WEBVTT

00:00:07.245 --> 00:00:11.543
Dünyada her yıl 100.000 tonu aşkın

00:00:11.543 --> 00:00:13.812
kafein tüketiliyor.

00:00:13.812 --> 00:00:17.964
Bu 14 Eyfel Kulesi'nin ağırlığı demek.

00:00:17.964 --> 00:00:21.344
Bu kafeinin çoğu
çay ve kahve ile tüketilse de,

00:00:21.344 --> 00:00:23.793
bazı gazlı içeceklerde,

00:00:23.793 --> 00:00:24.667
çikolatada,

00:00:24.667 --> 00:00:26.244
kafein haplarında

00:00:26.244 --> 00:00:29.264
ve hatta kafeinsiz içeceklerde bile var.

00:00:29.264 --> 00:00:32.991
Kafein canlı, odaklanmış, mutlu 
ve enerjik hissetmemize yardım ediyor,

00:00:32.991 --> 00:00:35.932
yeterince uyuyamamış olsak bile.

00:00:35.932 --> 00:00:40.340
Tansiyonumuzu yükseltip
gergin de hissettirebilir.

00:00:40.340 --> 00:00:43.153
Dünyanın en çok kullanılan ilacı kafein.

00:00:43.153 --> 00:00:46.612
Peki bizi nasıl uyanık tutuyor?

00:00:46.612 --> 00:00:50.852
Kafein bir takım sebeplerle
bazı bitkilerde evrimleşmiştir.

00:00:50.852 --> 00:00:55.474
Bazı türlerin yaprak ve 
çekirdeklerinde yüksek dozda bulunur,

00:00:55.474 --> 00:00:57.784
böcekler için zehirlidir.

00:00:57.784 --> 00:01:01.672
Nektarda olduğu gibi
düşük dozda tüketilirse,

00:01:01.672 --> 00:01:05.924
hatırlamalarını ve çiçekleri
tekrar ziyaret etmelerini sağlar.

00:01:05.924 --> 00:01:11.403
İnsan bedeninde kafein merkezi
sinir sistemi için uyarıcı görevindedir.

00:01:11.403 --> 00:01:15.747
Adenosin adında uyku sağlayıcı
önemli moleküllerden birini engelleyerek

00:01:15.747 --> 00:01:19.402
uyanık kalmamızı sağlar.

00:01:19.402 --> 00:01:22.013
Vücudunuz sürekli 
enerji tedariğine ihtiyaç duyar,

00:01:22.013 --> 00:01:27.254
bunu da ATP adındaki yüksek enerji
molekülünü parçalayarak edinir.

00:01:27.254 --> 00:01:28.254
Bu esnada,

00:01:28.254 --> 00:01:32.794
adenosin salınır, bu da 
ATP'nin kimyasal bel kemiğidir.

00:01:32.794 --> 00:01:37.645
Beyninizdeki nöronların bu moleküle
kusursuz şekilde bağlı alıcıları vardır.

00:01:37.645 --> 00:01:39.954
Adenosin bu alıcılarla birleştiğinde,

00:01:39.954 --> 00:01:43.665
biyokimyasal reaksiyon seli gerçekleşir,

00:01:43.665 --> 00:01:45.926
bu da nöronların 
daha yavaş hareket etmesi

00:01:45.926 --> 00:01:50.465
ve önemli beyin sinyali moleküllerinin
salınımını yavaşlatması demektir.

00:01:50.465 --> 00:01:53.265
Başka bir deyişle, uykunuz gelir.

00:01:53.265 --> 00:01:58.255
Kafein adenosin alıcı bir muhaliftir.

00:01:58.255 --> 00:02:01.856
Yani adenosin alıcılarını engelleyerek
nöronlarınızı yavaşlatır

00:02:01.856 --> 00:02:04.385
ve bu süreci saptırır.

00:02:04.385 --> 00:02:08.627
Kafein ve adenosin benzer
moleküler yapıya sahiptir,

00:02:08.627 --> 00:02:12.456
öyle ki kafein adenosin
alıcılarının içine yerleşebilir

00:02:12.456 --> 00:02:15.266
fakat onları aktive edemez.

00:02:15.266 --> 00:02:18.855
Özetlemek gerekirse,
adenosin nöronlarınızı durdurur.

00:02:18.855 --> 00:02:24.727
Kafein inhibitörü durdurur,
böylece sizi uyarır.

00:02:24.727 --> 00:02:27.306
Kafein ayrıca olumlu
hislerinizi de güçlendirebilir.

00:02:27.306 --> 00:02:29.855
Bazı nöronlarda adenosin alıcıları

00:02:29.855 --> 00:02:34.367
dopamin adındaki 
diğer bir moleküle bağlı.

