse su uslovljene vašim genima.

29
00:01:46,354 --> 00:01:48,077
Sve ovo naznačava da postoji razlog

30
00:01:48,077 --> 00:01:51,582
da je evolucija proizvela ovu malu
proporciju levorukih,

31
00:01:51,582 --> 00:01:53,821
i održala je tokom milenijuma.

32
00:01:54,236 --> 00:01:56,304
Iako je postojalo nekoliko teorija

33
00:01:56,304 --> 00:01:59,830
koje su težile da objasne zašto
izbor ruke uopšte postoji,

34
00:01:59,830 --> 00:02:01,928
ili zašto je većina ljudi desnoruko,

35
00:02:01,928 --> 00:02:03,434
skorašnji matematički model

36
00:02:03,434 --> 00:02:06,899
objašnjava da trenutna količina
predstavlja balanas

37
00:02:06,899 --> 00:02:11,181
između takmičarskih i sarađujućih
pritisaka na ljudsku evoluciju.

38
00:02:11,697 --> 00:02:13,489
Dobiti od levorukosti

39
00:02:13,489 --> 00:02:17,409
su naistaknutije u aktivnostima
koje uključuju suparnika,

40
00:02:17,409 --> 00:02:20,205
poput borbe ili takmičarskih sportova.

41
00:02:20,205 --> 00:02:25,285
Na primer, oko 50% najboljih udarača
u bejzbolu bilo je levoruko.

42
00:02:25,285 --> 00:02:26,286
Zašto?

43
00:02:26,310 --> 00:02:28,278
Posmatrajte to kao iznenađujuću prednost.

44
00:02:28,836 --> 00:02:31,584
Pošto su levaci manjina,

45
00:02:31,584 --> 00:02:34,220
levoruki i desnoruki takmičari

46
00:02:34,220 --> 00:02:36,846
provesšće najviše svog vremena
upoznavajući

47
00:02:36,846 --> 00:02:39,679
i vežbajući protiv levaka.

48
00:02:39,679 --> 00:02:41,223
Kada se dvojica suoče,

49
00:02:41,223 --> 00:02:45,430
levoruki će biti bolje spremljen
protiv svog desnorukog takmaca,

50
00:02:45,430 --> 00:02:47,577
dok će dešnjak biti izbačen.

51
00:02:48,260 --> 00:02:49,897
Ova borbena pretpostavka,

52
00:02:49,897 --> 00:02:51,699
gde disbalans u stanovništvu

53
00:02:51,699 --> 00:02:55,228
za posledicu ima prednosti
za levoruke borce ili sportiste,

54
00:02:55,228 --> 00:02:58,787
primer je negativne selekcije
zavisne od učestalosti.

55
00:02:59,279 --> 00:03:01,599
Ali prema principima evolucije,

56
00:03:01,599 --> 00:03:03,361
grupe koje imaju relativne prednosti

57
00:03:03,385 --> 00:03:06,556
teže da rastu dok ta prednost ne nestane.

58
00:03:07,219 --> 00:03:10,553
Ako su se ljudi samo tukli
i nadmetali kroz ljudsku evoluciju,

59
00:03:10,553 --> 00:03:14,434
prirodna selekcija bi dovela
da više levaka pobeđuje

60
00:03:14,434 --> 00:03:16,014
dok ne bude mnogo njih,

61
00:03:16,014 --> 00:03:18,438
da na kraju to ne bi ni bilo redak slučaj.

62
00:03:18,962 --> 00:03:21,094
U potpuno takmičarskom svetu,

63
00:03:21,094 --> 00:03:23,731
50% stanovništva bilo bi levoruko.

64
00:03:24,345 --> 00:03:29,068
Ali ljudska evolucija je oblikovana
saradnjom, ali i nadmetanjem.

65
00:03:29,068 --> 00:03:30,223
Takmičarski pritisak

66
00:03:30,223 --> 00:03:33,627
tera podelu korišćenja ruke
u suprotnom pravcu.

67
00:03:34,786 --> 00:03:38,449
U golfu, gde nastup
ne zavisi od suparnika,

68
00:03:38,449 --> 00:03:41,562
samo je 4% najboljih igrača levoruko,

69
00:03:41,562 --> 00:03:44,620
kao primer šireg fenomena podele alata.

70
00:03:45,620 --> 00:03:47,338
Kao što mladi potencijalni golferi

71
00:03:47,338 --> 00:03:50,489
mogu lako da pronađu
set štapova za desnoruke,

72
00:03:50,489 --> 00:03:53,796
mnogi od važnih instrumenata
koji su oblikovali društvo

73
00:03:53,796 --> 00:03:56,945
bili su dizajnirani za desnoruku većinu.

74
00:03:56,945 --> 00:03:59,227
Levaci su lošiji u korišćenju ovih alata,

75
00:03:59,227 --> 00:04:01,737
i pogađa ih veći nivo nesreća

76
00:04:01,737 --> 00:04:04,913
i bili bi manje uspešni
u čisto kooperativnom svetu,

77
00:04:04,913 --> 00:04:08,251
i na kraju bi nestali iz stanovništva.

78
00:04:08,251 --> 00:04:10,251
Pravilnim predviđanjem podele

79
00:04:10,275 --> 00:04:12,846
levorukih ljudi u opštoj populaciji,

80
00:04:12,846 --> 00:04:15,653
kao i usklađivanjem podataka
iz različitih sportova,

81
00:04:15,653 --> 00:04:16,699
model pokazuje

82
00:04:16,699 --> 00:04:20,499
da upornost levaka,
male ali stabilne manjine,

83
00:04:20,499 --> 00:04:22,458
odaje jednakost

84
00:04:22,458 --> 00:04:24,990
koja potiče iz takmičarskih
i sarađivačkih efekata

85
00:04:24,990 --> 00:04:28,071
koji se vremenom paralelno smenjuju.

86
00:04:28,071 --> 00:04:29,738
Najintrigantnija stvar

87
00:04:29,738 --> 00:04:33,477
je šta brojevi mogu da nam kažu
o različitim stanovništvima.

88
00:04:33,477 --> 00:04:37,457
Od iskrivljene podele upotrebe šapa
kod društvenih životinja,

89
00:04:37,457 --> 00:04:39,666
do malo manjeg procenta levaka

90
00:04:39,666 --> 00:04:42,592
u takmičarskim društvima
koja lovaca i sakupljača,

91
00:04:42,592 --> 00:04:47,636
možemo čak da otkrijemo da su odgovori
na neke nedoumice rane ljudske evolucije

92
00:04:47,636 --> 00:04:49,639
uveliko u našim rukama.