00:02:34.367 --> 00:02:38.570
Dopaminin beyindeki görevlerinden biri
zevk hissini teşvik etmek.

00:02:38.570 --> 00:02:41.871
Adenosin bu ikili alıcılardan 
biriyle eşleştiğinde,

00:02:41.871 --> 00:02:45.948
dopaminin kendi yerine
yerleşmesini zorlaştırabilir,

00:02:45.948 --> 00:02:48.758
ruh hâlini değiştirme sürecini böler.

00:02:48.758 --> 00:02:53.338
Ancak kafein adenosinin 
yerini aldığında aynı etkiyi yapmaz

00:02:53.338 --> 00:02:55.948
ve dopamin yerleşebilir.

00:02:55.948 --> 00:03:00.930
Kafeinin adenosin ve dopamin
alıcıları üzerindeki etkilerinin

00:03:00.930 --> 00:03:04.910
uzun vadeli faydaları olduğu 
kanıtlanmıştır;

00:03:04.910 --> 00:03:10.129
Parkinson, Alzheimer ve bazı kanser
türlerinin riskini azaltmak gibi.

00:03:10.129 --> 00:03:14.998
Kafein vücudun yağ yakma
yetisine de hız kazandırabilir.

00:03:14.998 --> 00:03:17.510
Aslında bazı spor kuruluşları

00:03:17.510 --> 00:03:20.960
kafeinin sporculara adil olmayan
bir avantaj sağladığını düşünür

00:03:20.960 --> 00:03:24.308
ve bu yüzden tüketimine sınır koymuştur.

00:03:24.308 --> 00:03:27.120
1972'den 2004 yılına kadar,

00:03:27.120 --> 00:03:31.739
Olimpik sporcular yarışabilmek için
belli bir kafein yüzdesinin

00:03:31.739 --> 00:03:34.120
altında kalmak zorundaydılar.

00:03:34.120 --> 00:03:37.729
Tabii kafeinin tüm etkileri 
böyle faydalı değildir.

00:03:37.729 --> 00:03:40.089
Daha iyi ve canlı 
hissetmenizi sağlayabilir

00:03:40.089 --> 00:03:43.220
ama kalp atışınızı 
ve tansiyonunuzu yükseltebilir,

00:03:43.220 --> 00:03:46.410
fazla idrara çıkma veya ishal,

00:03:46.410 --> 00:03:49.953
uykusuzluk ve gerginlik etkileri olabilir.

00:03:49.953 --> 00:03:52.801
Ayrıca içinde kafein olan
yiyecek ve içeceklerin

00:03:52.801 --> 00:03:58.491
hesaba katılması gereken
kendine özgü etkileri vardır.

00:03:58.491 --> 00:04:01.571
Beyniniz düzenli kafein
tüketimine alışabilir.

00:04:01.571 --> 00:04:04.832
Adenosin alıcılarınız 
sürekli tıkalı olursa,

00:04:04.832 --> 00:04:07.720
vücudunuz ekstra üretecektir.

00:04:07.720 --> 00:04:09.939
Bu şekilde, kafein varken bile

00:04:09.939 --> 00:04:15.252
adenosin beyninizin yavaşlaması için
sinyal gönderme işini yapacaktır.

00:04:15.252 --> 00:04:18.723
Bu yüzden zinde hissetmek için
sürekli daha fazla kafeine

00:04:18.723 --> 00:04:20.853
ihtiyaç duyabilirsiniz.

00:04:20.853 --> 00:04:24.473
Engelleyecek adenosin alıcıları
sürekli var olacaktır.

00:04:24.473 --> 00:04:26.973
Bu yüzden eğer birden
kafeini bırakırsanız,

00:04:26.973 --> 00:04:30.194
hoş olmayan bir bırakma
süreci geçirebilirsiniz.

00:04:30.194 --> 00:04:32.493
Çok sayıda ve durdurulmayan alıcılar ile

00:04:32.493 --> 00:04:34.853
adenosin fazla çalışabilir,

00:04:34.853 --> 00:04:36.473
baş ağrısı,

00:04:36.473 --> 00:04:37.634
yorgunluk

00:04:37.634 --> 00:04:40.212
ve depresyon hâli gibi
semptomlar ortaya çıkarabilir.

00:04:40.212 --> 00:04:44.963
Birkaç gün içinde fazla adenosin
alıcıları ortadan kaybolacak,

00:04:44.963 --> 00:04:46.993
vücudunuz uyum sağlayacak

00:04:46.993 --> 00:04:49.593
ve yine kendinizi zinde hissedeceksiniz,

00:04:49.593 --> 00:04:53.233
dünyanın en popüler uyarıcısı
vücudunuza girmese bile.